Kaynak Bağımlılığının Örgütlerde Rekabet Avantajı Üzerine Etkisi: Kavramsal Bir İnceleme

Küreselleşme süreciyle birlikte küçük bir köy haline gelen dünyamızda örgütler, varlıklarını sürdürebilmek için kaynaklarını etkili ve verimli kullanmanın yanı sıra başarılı bir şekilde de yönetmek durumundadır. Örgüt kuramlarından Sistem Teorisi ve Durumsallık Teorisi ile ilişkilendirebileceğimiz Kaynak Bağımlılığı Kuramı, örgütlerin çevreleriyle olan ilişkisini “kaynak, bağımlılık ve güç” üçgeninde ele almakta, ona bir organizma metaforuyla bakmaktadır. Kaynak Bağımlılığı Kuramı’nın kurucuları olan Jeffrey Pfeffer ve Gerald Salancik, örgütlerin çevreleriyle olan ilişkilerine odaklanarak örgütlerin daha iyi anlaşılabileceğini savunmuşlardır. Bu çalışmada, örgütler/işletmeler ekseninde kaynak bağımlılığı; onu meydana getiren tarihsel süreç ve ilişkili olduğu temel kuramlarla birlikte incelenerek özellikle dış çevreyle birlikte irdelenmiş, bağımlılığa karşı izlenen ya da geliştirilen stratejik yöntemler çeşitli sektörlerdeki örnek araştırmalarla değerlendirilmiştir. Turizm, tekstil, hazır giyim, organize sanayi, sağlık ve otomotiv endüstrisinde yapılan nitel ve nicel içerikli bulgulardan yararlanılmış, elde edilen sonuçlardan bir çıkarımda ve önermelerde bulunulmuştur. Kaynak bağımlılığı, örgütlerin sürüdürülebilirliği açısından önem taşıdığından yönetimsel açıdan da ele alınmış ve bu kuramın rekabete olan etkileri kavramsal bir bakış açısı ile ortaya konmuştur. Görülmüştür ki bağımlılığı azaltmaya ya da denge kurmaya yönelik stratejiler faaliyette bulunulan sektöre göre farklılık göstermektedir. Bu çalışmanın alan araştırmacılarına yeni bir ufuk açması amaçlanmakta olup, literatürdeki eksikliğin de giderilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kaynak Bağımlılığı, Yönetim, Örgüt, Rekabet

The Impact of Resource Dependence on Competitive Advantage of Organizations: A Conceptual Review

In our world, which has become a small village with the globalization process, organizations have to manage their resources successfully as well as using their resources effectively and efficiently in order to survive. Resource Dependency Theory, which we can be associated with System Theory and Contingency Theory from organizational theories, deals with the relationship of organizations with their environment in the triangle of "resource, dependency and power" and looks at it with the metaphor of an organism. Jeffrey Pfeffer and Gerald Salancik, the founders of Resource Dependence Theory, argued that organisations can be better understood by focusing on their relationships with their environment. In the study, resource dependency on the axis of organizations/businesses; the historical process that created it and the basic theories it is related to are examined together with the external environment, and the strategy methods followed against addiction are evaluated with sample studies in various sectors. Qualitative and quantitative findings from tourism, textile, garment, organised industry, health and automotive industries are used and inferences and suggestions are made from the results obtained. Since resource dependence is important for the sustainability of organisations, it is also considered from a managerial perspective and the effects of this theorem on competition are presented from a conceptual perspective. It is seen that the strategies to reduce or balance dependence differ according to the sector in which the organisation operates. The study is intended to open a new horizon for the researchers in the field and it is also aimed to eliminate the deficiency in the literature.

Keywords:

Resource Dependence, Management, Organization, Competition,

PDF

___

Akçagün, E. (2011). Türk hazır giyim sanayinde uluslararası pazarlarda üstünlük sağlamasına yönelik rekabet stratejisi modeli geliştirilmesi [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Akdemir, F. (2019). Durumsallık yaklaşımı perspektifinde Türk vergi denetim örgütlerinin yapısal ve yöntemsel analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Aldrich, H. (1976). Resource dependence and inter‐organizational relations: Local employment service offices and social services sector organizations. Administration and Society, 7(4), 419–454.
Amburgey, T. L. ve Rao, H. (1996). Organizational ecology: past, present, and future directions. Academy of Management Journal. 39(5), 1265-1266.
Anderson, J. C., Hakansson, H. ve Johanson, J. (1994). Dyadic business relationships within a business network context. Journal of Marketing, 58(4), 1-15.
Barney, J. (1991). Firm resources and sustained competitive advantage, Journal of Management, 17(1), 99-117.
Bayramoğlu, Z., Aktürk D. ve Tatlıdil F. F. (2010). Kaynakların rasyonel kullanımının üretim maliyetleri üzerine etkisi: Kanola yetiştiriciliği örneği. Selçuk Üniversitesi, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24(3), 62-68.
Bilgin, L. (1991). Durumsallık yaklaşımı açısından işletme çevresi ile organizasyon yapısı arasındaki ilişkinin incelenmesi ve Eczacıbaşı Holding’e bağlı bazı işletmelerde yapılan bir uygulama [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Bozağaç, F. ve Aktaş, M. (2018). Örgüt kuramları ve değişim (Theories of organization and change). Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 42-44.
Casciaro, T. ve Piskorski, M. J. (2005). Power imbalance, mutual dependence and constraint absorption: A closer look at resource dependence theory. Administrative Science Quarterly, (50), 170-172.
Davis, G. F. ve Coob, J. A. (2009). Resource dependence theory: Past and future. Research in the Sociology of Organizations 28(1), 21-42.
Delke, V. F. (2015). The resource dependence theory: Assessment and evaluation as a contributing theory for supply management (Bachelor's thesis, University of Twente).
Dill, W. R. (1981). The external control of organizations: A resource dependence perspective. American Journal of Sociology, 87(3), 757-759.
Donaldson, L. (1996). For pozitivist organization theory (1. Baskı). Sage Publications.
Emerson, R. M. (1962). Power-dependence relations, American Sociological Review, 27(1), 31-41.
Eren, E. (2013). Stratejik yönetim ve işletme politikası (9. Baskı). Beta Yayınları.
Gelderman, C. J. ve Weele A. J. V. (2004). Determinants of dependence in dyadic buyer-supplier relationships. https://www.researchgate.net/publication/241143379_Determinants_of_dependence_in_dyadic_buyer-supplier_relationships adresinden 9 Ocak 2023 tarihinde alınmıştır.
Gulati, R. ve Sytch, M. (2007). Dependence asymmetry and joint dependence in interorganizational relationships: Effects of embeddedness on a manufacturer’s performance in procurement relationships. Administrative Science Quarterly, 52(1), 32–69.
Hillman, A. J. ve Withers, M. C. ve Collins, B. J. (2009). Resource dependence theory: A review. Journal of Management, 35(6), 1404-1427.
İlic, D. K. (2012). Örgütlerarası ilişkilerde güç ve kaynak bağımlılığının yarattığı etkiler ve örgütlerarası etkileşim [Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
İzdaş, H. (2018). Kaynak bağımlılığını azaltma stratejilerinin, sürdürülebilir rekabet üstünlüğüne etkisinin kesim genişliği bağlamına göre araştırılması [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Jaffee, D. (2001). Organization theory: Tension and change (1. Baskı). McGraw-Hill Companiens.
Jones, G. R. (2013). Organizational theory, design and change (7. Baskı). Pearson International Education.
Karaman, D. (2016). Çevresel belirsizliğin kaynak bağımlılığı üzerine etkisi: Otel işletmelerinde bir araştırma [Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
Kaypak, Ş. (2013). Çevre sorunlarının çözümünde küresel çevre politikalarının önemi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 17-34.
Kobal, H. Y. (2017). Vekalet teorisi ve kaynak bağımlılığı teorisi bağlamında, yönetim kurulu özelliklerinin finansal performansa etkisi: Halka açık gıda şirketleri üzerinde bir araştırma [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
Koontz, H. (1980). The management theory jungle revisited. The Academy of Management Review, 5(2), 175-187.
Kotter, J. P. (1979). Managing external dependence. The Academy of Management Review. 4(1), 87-92.
Lawrence, P. R. ve Lorsch, J. W. (1967). Differentiation and ıntegration in complex organizations. Administrative science, 12(1), 1-47.
Leblebici, D. N. (2004). Örgüt-çevre ilişkisinde yeni perspektif arayışı: Dinamik örgütsel çevre ve örgütsel doku. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 289.
Levine, S. ve White, P. E. (1961). Exchange as a conceptual framework for the study of ınterorganizational relationships. Administrative Science Quarterly, 5(4), 583-601.
Meyer, J. W. ve Rowan, B. (1977). Institutionalized organizations: Formal structure as myth and ceremony. American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
Naktiyok, A. (2000). Çalkantılı çevre dokusu ve örgütsel öncelikler. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 202.
Naktiyok, A. (1995). İşletmelerde çevre yönetimi - bir uygulama- [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
Oliver, C. (1990). Determinants of ınterorganizational relationships: Integration and future directions, Academy of Management Journal, 15(2), 241-265.
Oliver, C. (1991). Strategic responses to ınstitutional processes. Academy of Management Review, 16(1), 145-179.
Özkoç, A. G. ve Batman, O. (2012). Otel işletmelerinde uygulanan kaynak bağımlılığını yönetme stratejilerinin etkililiğinin ölçülmesi, e-Journal of New World Sciences Academy, 7(1), 30-31.
Öztaş, N. (2017a). Örgüt - Örgüt ve yönetim kuramları (7. Baskı). Otorite Yayınları.
Öztaş, N. (2017b). Yönetim - Örgüt ve yönetim kuramları (5. Baskı). Otorite Yayınları.
Öztürk, O. (2019). Firmalar için stratejik bir seçenek olarak bağımlılık: Kaynak bağımlılığı kuramına bir katkı [Doktora Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Öztürk, O., Dil, E. ve Özer, M. (2019). Kaynak bağımlılığı kuramı çerçevesinde bağımlılık kavramına ilişkin bir araştırma: Türkiye otomotiv sektöründe faaliyet gösteren ana firma-tedarikçiler arasındaki satın alma süreçleri üzerine nitel bir analiz. International Journal of Social Inquiry, 12(2), 681-718.
Perker, Z. S. ve Akıncıtürk, N. (2012). Sistem yaklaşımı bağlamında geleneksel Anadolu konutunun güne uyarlanmasını etkileyen üst sistemler ve sistemler arası etkileşime ilişkin bir irdeleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 197-199.
Pfeffer, J. (1976). Beyond management and the worker: The institutional function of management. The Academy of Management Review, 1(2), 36-46.
Pfeffer, J. (1972a). Interorganizational influence and managerial attitudes. The Academy of Management Journal, 15(3), 317-330.
Pfeffer, J. (1972b). Merger as a response to organizational interdependence. Administrative Science Quarterly, 17(3), 382-394.
Pfeffer, J. ve Salancik, G.H. (2003). The external control of organization. Stannford University Press.
Porter, M. (2015). Rekabet stratejisi (3. Baskı). (G. Ulubilgen, Çev.), Agora Kitaplığı (Orijinal basım tarihi 1980).
Pugh, D. ve Hickson, D. J. (2006). Wirites on organizations (6. Baskı). Sage Publicationspp.
Salancik, G. R. (1979). Interorganizational dependence and responsiveness to affirmative action: The case of women and defense contractors. Academy of Management Journal, 22(2), 375-394.
Sarvan, F., Arıcı, E. D., Özen, J., Özdemir, B. ve İçigen, E. T. (2003). On stratejik yönetim okulu: Biçimleşme okulunun bütünleştirici çerçevesi. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.D, 3(6), 95-103.
Sayın, Z. (2020). Kaynak bağımlılığı ve örgütsel değişimin yönetimi: Kâr amaçsız bir örgüt olarak Türk Kızılay’da değişim [Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Seçkin, Ç. T. (2020). An overview of four fundamental theories of organizations. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(3), 730-746.
Şenaras, E. A. ve Sezen, H. K. (2017). System thinking. Journal of Life Economics, 4(1), 39-58.
Terzioğlu, O. (2022). Kaynak bağımlılığı ile tedarikçi performansı arasındaki ilişkide sosyal sermayenin aracılık etkisi: Eskişehir organize sanayi bölgesindeki KOBİ’lerde bir araştırma [Doktora Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Tümer, B. A. (2011). Örgütsel çevre-stratejiler bağlamında kaynak bağımlılığı ve kaynak temelli teorilere yönelik alan araştırması [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Uçak, H. (2020). Kaynak bağımlılığı düzeyinin rekabet stratejileri üzerindeki etkisi: Algılanan çevresel belirsizliğin düzenleyici rolü [Doktora Tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
Uçak, H. ve Kaplan, M. (2021). Kaynak bağımlılığı düzeyinin rekabet stratejileri üzerindeki etkisi: Algılanan çevresel belirsizliğin düzenleyici rolü. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(1), 153-177.
Ülgen, H. ve Mirze, S. K. (2018). Stratejik yönetim (9. Baskı). Beta Basım.
Üstüner, M. ve Özçelik, E. (2013). Kaynak bağımlılığını yönetme stratejisi: Türkiye’nin enerji stratejisi örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 189-201.
Von Bertalanffy, K. L. (1972) The history and status of general systems theory. Academy of Management Journal, 15(4), 407-426.
Yıldırım, A. (2018). Örgütsel değişimin yönetilmesi bağlamında "çevre - uyum ilişkisi." Yeni kurumsal kuram ile kaynak bağımlılığı kuramları arasında karşılaştırmalı bir değerlendirme. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (44), 89-102.
Yıldırım, S. (2014). Yönetim teorileri (1. Baskı). Siyasal Kitabevi.
Yılmaz, A. ve Bedük, A. (2013). Evaluation of the effect of the outsourcing on resource dependency and transaction cost approach: A research in Konya Oiz, Turkey. International Journal of Social Science, 6(6), 1285-1309.
Yılmaz, A. İ. ve Karademir, M. (2021). Kaynak bağımlılığını yönetme stratejilerinin finansal performansa etkisi. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, (1), 122-132.
Yiğit, S. ve Yiğit, A. M.(2011). Stratejik yönetimde dış çevre analizi: Kobi’ler ve büyük işletmeler arasında bir karşılaştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(38), 119-136.