Hükümet Sistemlerinin Seçmen Davranışları Üzerine Etkileri ve Stratejik Oy Verme Davranışı (Türkiye ve Fransa Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz)

Bu çalışma farklı hükümet sistemlerinin seçmen davranışları üzerindeki etkilerinin karşılaştırmalı yöntem kullanılarak analizini içermektedir. Çalışmada kullanılan karşılaştırmalı yöntemde her iki ülkede uygulanan farklı hükümet sistemlerinin nedensellik bağları kullanılarak seçmen davranışları üzerinde yaratacağı etki yürütme organlarının yapısı, seçim tarihleri ve seçim sistemleri üzerinden kavramsal soyutlama yapılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Hükümet sistemleri temel olarak devletin temel organları olan yasama ve yürütme arasındaki ilişkinin niteliğine göre başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter sistem olarak üçe ayrılmaktadır. Çalışmaya konu hükümet sistemleri Fransa’da uygulanan yarı başkanlık sistemi ile Türkiye’de uygulanmakta olan başkanlık sistemidir. Çalışmada Fransa ve Türkiye’de uygulanan farklı hükümet sistemlerinin seçmen davranışları üzerindeki etkisi stratejik oy verme davranışı üzerinden üç ana başlık altında incelenmiştir. İlk olarak her iki ülkede yürütme yetkisinin ne şekilde kullanıldığı ve bu yetki kullanımının özellikle seçimlerde seçmen davranışları üzerinde yarattığı etki ortaya konulmaya çalışılmıştır. İkinci olarak yürütme gücü üzerinde etkili olan cumhurbaşkanı ve parlamento seçimlerinin yapılış tarihleri üzerinden seçmen davranışlarına yönelik bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak her iki ülkede uygulanan farklı hükümet sistemleri ile uygulanmakta olan farklı seçim sistemlerinin seçmen davranışları üzerindeki etkisi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yarı Başkanlık ve Başkanlık Hükümet Sistemi, Yürütme Gücü, Seçim Sistemleri, Stratejik Oy Verme Davranışı

Effects of Government Systems on Voter Behavior and Strategic Voting Behavior (A Comparative Analysis on Turkey and France)

The study includes the analysis of the effects of different government systems on voter behavior by using a comparative method. In the comparative method used in the study, the effect of the different government systems applied in both countries on the voter behavior by using causality links is tried to be explained by conceptual abstraction through the structure of the executive bodies, election dates and election systems. Government systems are basically divided into three as presidential, semi-presidential and parliamentary systems according to the nature of the relationship between the legislature and the executive, which are the main organs of the state. The government systems that are the subject of the study are the semi-presidential system applied in France and the presidential system applied in Turkey. In the study, the effect of different government systems applied in France and Turkey on voter behavior is examined under three main headings through strategic voting behavior. First of all, it is tried to reveal how the executive power is used in both countries and the effect of this power on the behavior of the voters, especially in the elections. Secondly, an evaluation is made on the behavior of voters based on the dates of the presidential and parliamentary elections, which are effective on the executive power. Finally, the effects of different government systems applied in both countries and different electoral systems applied on voter behaviors are examined.

Keywords:

Semi-Presidential and Presidential System of Government, Executive Power, Election Systems, Strategic Voting Behavior,

PDF

___

Akarçay, E. R. İ. (2016). Karşılaştırmalı perspektiften başkanlık sistemi tartışması: Koalisyon inşası ve kuvvetler birliğinden kaçınmak mümkün mü? Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi 4(1), 105-127.
Akgün, B. (2000). Türkiye'de seçmen davranışı: Partizan tutumlar, ideoloji ve ekonomik faktörlerin oy vermeye etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(4), 75-92.
Al, H. (2020). Başkanlık sistemi üzerine: Cumhurbaşkanlığı sisteminin zayıf halkası parlamento. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 14-44.
Alkan, A. ve Çeliksoy, E. (2022). Türkiye ve Güney Kore hükümet sistemleri ve kamu yönetimlerinin yönetim bağlamında karşılaştırılması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 32-51.
Alvarez, R. M., Boehmke, F. J. ve Nagler, J. (2006). Strategic voting in British elections. Electoral Studies, 25(1), 1-19.
Anckar, C. (2000). Size and party system fragmentation. Party Politics, 6(3), 305-328.
Ayata, S. (2021). Prof. Sencer Ayata anlatıyor: ‘Yeni anayasa’ manevrası ne sonuçlar üretebilir; partilerin ittifaklar içindeki durumları ne, CHP otoriterleşmeye karşı neden kritik bir önem taşıyor?” https://t24.com.tr/haber/prof-sencer-ayata-anlatiyor adresinden 6 Şubat 2023 tarihinde alınmıştır.
Aygen, M. (2017). Başkanlık sistemi üzerine bir inceleme: Türkiye örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 167-176.
Aytaç, S. E., Çarkoğlu, A. ve Yıldırım, K. (2017). Taking sides: Determinants of support for a presidential system in turkey, South European Society and Politics, 22(1), 1-20.
Barın, T. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde temsilde adalet ilkesi ve “seçim ittifakı” düzenlemesinin değerlendirilmesi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1), 1-34.
Baujard, A. ve Lebon, İ. (2022). Not-so-strategic voters: Evidence from an in situ experiment during the 2017 French presidential election. Electoral Studies, 76, 1-7.
Bektaş, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama-yürütme ilişkisi ve bu sistemin Türkiye demokrasisine etkiler, Yasama Dergisi, (39), 199-218.
Benlioğlu, E. B. (2015). Fransız örneği ışığında kohabitasyon dönemleri: Cumhurbaşkanı ile başbakan çatışması ve uyumu. A Journal of Policy and Strategy, 1(1), 69-101.
Bornschier, S. ve Lachat, R. (2009). The evolution of the French political space and party system. West European Politics, 32(2), 360-383.
Çarkoğlu, A. (2020). Prof. Dr. Çarkoğlu: ‘Yaşadığımız duygusal kutuplaşma’. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-dr-carkoglu-yasadigimiz-duygusal-kutuplasma adresinden 29 Mayıs 2023 tarihinde alınmıştır.
Cole, A. (2003). Stress, strain and stability in the French party system. J. Evans (Ed). The French party sysytem içinde (s. 11-26). Manchester university press.
Colomer, J. S. ve Negretto, G. L. (2005). Can presidentialism work like parliamentarism?. Government and Opposition, 40(1), 60-89.
Çoşkun, S. ve Dulkadiroğlu, H. (2018). Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) idari devletin gelişimi ve Woodrow Wılson’un etkisi. Journal of Political Administrative and Local Studies, 1(2), 21-54.
Demir, F. (2013). Yarı başkanlık sistemi ve Türkiye. Yaşar Üniversitesi E-dergisi, 8, 831-876.
Dolez, B. ve Laurrent, A. (2010). Strategic voting in a semi-presidential system with a two-ballot electoral system. The 2007 French legislative election. French Politics, 8(1), 1-20.
Dunbay, S. (2012). 23 Temmuz 2008 tarihli anayasa reformu ışığında Fransa'daki yarı başkanlık sistemi. Ankara Barosu Dergisi, 3, 293-315.
Dupoiriera, E. ve Sauger, N. (2010). Four rounds in a row: The impact of presidential election outcomes on legislative elections in France. French Politics, 8(1), 21-41.
Duverger, M. (1972). Factors in a two-party and multiparty system. V. O. Key (Ed.) Party Politics and Pressure içinde (s. 23-32). Thomas Y. Crowell.
Duverger, M. (1980). A new political system model: Semipresidential government. European Journal of Political Research, 8(2), 165-187.
Ekeyılmaz, A. (2023). 16 parti Meclis’te. https://www.sabah.com.tr/gundem/2023/05/16/16-parti-mecliste adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
Elgie, R. (2005). A fresh look at semipresidentialism: Variations on a Theme. Journal of Democracy, 16(3), 98-112.
Elgie, R. (2009). Duverger, semi-presidentialism and the supposed French archetype. West European Politics, 32(2), 248-267.
Elgie, R. (2016). Government systems, party politics, and ınstitutional engineering in the round. N. Miş, S. Gülener, İ. Coşkun, H. Duran ve M. E. Ayvaz (Ed.) Democracy watch: Social perception of 15 july coup attempt içinde (s. 79-92). Seta Books.
Erat, V. (2015). Türkiye’de cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin hükümet sistemi üzerine etkileri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 325-355.
Erdem, K. (2017). Yarı-başkanlık sistemi: teori, pratik ve tartışmalar. S. Gökçimen (Ed.) Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi içinde (s. 1-21). TBMM Araştırma Hizmetleri Yayınları.
Erdoğan, M. (2016). Başkanlık sistemi, Latin Amerika tecrübesi ve Türkiye. Liberal Perspektif Analiz, (3), 4-37.
Erdoğan, E. ve Semerci, P. U. (2018). Fanusta Diyaloglar: Türkiye’de Kutuplaşmanın Boyutları. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erdoğan, E. ve Semerci, P. U. (2022). Kutuplaşmayı Nasıl Aşarız? İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erdoğan, E. (2023). Eksik seçimimizin ardından. https://medyascope.tv/2023/05/27/emre-erdogan-yazdi-eksik-secimimizin-ardindan adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
Esen, B. ve Gümüşçü, Ş. (2018). Special focus on Turkey: The evolution of a referendum: The perils of “Turkish Presidentialism”. Review of Middle East Studies, 52(1), 43-53.
Fırat, E. (2019). Türkiye ve dünyada hükümet sistemleri: Başkanlık sistemi Türkiye’de uygulanabilir mi? Sosyal Bilimler Dergisi, 6(35), 1-20.
Geyikçi, Ş. Y. (2021). Türkiye’de siyasal partiler, parti sistemi ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. https://www.politikyol.com/turkiyede-siyasal-partiler-parti-sistemi-ve-cumhurbaskanligi-hukumet-sistemi/ adresinden 8 Nisan 2023 tarihinde alınmıştır.
Gschwend, T. ve Leuffen, D. (2005). Divided we stand – unified we govern? Cohabitation and regime voting in the 2002 French elections. British Journal of Political Science, 35(4), 691-712.
Gschwend, T. ve Meffert, M. F. (2017). Strategic voting. K. Arzheimer, J. Evans ve M. S. Lewis-Beck (Ed.) The SAGE handbook of electoral behaviour içinde (s. 339-367). SAGE Publications.
Gordon, P. (2002). France already has a two-party system. https://www.brookings.edu/opinions/france-already-has-a-two-party-system adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
Gougou, F. ve Persici, S. (2017). A New party system in the making? The 2017 French presidential election. French Politics, 15, 303-321.
Gökçe, A. F. (2013). Federal parliamentary democracy with a constitutional monarchy: Malaysia. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 327-346.
Göker, G. ve Doğan, A. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde siyasal bilgi ve seçmen tercihi: 24 Haziran 2018 seçimleri öncesi Elazığ örneğinde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(30), 684-703.
Gözler, K. (2009). Prof. Dr. Mualla Öncel'e armağan. C.I. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Gözler, K. (2010). Anayasa hukukunun genel teorisi. Ekin Yayınları.
Gül, H., Kamalak, İ. ve Gül, S. S. (2017). Amerikan başkanlık ve Fransız yarı-başkanlık sistemleri ışığında Türkiye’nin cumhurbaşkanlığı hükümeti sistemi. Strategic Public Management Journal, 3, 101-120.
Harrop, M. ve Miller, W. L. (1987). Elections and voters: A comparative ıntroduction (1. Baskı). The macmillan press.
Hennessy, M., Carpini M. D., Blank, M. B., Winneg, K. ve Jamieson, K. H. (2015). Using psychological theory to predıct voting ıntentions, Community Psychol, 43(4), 466-483.
Hutchings, V. L. ve Jefferson, H. K. (2018). The sociological and social-psychological approaches. J. Fisher, E. Fieldhouse, M. Franklin, R. Gibson, M. Cantjoch ve C. Wlezien (Ed.), The routledge handbook of elections, voting behavior and public opinion içinde (s. 21-29). Routledge.
Jones, D. R. (2001). Party polarization and legislative gridlock. Political Research Quarterly, 54(1), 125-141.
Kama, S. (2016). Parlamenter hükümet sistemi olarak “Westminster Modeli” Britanya örneği üzerine bir deneme. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(2), 161-201.
Kaynar, M. K. (2016). Anayasa, yasama, yürütme ve yargı. Y. Taşkın (Ed.), Siyaset: kavramlar, kurumlar, süreçler içinde (s. 285-325). İletişim yayınları.
Kedar, O. (2005). When moderate voters prefer extreme parties: Policy balancing in parliamentary elections. The American Political Science Review, 99(2), 185-199.
Keskinsoy, Ö. ve Kaya, S. B. (2018). Türkiye’nin hükümet sistemleri üzerine bir değerlendirme. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (137), 67-96.
Kılınç, F. ve Şener, T. (2022). Hükümet sistemleri bağlamında seçmen davranışları: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi örneği. Ekonomi, Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 70-92.
Korkmaz, T. (2016). Türkiye eksenli bir hükümet sistemi analizi. Akademik Hassasiyetler, 3(6), 43-57.
Levin, P. T. (2023). Reflections on Şerif Mardin’s center-periphery thesis. Turkish Studies, 1-23.
Lijphart, A. (2016). Demokrasi modelleri: Otuz altı ülkede yönetim biçimleri ve performansları. (G. Ayas ve U. Bulsun, Çev.), İthaki Yayınları, (Orijinal eserin basım tarihi 1999).
Linz, J. (1990). The perils of presidentialism. Journal of Democracy, 1(1), 51-69.
Lüle, Z. (2018). Türkiye kohabitasyon’a hazır mı? https://t24.com.tr/yazarlar/zeynel-lule/turkiye-kohabitasyona-hazir-mi,19970 adresinden 23 Şubat 2023 tarihinde alınmıştır.
Mattei, F. ve Glascow, J. (2005). Presidential coattails, incumbency advantage, and open seats: A district-level analysis of the 1976–2000 U.S. House elections, Electoral Studies, 24(4), 619-641.
Mert, G. ve Akdemir, A. (2018). ABD başkanlık sisteminin stratejik niteliklerine ve Türkiye’de uygulanabilirliğine yönelik algının karşılaştırmalı araştırılması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(23), 1254-1283.
Miller, W. L. ve Niemi, R. G. (2002). Comparing democracies 2: New Challenges in the study of elections and voting. Sage Publications
Miş, N. ve Duran, H. (2018). Seçim İttifakları. SETA.
Nişancı, Ş. ve Doğan, S. (2022). Türkiye’de 2018 yılında gerçekleştirilen seçim ittifaklarının kurumsal yönden tahlili. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36(2), 183-194.
O’Donnell G. (1994). Delegative democracy. Journal of Democracy, 5(1), 55-99.
Özbudun, E. (2015). Başkanlık sistemi ve Türkiye. Liberal Perspektif Analiz, (1), 1-18.
Özbudun, E. (2016). Türkiye’de parti ve seçim sistemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
Özdemir, Ç. (2021). Seçmen davranışının kuramlar, seçimler ve çeşitli araştırmalar üzerinden analizi. İstanbul Rumeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 31-46.
Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar: Kavramsal bir çerçeve. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 179-206.
Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri (1. Baskı). Sayıştay Yayınları.
Sarlamanov, K. ve Jovanoski, A. (2014). Models of voting. Journal of Arts, Science & Commerce, 5(1), 16-24.
Sıaroff, A. (2003). Comparative presidencies: The inadequacy of the presidential, semi-presidential and parliamentary distinction. European Journal of Political Research, 8(2), 287-312.
Şahin, L. ve Nişançı, Ş. (2018). Hükümet sistemlerinin yönetimin boyutları bağlamında değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 859-878.
Şencan, H. (2017). Çatışmacı parlamentarizmden melez bir çözüme: Fransa’da yarı başkanlık sistemi. S. Gökçimen (Ed.) Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi içinde (s. 25-96). TBMM Araştırma Hizmetleri Yayınları.
Stewart, M. C. Ve Clarke, H. D. (2018). Economic voting. J. Fisher, E. Fieldhouse, M. Franklin, R. Gibson, M. Cantjoch ve C. Wlezien (Ed.), The routledge handbook of elections, voting behavior and public opinion içinde (s. 192-203). Routledge.
Tataroğlu, M. (2016). Yürütmede etkinlik bakımından başkanlık sisteminin değerlendirilmesi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 74-97.
Teziç, E. (2007). Anayasa hukuku. Beta Yayınları.
Turan, M. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42-91.
Ulusoy, A. (2023). It's the sociology, stupid! https://t24.com.tr/yazarlar/ali-d-ulusoy/it-s-the-sociology-stupid adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
Uluşahin, N. (2003). Demokratik siyasal rejimlerin sınıflandırılmasında farklı bir yaklaşım: "Yarı-başkanlık"tan "iki başlı yürütme yapılanması''na. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(2), 199-233.
Uslu, S. (2022). 14 parti TBMM'de temsil ediliyor. https://www.aa.com.tr/tr/politika/14-parti-tbmmde-temsil-ediliyor adresinden 1 Haziran 2023 tarihinde alınmıştır.
Ünal, B. A. (2018). Stratejik oy verme davranışı: Sistematik literatür incelemesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(4), 1415-1424.
Ünal, B. A. (2020). Opening the ballot box: Strategic voting in Turkey’s June 2018 presidential and parliamentary elections. Romanian Political Science Review, 20(1), 107-122.
Visser, M. (1996). Voting: A behavioral analysis. Behavior and Social Issues, 6(1), 23-34.
West, K. J ve Spoon, J. (2017). Coordination and presidential coattails: Do parties’ presidential entry strategies affect legislative vote share?. Party Politics, 23(5), 578-588.
Yavuz, B. (2008). 2007 Anayasa değişikliğinin doğurduğu tereddütler ve çözüm yolları. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 1173-1214.
Yılmaz, F. (2018). Türkiye’de anayasalarda yürütme süreci. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 1(1), 43-54.
Zengin, O. (2013). Hükümet sistemleri bakımından Türkiye-Latin Amerika değerlendirmesi. O. Zengin (Ed.) Latin Amerika çalıştayı içinde (s. 285-311). Ankara Üniversitesi Yayınları. Zorlu, S. E. (2016). 5678 Sayılı kanunla gerçekleştirilen anayasa değişikliği sonrası Cumhurbaşkanı’nın seçimi ve demokratik seçimin genel ilkeleri. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 24(1), 37-68.