Ali Kemal NURDOĞAN

OSMANLI İMPARATORLUĞU SON DÖNEMLERİNDE MODERN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNE GEÇİŞ ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA ŞEHİT YAKINLARI VE MALUL ASKERLERE YÖNELİK YAPILAN DÜZENLEMELER VE MİLLİ MÜCADELEYE ETKİSİ

Sanayileşmiş ülkelerde modern sosyal güvenlik yaklaşımı ilk olarak işçi sınıfının ve sonrasında toplumun tamamının karşılaştığı risklerin yarattığı olumsuzlukları gidermek için oluşturulmuşken; Osmanlı İmparatorluğunda farklı şartlarda gelişmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda modern sosyal güvenlik uygulamalarına asker ve memurların maluliyet ve emeklilik durumlarını düzenleyen emeklilik sandıkları ile başlanmıştır. Bu çalışma, milli mücadelenin sonuna kadar olan süreçte modern anlamda sosyal güvenlik uygulamalarının gelişimini şehit yakınları ve malul askerlere yönelik yapılan düzenlemeler yönünden ele alarak açıklamayı amaçlamaktadır. Literatür taranarak yapılan çalışmada, uzun savaş yılları sonucunda Türk toplumunun sosyal korumaya ihtiyaç duyan kesimlerine yönelik çalışmalar incelenmiştir. Dünyada modern sosyal güvenlik sistemleri öncelikli olarak işçi sınıfına bireysel ekonomik ve sosyal güvence sağlamak için gelişmiş iken Türk toplumunda şehit yakınları ve yaralı askerlerin toplum içerisinde muhtaçlık yaşamadan hayatlarını devam ettirebilmeleri temelinde gelişme göstermiştir. Şehit yakınları ve yaralı askerlere sahip çıkılması Milli Mücadele döneminde ordunun maneviyatını ve inancını artırırken, halk nezdinde yeni Türk Devletine olan güveni pekiştiren etki yaratmıştır.

REGULATIONS FOR THE RELATIVES OF THE MARTYRS AND DISABLED SOLDIERS WITHIN THE SCOPE OF TRANSITION TO MODERN SOCIAL SECURITY SYSTEM IN THE LAST PERIOD OF THE OTTOMAN EMPIRE AND ITS EFFECT ON THE NATIONAL STRUGGLE

While the modern social security approach in industrialized countries was created to overcome the negative effects of the risks faced by the working class and the whole society, It was developed in different conditions in the Ottoman Empire. Modern social security practices in the Ottoman Empire started with pension funds that regulate the disability and pension status of soldiers and officers. This study aims to explain the development of social security practices in the modern sense until the end of the national struggle in terms of arrangements made for relatives and disabled soldiers. In the study conducted by scanning the literature, studies on the sections of the Turkish society that need social protection as a result of the long war years were examined. Modern social security systems in the world have developed primarily to provide individual economic and social security to the working class. It has improved on the basis of the relatives of the martyrs and the injured soldiers in the Turkish society, who can continue their lives without needing a community. Relatives of martyrs and wounded soldiers increased the spirituality and belief of the army during the National Struggle period, while reinforcing the trust in the new Turkish State.

PDF

___

1. Topal M, Erdemir E, Kırlı E. Tanzimat Dönemi Sanayileşme Hareketinin Türkiye’de İşletmecilik Anlayışının Olumsuz Etkileri Hereke Fabrikası Ve Nizamnamesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi 2012; Sayı:25: 37-64.
2. Önsoy R. Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi Ve Sanayileşme Politikası. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 1988.
3. Seyitdanlıoğlu M. Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839- 1876), AÜ Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 2009; 28 (46): 53-69.
4. Cerev G. Osmanlıdan Cumhuriyetin İlk (1923-1945) Dönemlerinde Sendikal Örgütlenmenin Gelişimi, Türkiye’de Kamu İşveren Sendikacılığının Gelişimi. İstanbul: Der Yayınları; 2019.
5. Erdem E. Sanayi Devriminin Ardından Osmanlı Sanayileşme Hamleleri: Sanayi Politikalarının Dinamikleri Ve Zafiyetleri. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2016; Sayı: 48: 17-44.
6. Kurt M, Kuzucu K, Çakır B, Demir K. Osmanlı Sanayileşmesi Sürecinde Kurulan Devlet Fabrikaları. Otam 2016; 40 /Güz: 245-277.
7. Önsoy R. 19.Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşme Teşebbüsleri. Milli Kültür 1980; Cilt 2.
8. Köktaş A, Gölcek AG. Endüstri Devrimi Ve Osmanlı İmparatorluğu: Askeri Fabrikalaşma Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2016; Cilt 9, Sayı 4: 95-105
9. Güran T. Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları. Ankara: TTK Yayınları; 1992. 10. Ünal Ç. Türkiye Sanayisinde Osmanlı Devleti’nin Etkileri. Çukurova Araştırmaları Dergisi 2018; 4(1): 86-106.
11. Şener S. Osmanlı Sanayileşme Süreci Ve Bu Süreçte Özel Girişimin Rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2007; Cilt 9, Sayı 3: 56-90.
12. İleri Ü. Türkiye’de Toplumsal Değişimin Çalışma İlişkileri Üzerindeki Etkileri, Ankara: Tühis Yayınları; 2009.
13. Yıldırım K. Osmanlı’da İşçiler (1870-1922). İstanbul: İletişim Yayınları; 2013.
14. Güven T. Zonguldak Kozlu’da Kömür Madenciliği: İşletmecilik Ve Çalışma Hayatı (1848-1921). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları No: 5; 2015.
15. Öğreten A. Ereğli Kömür Havzasında Bahriye Nezareti Döneminde Madenler Ve Madenciler (1865-1908). Sosyal Bilimler Dergisi 2007; Cilt 3, Sayı 5: 139-178.
16. Kaştan Y. Osmanlı İmparatorluğu’nda Kömür Ocaklarının İşletilmesi (1839-1918). Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 2016; Cilt 2, Sayı 2; 1-22.
17. Yüksel B. Çalışma ilişkilerine Yönelik İlk Düzenleme: Dilaver Paşa Nizamnamesi̇ Ve Çalışma Hayatına Etkileri. İş Ve Hayat 2017; Sayı 6: 155-178.
18. Dilik S. Atatürk Döneminde Sosyal Politika. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 1985; Cilt 40, Sayı 1: 93-102.
19. Özdemir S. Türkiye'de Zorunlu Çalışma Uygulamaları. Sosyal Siyaset Konferansları 1996; 42: 181-213.
20. Aydoğan E, Altuncu Z. Son Dönem Osmanlı İşgücünde Farklılık Yönetiminden Kopuş̧: Yabancılaşma Sorunu. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi 2016; 51 (2):1-23.
21. Yıldırım İ. Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme (1838-1918). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2001; Cilt: 11 Sayı: 2: 313-326.
22. Aykanat M. Osmanlı Sosyal Güvenlik Hukukunda Temel Kurumlar. T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 2015
23. Dilik S. Sosyal Güvenliğin Tarihsel Gelişimi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 1988; Cilt 43 Sayı 01: 41-80.
24. Arıcı K, Alper Y. Sosyal Güvenlik. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1625; 2013.
25. Keyder Ç. Türkiye’de Devlet Ve Sınıflar, 18.B İstanbul: İletişim Yayınları; 2013.
26. Kulaksız MY. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (Sivil) Memurların Emeklilik Sistemi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 1999.
27. Güzel A, Okur AR. Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi; 2003.
28. Alper Y. Türk Sosyal Güvenlik Sistemi. Bursa: Ekin Yayınevi; 2003.
29. Şen M. Tanzimat Ve TBMM Hükümeti Döneminde Sosyal Güvenlik Hukuku Alanında Gelişmeler. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2007; Atatürk’ün 125. Doğum Yılına Armağan: 55-85.
30. Martal A. Osmanlı İmparatorluğunda Emeklilik Ve Buna İlişkin İlk Düzenlemeler. Kebikeç 2000; Sayı 9, Yıl 5: 35-42.
31. Özbek N. Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Güvenlik Ve Sosyal Politikalar. İstanbul: Tarih Vakfı; 2006.
32. Özbek N. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet. İstanbul: İletişim Yayınları; 2011
33. Talas C. Toplumsal Ekonomi. Ankara: İmge Kitapevi; 1997.
34. Özger Y. Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi Ve Askeri Tekaüt Sandığı (1865-1923). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık; 2011.
35. Şahin FK. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Harp Malûllerinin Sosyo- Ekonomik Ve Sağlık Durumları (1877-1939). T.C. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi. 2012.
36. Kara H. Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Kara Ordusu (1876-1908). T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 2013.
37. Kala ES. Osmanlı Sosyal Güvenlik Hukuku (1865-1923). İstanbul: Hiperlink Yayınları; 2018.
38. Kamu Personeli Emeklilik Mevzuatı I (1876-1930). Ankara: Maliye Bakanlığı Bütçe Ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Sayı: 1994/15; 1994.
39. Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, 11.06.1930 Tarih, Sayı:1517.