Hüseyin Eseceli, TUBA AYDIN, BUKET GÖNEN

Bor'un İnsan Sağlığı ve Beslenme Üzerine Etkisi

En zengin kaynaklarının ülkemizde olduğu bilinen bor mineralinin, insan sağlığı üzerine birçok metabolik ve biyokimyasal etkisi olduğu bilinmektedir. Bor, doğada insanlar ve birçok tür için esansiyel bir iz elementtir. Bor topraktan bitkilere, bitkilerden de beslenme yoluyla insanlara geçmektedir. Bor mineralinin fazla veya eksik tüketimiyle birlikte insan vücudunda birçok anormallik görülmektedir. Bor kalsiyum metabolizması, kemikler, immun sistem başta olmak üzere beyin gelişimi, hormonal sistem ve kanseri etkilemektedir. Ayrıca borun, gastrointestinal sistemi ve mineral metabolizmasını etkilediği de bilinmektedir. Yetersiz bor alımının kemik sağlığının bozulmasına, osteoporoz riskinin artmasına, beyin fonksiyonlarında bozulmalara ve bağışık cevabının zayıflamasına neden olabildiği yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. En zengin kaynakları bitkisel gıdalar olan bor; en fazla fındıklar, baklagiller, meyve ve sebzelerde bulunur. Hem hayvan hem de insan çalışmalarında, günde 1.0 mg’ dan az bor alımının borun sağlığa yararlı etkilerini engellediği gösterilmiştir. Bu nedenlerle beslenmede uygun miktarda bor takviyesine önem verilmelidir. Bu derlemede borun insan sağlığı üzerine etkisinin incelenmesi ve literatürün özetlenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

bor, osteoporoz, bor kaynakları

PDF

___

Referans1 Simsek A, Korkmaz D, Velioglu YS, Ataman OY. Determination of boron in hazelnut (Corylus avellana L.) varieties by inductively coupled plasma optical emission spectrometry and spectrophotometry. Food Chem 2003; 83(2): 293-296.
Referans2 Kuru R, & Yarat A. Bor ve Sağlığımıza Olan Etkilerine Güncel Bir Bakış/Boron and a Current Overview of its Effects on Health. Clin Exp Health Sci 2017; 7(3): 107-115.
Referans3 Kurtoglu V, & Kurtoglu F. Biyokimyasal özellikleri ve metabolik etkileri ile bor. Veterinarium 2004; 15(1): 74-87.
Referans4 Mızrak C. Damızlık Yumurta Tavuğu Yemlerine Farklı Seviye ve Formda Bor İlavesinin Performans, Kemik Gelisimi, Yumurta Kalitesi ve Bazı Kan Parametreleri Üzerine Etkisi [Doktora Tezi]. Ankara, Ankara Üniversitesi, 2008; s.5-10.
Referans5 Yakıncı ZD, & Kök M. Borun sağlık alanında kullanımı. T.C. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 2016; 5(7).
Referans6 Yılmaz A. Her Derde Deva Hazinemiz Bor. TUBİTAK-Bilim ve Teknik Dergisi 2002; Ankara.
Referans7 Demirtaş A. Bor’un İnsan Beslenmesi ve Sağlığı Açısından Önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2010; 41(1): 75-80.
Referans8 Baysal A, editör. Beslenme. 14.Baskı. Ankara, Hatipoğlu Yayınları 2012; s.153.
Referans9 Karagölge Z, Ceyhun İ, Alkan M. Yüzyılın petrolü bor. Standart 2002; 46-50.
Referans10 Barranco WT, Kim DH, Stella Jr SL, & Eckhert CD. Boric acid inhibits stored Ca2+ release in DU-145 prostate cancer cells. Cell Biol Toxicol 2009; 25(4): 309-320.
Referans11 Uluisik I, Karakaya HC, & Koc A. The Importance of Boron in Biological Systems. J Trace Elem Med Biol 2018;45:156-162.
Referans12 Moore JA, and an Expert Scientific Commitie. An assesment of boric acid and borax using the IEHR evaluative process for assessing human developmental and reproductive toxicity of agents. Reprod Toxicol 1997; 11(1): 123-160.
Referans13 Gezmen-Karadağ M, & Türközü D. Diyetle bor alımının sağlık ile etkileşimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3(2): 770-85.
Referans14 Vanderpool RA, Hoff D, Johnson PE. Use of inductively coupled plasma-mass spectrometry in boron-10 stable isotope experiments with plants, rats and humans. Environ. Health Perspect 1994; 102(7): 13–20.
Referans15 Nielsen FH. Boron in human and animal nutrition. Plant Soil 1997; 193(1-2): 199-208.
Referans16 Nielsen FH, & Stoecker BJ. Boron and fish oil have different beneficial effects on strength and trabecular microarchitecture of bone. J Trace Elem Med Biol 2009; 23(3): 195–203.
Referans17 Benderdour M, Bui-Van T, Dicko A, & Belleville F. In vivo and in vitro effects of boron and boronated compounds. J Trace Elem Med Biol 1998; 12(1): 2-7.
Referans18 Cui Y, Winton MI, Zhang ZF, Rainey C, Marshall J, De Kernion JB, et al. Dietary boron intake and prostate cancer risk. Oncol Rep 2004; 11(4): 887-92.
Referans19 Hall IH, Spielvogal BF, Griffin TS, Docks EL, Brotherton RJ. The effects of boron hyperlipidemic agents on LDL and HDL receptor binding and related enzyme activities of rat hepatocytes, aorta cells and human fibroblasts. Res Commun Chem Pathol Pharmocol 1989; 65(3): 297-317.
Referans20 Penland JG. Dietary Boron, Brain Function, and Cognitive Performance. Environ Health Perspect 1994; 102(7): 65.
Referans21 Hunt CD. Dietary boron: progress in establishing essentials roles in human physiology. J Trace Elem Med Biol 2012; 26(2-3): 157-160.
Referans22 Miljkovic D, Scorei RI, Cimpoias VM, Scorei ID. Calcium fructoborate: plant-based dietary boron for human nutrition. J Diet Suppl 2009; 6(3): 211–26.
Referans23 Hunt CD. Dietary boron as a physiological regulator of the normal inflammatory response. In Trace Elements in Man and Animals 10 2002; 1071-1076.
Referans24 Hakki SS, Dundar N, Kayis SA, Hakki EE, Hamurcu M, Kerimoglu U, et al. Boron enhances strength and alters mineral composition of bone in rabbits fed a high energy diet. J Trace Elem Med Biol 2013; 27(2): 148-153.
Referans25 Armstrong TA, Spears JW, Crenshaw TD, Nielsen FH. Boron supplementation of a semipurified diet for weanling pigs improves feed efficiency and bone strength characteristics and alter plasma lipid metabolites. J Nutr 2000; 130(10): 2575-81.
Referans26 Nielsen FH. Is boron nutritionally relevant? Nutr Rev 2008; 66(4):183-191.
Referans27 Toker H, Ozdemir H, Yuce BH, & Goze F. The effect of boron on alveolar bone loss in osteoporotic rats. J Dent Sci 2016; 11(3): 331-337.
Referans28 Devirian TA, & Volpe SL. The Physiological Effects of Dietary Boron. Crit Rev Food Sci Nutr 2003; 43(2): 219-231.
Referans29 Penland JG. The importance of boron nutrition for brain and psychological function. Biol Trace Elem Res 1998; 66(1-3): 299-317.
Referans30 Barranco W, & Eckhert C. Boric acid inhibits prostate cancer cell proliferation. Cancer Lett 2004; 216(1): 21-29.
Referans31 Carper S, Elegbede A, Hall C, Shen S, & Meacham S. Boric acid induces apoptosis in both prostate and breast cancer cell lines. Cancer Res 2007; 67(9).
Referans32 Gallardo-Williams MT, Chapin RE, King PE, Moser GJ, Goldsworthy TL, Morrison JP, et al. Boron supplementation inhibits the growth and local expression of IGF-l in human prostate adenocarcinoma (LNCP) tumors in nude mice. Toxicol Pathol 2004; 32(1): 73–8.
Referans33 Gallardo-Williams MT, Maronpot RR, Wine RN, Brunssen SH, Chapin RE. Inhibition of the enzymatic activity of prostate-specific antigen by boric acid and 3 nitrophenyl boronic acid. The Prostate 2003; 54(1): 44-49.
Referans34 Bakken NA, & Hunt CD. Dietary boron decreases peak pancreatic in situ insülin release in chicks and plasma insulin concentrations in rats regardless of vitamin D or magnesium status. J Nutr 2003;133(11): 3577–83.
Referans35 Kenney MA, & McCoy JH. Magnesium deficiency in the rat: Effect of fructose, borron and copper. Magnes Res 2000; 13(1): 19-27.
Referans36 Gallardo-Williams MT, Maronpot RR, Turner CH, Johnson CS, Harris MW, Jayo MJ, et al. Effects of boric acid supplementation on bone histomorphometry, metabolism, and biomechanical properties in aged female F-344 rats. Biol Trace Elem Res 2003; 93(1-3): 155-169.
Referans37 Expert Group on Vitamins and Minerals. Safe Upper Levels for Vitamins and Minerals. 2003. Cited: 24.12.2017. Avaible from: https://cot.food.gov.uk/sites/default/files/vitmin2003.pdf.
Referans38 Zofkova I, Nemcıkova P, Matucha P. Trace elements and bone health. Clin Chem Lab Med 2013; 51(8): 1555-1561.
Referans39 Boron Trace Elements in Human Nutrition and Health. World Health Organization 1996; s. 175-179.
Referans40 Nielsen FH. Micronutrients in parenteral nutrition: boron, silicon, and flüoride. Gastroenterology 2009; 137(5): 55-60.