Metin Deniz KARAKOÇ, Ömer Faruk UYANIK

Bir kamu hastanesinde görevli hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi

Amaç: Ülkemizdeki ilaç harcamaları dünya ortalamasının üzerinde bir artış göstermektedir. Bu artışın ülkemizin hastalık yükü ile paralellik göstermemesi, akılcı ilaç kullanımı konusu üzerinde titizlikle durmayı gerektirmektedir. Çalışma, hastanelerde görevli hemşirelerin akılcı ilaç kullanımına ilişkin bilgi ve davranışlarını inceleyerek, atılması gereken adımların belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Materyal-Metot: Çalışma 08.12.2016-26.01.2017 tarihleri arasında bir kamu hastanesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılmak isteyen tüm hemşirelere 18 soruluk bir anket uygulanarak 392 kullanılabilir anket elde edilmiştir. Böylece toplam evrenin (555) % 70.6'sına ulaşılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler ve ki-kare analizi uygulanmıştır. Bulgular: Araştırmaya göre hemşirelerin uygulayacakları ilaçlar konusunda bilgi almak için en çok hekim/eczacıya (% 84.4), daha sonra meslektaşlarına (%54.1) başvurdukları görülmüştür. En sık karşılaşılan ilaç uygulama hatalarının; ilacın yanlış zamanda uygulanması (% 66.3) ve doz atlanması (% 57.7) olduğu belirlenmiştir. Hemşirelerin eğitim seviyeleri ile advers etki bildirimi yapma oranlarının arasında istatistiksel anlamlılık olduğu saptanmıştır (p<0.001). Servislerde çalışan hemşirelerin diğer birimlerde çalışan katılımcılara göre ilaç ve besin alerjisi sorgulama oranının önemli ölçüde yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0.001). Sonuç: Hemşirelerde ilaçların akılcı kullanımı hususunda genel bir bilinç oluştuğu ancak özellikle advers etki bildirimleri ile gebelik, pediatri, organ yetmezlikleri gibi özel durumlarda ve ilaçların etkileşimleri konularında eğitim ihtiyacının olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İlaç uygulama hataları, Hemşire, Farmakovijilans, akılcı ilaç kullanımı

___

1. Quick JD, Hogerzeil HV, Velasquez G, Rago L. Twenty-fiveyears of essentialmedicines. Bulletin of the World HealthOrganization 2002;80:913-914. 2. Luiza VL, Chaves LA, Silva RM,Emmerick IC, Chaves GC, Fonseca de Araujo SC.et al. Pharmaceuticalpolicies: effects of capandco-payment on rational use of medicines.Cochrane Database SystRev 2015;5:CD007017. 3. Yevstigneev SV, Titarenko AF, Abakumova TR, Alexandrova EG, Khaziakhmetova VN, Ziganshina LE. Towardsthe rational use of medicines.Int J Risk Saf Med 2015;27:59-60. 4. AmundstuenReppe L, Spigset O, Schjøtt J. Drug informationservicestoday: current role andfutureperspectives in rational drug therapy.ClinTher 2016;38:414-421. 5. Nayir T, Okyay RA, Yesilyurt H, et al. Assessment of rational use of drugsand self-medication in Turkey: A pilot studyfromElazıganditssuburbs.Pak J PharmSci 2016;29:1429-1435. 6. Dieleman JL, Templin T, Sadat N, et al. Nationalspending on health bysourcefor 184 countriesbetween 2013 and 2040.Lancet 2016;387:2521-2535. 7. T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu web sitesi, [Son Güncelleme Tarihi: 18.07.2017; Erişim tarihi:12.01.2017]http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari 8. EconomicCo-operationand Development(OECD) web sitesi, [Son Güncelleme Tarihi: 18.07.2017; Erişim tarihi: 13.01.2018] http://www.oecd.org/els/health-systems/health-data.htm 9. İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası web sitesi, [Son Güncelleme Tarihi: 17.07.2017; Erişim tarihi: 15.01.2018]http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari 10. Cartwright WS. Cost-benefitanalysis of drug treatmentservices: review of theliterature. J MentHealthPolicyEcon 2000;3:11-26. 11. Aydın B, Gelal A. Akılcı ilaç kullanımı: yaygınlaştırılması ve tıp eğitiminin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2012;26:57-63. 12. Hanafi S, Torkamandi H, Hayatshahi A, Gholami K, Shahmirzadi NA, Javadi MR. An educationalinterventiontoimprove nurses' knowledge, attitude, andpracticetowardreporting of adverse drug reactions.Iran J NursMidwiferyRes 2014;1:101-116. 13. Armitage G, Knapman H. Adverseevents in drugadministration: a literaturerewiew. Journal of HealthResearch 2003;11:130-140. 14. Keohane CA, Bane AD, Featherstone E, Hayes J, Woolf S, Hurley A. et al. Ouantifyingnursingworkflow in medicationadministration. TheJournal of Nursing Administration 2008;38:19-26. 15. Oğuz E, Alaşehirli B, Demiryürek AT. Evaluation of theattitudes of thenursesrelatedtorationaldruguse in Gaziantep UniversitySahinbeyresearchandpracticehospital in Turkey. NurseEducationToday 2015;35:395-401. 16. Saygılı M, Özer Ö, Uğurluoğlu Ö. Bir kamu hastanesinde akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve davranışların değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2015;8:162-170. 17. Kurt ME, Ceylan A, Sevinç K. Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi ve davranışlarının değerlendirilmesi: Diyarbakır Selahaddin Eyyubi devlet hastanesi örneği. Dicle Ünv. İİBF dergisi 2016;6:263-274. 18. Uzuntarla Y, Cihangiroğlu N. Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin analizi. TAF PrevMedBull 2016;15:1-8. 19. Şahingöz M, Balcı E. Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı. TAF PrevMedBull 2013;12: 57-64. 20. Bogenschutz MP. Drug information libraries on the Internet.J PsychoactiveDrugs 2000;32:249-258. 21. AmundstuenReppe L, Spigset O, Schjøtt J. Drug Information Services Today:Current Role andFuturePerspectives in RationalDrugTherapy. ClinTher. 2016;38(2):414-421. 22. Tsao NW, Lo C, Babich M, Shah K, Bansback NJ. Decentralized automated dispensing devices: systematic review of clinicalandeconomicimpacts in hospitals.Can J HospPharm 2014;67:138-148. 23. Roman C, Poole S, Walker C, Smit de V, Dooley MJ. A 'time andmotion' evaluation of automated dispensing machines in theemergencydepartment.AustralasEmergNurs J 2016;19:112-117. 24. Turan N. İlaca bağlı advers etki takibi ve Türkiye'de antibiyotiklerin kayıtlı advers etkileri. Antibiyotik ve Kemoterapi Dergisi 2003;17:326-328. 25. Adimasu A. Nursesknowledgerelatedtoadversedrugreactionreportingandassociatedfactors at FelegehiwotReferralHospitalandUniversiy of GondarTeachingHospital. AmericanJournal of HealthResearch 2014;2:164-170.