ŞEYHÜLİSLÂM FETVALARINDA HOROZ TEPME: HORON TEPME

Osmanlı şeyhülislâmlarının fetvalarında, fetvaların verildiği dönemin hemen hemen her alanına ışık tutacak önemli bilgiler mevcuttur. Bu çalışmada, gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarının dinî içerikli müzikli bir dans türü olan “horoz tepme”ye dair şeyhülislâm fetvalarının tespiti ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. XVI. yüzyıl ortalarından XVIII. yüzyıl ortalarına kadar olan bir dönemde verildiği görülen konu ile alakalı fetvaların belli bir sistem çerçevesinde sıralanması, latinizesi, sadeleştirilmesi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışma neticesinde, şeyhülislâm fetvalarında “horoz tepme” olarak ifade edilen hususun fetvaların verildiği dönemde dinî amaçlarla yapılan bir tür dans olduğu, günümüzde ise bu amacından saparak “horon tepme” adıyla tamamen folklorik bir vasıf kazandığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Şeyhülislâm, Fetva, Horoz Tepme, Horon, Mûsikî

Cock Kick: Horon Dance in Fatwas of Shaikh al-lslam

In fatwas of Shaikh al-lslam of Ottoman Empire, there exists important information which shed light on almost all fields of their period of time. In this work, it is aimed to determination and assessment of fatwas of Shaikh al-lslam concerning “cock kick” which is sort of a musical dance with religious content belonging to non-Muslim Ottoman citizens. Arrangement according to a certain system, Latinization, simplification and assessment of fatwas concerning this subject, which were understood to be given between mid-16th century and mid-18th century, were made. As a result, it was determined that the term “cock kick / horoz tepme”, as-mentioned in fatwas of Shaikh al-lslam, was a sort of dance made with religious purposes in the period of time of the fatwas, and on the other hand at the present time, it has a folkloric characteristic with a new name “to dance the horon / horon tepme” after deviating from its original purpose.

Keywords:

Shaikh al-lslam, Fatwa, Cock Kick, Horon, Music,

PDF

___

Abdullah Efendi, Yenişehirli. Behcetü’l–fetâvâ mea’n–nukûl. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l–âmire, 1266/1850.Abdülaziz Bey. Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Âdât ve Merasim–i Kadime, Tabirat ve Muamelat–ı Kavmiye–i Osmaniye. Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Kazım Arısan, Duygu Ansan Günay. 2 Cilt. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.Abdürrahim Efendi, Menteşzâde. Fetâvâ–yı Abdürrahîm. 2 Cilt. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l–maèmûreti’s–sultâniyye, 1243/1827.Atasagun, Galip. “Hıristiyanlığın Tanıtımı, Yorumu ve Kurumsallaşmasında Sembollerin Yeri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2000): 181–199.Aydın, Mahmut. “Hıristiyanlık”. Yaşayan Dünya Dinleri. Editör: Şinasi Gündüz. 77–102. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.Başoğlu, Tuncay. “Ta’zîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 198–202. Ankara: TDV Yayınları, 2011.Ceyhan, Semih. “Sema”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36: 455-457. Ankara: TDV Yayınları, 2009.Cilacı, Osman. “Havârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 513-516. Ankara: TDV Yayınları, 1997.Çatalcalı, Ali Efendi. Fetâvâ–yı Ali Efendi bâ tertîb–i Kefevî. Mürettib: Salih b. Ahmed el–Kefevî. 2 Cilt. 2. Baskı. İstanbul: Tabhâne–i âmire 1258/1843.Ebüssuûd Efendi, Ahmed b. Şeyh Muhyiddin b. Muhammed b. Mustafa. Fetâvâ–yı Ebüssuûd. Mürettib: Bozanzâde, İstinsah Tarihi: 996/1587. Şehid Ali Paşa, 1028: 1a-360b. Süleymaniye Kütüphanesi.Etik, Arif. Farsça–Türkçe Lûgat. İstanbul: Salâh Bilici Kitabevi Yayınları, ty.Fayda, Mustafa. “Zimmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 428–434. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Feyzullah Efendi, Seyyid. Fetâvâ–yı feyziyye mea’n–nukûl. Mürettib: Mehmed Recâî. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l– Âmire, 1266/1850.Görgün, Tahsin. “Tecdid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 234–239. Ankara: TDV Yayınları, 2011.Katar, Mehmet. “Paskalya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34: 181–182. Ankara: TDV Yayınları, 2007.Kemalpaşazâde (İbn Kemal), Şemseddin Ahmed b. Süleyman. Fetâvâ. 297.55 297.55 1: 212a–282a. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı.Kenanoğlu, M. Macit. “Zimmî (Osmanlılar’da)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 438–440. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Mecmûa–i fetâvâ. 297.55FET: 1a-76a. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kütüphanesi.Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd. el–İhtiyâr li taèlîli’l–muhtâr. 5 Cilt. Kahire: el–Mektebetü’l–hanefiyye, 1953.Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi. 20 Cilt. İstanbul: Sabah Gazetesi Yayınları, 1992.Minkārîzâde, Yahyâ Efendi. Fetâvâ–yı Minkārîzâde (Fetâvâ–yı Atâullah Efendi, Fetâvâ–yı Atâiyye, Atâullah Fetâvâsı). 135: 1a-379a. London: British Museum.Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.Paşmakçızâde, es-Seyyid Ali Efendi. Mecmûatü’l-fetâvâ. 582: 2a-141b. Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi.Saatçi, Yonca. Hemşin Horonlarında Atma Türküler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2008.Sami, Şemseddin. “Müte'ehhil”. Kamus–i Türkî. Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası, 1318/1901.Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2004.Sun'ullah Efendi. Fetâvâ–yı Sun'ullah Efendi. Müstensih: Ali b. Zeynelâbidîn. İstinsah Tarihi: 1157/1744. 549: 2a-121a. Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi.Üneys (Medkur), İbrahim, v.dğr. “Rḳṣ”. el-Muècemü’l-vasīṭ, Mektebetü’ş-şurūḳu’d-düveliyye, Kahire, 2004.Yaman, Ahmet. “Zimmî (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 434–438. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Zekeriyyazâde, Yahyâ Efendi. Fetâvâ–yı Yahyâ Efendi. 2056: 1a-400a. Nuruosmaniye Kütüphanesi.