MEHMET ÖZHANLI, MURAT FIRAT

Side unguentariumları ışığında dinin kapların kullanım alanları üzerindeki etkileri

Anadolu’da çanak - çömlek yaklaşık M.Ö. 8. binden itibaren görülmeye başlar. Gelişen teknolojiyle birlikte çömlek üretiminde nitelik ve nicelik yönünden artış gözlenir. Bu süreçte, toplumlardaki yönetim ve dinsel değişim, mimari ve diğer alanlarda olduğu gibi seramiklerinde kullanım alanlarına yansımıştır. Side Geç Antik Çağ unguentariumları ışığında toplumlardaki sosyal, siyasal ve özellikle dinsel değişikliklerin kullanılan malzemeler üzerindeki etkileri ortaya konulmuştur. Hellenistik ve Erken Roma Dönemleri’nde yaygın olan unguentariumların Anadolu’daki genel dağılımlarına bakılarak, bu kap türünün Hıristiyanlık sonrası kullanım alanlarının nasıl değiştiği anlatılmaya çalışılmıştır. Unguentariumlar, Geç Antik Çağ’da Hıristiyanlık inancına uygun bir işlevle yeniden ortaya çıkmış ve oldukça geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Hellenistik ve Erken Roma Dönemi’nde yoğunlukla Nekropollerde bulunan unguentariumlar, Hıristiyanlıkla birlikte Metropol olan ya da Piskoposluk merkezlerinin bulunduğu kentlerde, kutsal alanlarda ve günlük hayatın geçtiği mekânlarda ele geçmiştir. Hıristiyanlık öncesi var olan bu kap türü Hıristiyanlıkla birlikte o dinin inancına uygun parfümeri ve daha çok kutsal sıvıların taşınmasında kullanılmaya başlanmıştır. Sadece unguentariumlar değil diğer seramiklerin de işlevleri, sosyal siyasal ve dinsel yeniliklerle birlikte değişmiştir.

In the light of the unguentariums of side, the effect of religion over the usage of pots

In Anatolia, pottery have began to be produced since B.C. 8 thousands. With the improved technology, the production of pottery becomes well-qualified and begins to increase. As the change of administration in societies and religious change affect architecture and other fields, they also change the uses of ceramic. In the light of the unguentariums of Side Late Antic Era, the effect of social, political and especially religious changes in societies over the usage of materials is introduced. In Anatolia, considering the general distribution of unguentariums, which are common in the Hellenistic and Early Roman Era, how the usage of this kind of cases/pots are changed after Christianity is tried to be explained. Unguentariums appeared again in the Late Antique Era in an acceptable form for Christianity and expanded to a quite wide area/geography. Existed densely in Nekropolises in Hellenistic and Early Roman Era, unguentariums are found in the cities that became metropolises with Christianity ordioceses, in the holy areas and in the life spaces. This kind of pots that existed before Christianity, began to be used to keep the perfumes that were appropriate for the religious belief and to keep the sacred things. The function of both the unguentarium and other ceramics are varied with social, political and religious changes.

PDF

___

Atik, N., Die Keramik aus den Südthermen von Perge, IstMitt. Beiheft 40, 2003, Tübingen.

Baldoni, D. – C. Franco, “Unguentaria tardoantichi di Iasos”, RdA XIX, 2003, s.121-128.

Baldoni, D., “Unguentaria tardoantichi di Iasos: addentum”, Quaderni Friulani Di Archeologia IX, s.131-137.

Blake-Edmonds 1998: Blake, E. C. – Edmonds, A. G., Biblical Sites in Turkey. Cottica, D., “Ceramiche Bizantine Dipinte ed Unguentari tardo antichi dalla ‘Casa dei Capitelli Ionici’ a Hierapolis”, RdA XXI, 81-90.

Cottica, D., “Unguentari tardo antichi dal Martyrion di Hierapolis, Turchia”, MÉFRA 112/2, 999-1021.

Davidson G. R. The Minor Objects, Corinth XII, Princeton, New Jersey.

Degeest, R., “Some Late Roman Unguentaria in Sagalassos”, M. Waelkens, J. Poblome (ed.), Sagalassos II. Report on the Third Excavation Campaign of 1992, Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 6, Leuven: Leuven University Press, 183-189.

Degeest, R., The Common Wares of Sagalassos, Typology and Chronology, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 3, Turnhout.

Degeest, R. - R. Ottenburgs - H. Kucha - W. Viaene - P. Degryse - M. Waelkens,“The Late Roman unguentaria of Sagalassos”, BaBesch 74, 247-262.

Des Courtils, J. - D. Laroche, “Ksanthos et le Letoon. Rapport sur la Campagne de 1999”, Anatolia Antiqua 8 (2000), s.227-241.

Des Courtils, J., “Ksanthos, Rapport Sur La Campagne De 2000”, Anatolia Antiqua 9 (2001), s.227-241.

Diederichs, C., Céramiques Hellénistiques, Romaines et Byzantines, Salamine de Chypre IX, Paris, 1980.

Dottwerweich, U., “Unguentarien mit kuppelförmiger Mündung aus Knidos”, U Mandel - R. Özgan v.d. (ed.) Knidos – Studien, Band 1, 1999, s. 89 - 102.

Dündar, E., Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın, 2006.

Eisenmenger, U. - Zäh, A., “Ampullae tardoantiche dell’Asia Minore. Nuvoi esempi da Cnido e Limyra”, Quaderni Friulani di Archeologia IX, 1999, 113-130.

Eisenmenger, U., “Late Roman Pottery in Limyra (Lycia)”, C. Abadie-Reynal (ed.), Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, Varia Anatolica XV, 2003, s.193-196.

Fink, W., “Das Frühbyzantinische Monogramm. Untersuchungen zu Lösungsmöglichkeiten”, JbÖByz 30, 1981, s.75-86.

Fırat, N., Perge Konut Alanı Keramiği (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.

Fırat, N., “Perge Konut Alanı Kullanım Keramiği”, C. Abadie-Reynal (ed.), Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, Varia Anatolica XV, 2003, s.91-95.

Gassner, V., Das Südtor der Tetragonos-Agora: Keramik und Kleifunde, FiE 13/1/1, Wien, 1997.

Grünewald, M., “Kleinfunde aus den Kenotaphgrabungen 1973 und 1974”, J. Ganzert (Hrsg.), Das Kenotaph Für Gaius Caesar in Limyra, IstForsch 35, 1984, s.23-64.

Gruenbart, M. – S. Lochner-Metaxas, “Stempel(n) in Byzanz”, W. Hörandner – J. Koder – M. Stassinopoulou (Hrsg.), Wiener Byzantinistik und Neogräzistik. Beiträge zum Symposion 40 Jahre Institut für Byzantinistik und Neogräzistik der Universität Wien im Gedenken an Herbert Hunger. Wien 4.-7. Dezember 2002. (Byzantina et Neograeca Vondobonensa 24).Wien, 2004, s.177-189. Hall, A. S., “R.E.C.A.M. Notes and Studies No. 9 The Milyadeis and Their Territory” AnatSt. 36, 1986, s.13-157. Hayes, J. W., “A Seventh-Century Pottery Group”, DOP 22, 1968, s.203-216.Hayes, J. W. , “A New Type of Early Christian Ampulla”, BSA 66, 1971, s.243-248.

Hayes, J. W., Excavations at Saraçhane in İstanbul 2, The Pottery, Princeton, 1992.

Isler, H. P., “Heraion von Samos: Eine Frühbyzantinische Zisterne”, AM 84, 1961, s.202-230.

Laflı, E., “Spätantik-frühbyzantinischen Tonunguentarien Aus Seleukeia Sidēra in Psidien (Südwesttürkei)”, Proceedings of the First International Conference on Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry (Barcelona, 14- 16 March 2002), BAR International Series 1340, 2005, s.667-679.

Laflı, E., “Erster Vorläufiger Bericht Über Die Römisch-Kaiserzeitlichen und Spätantiken Keramikfunde Aus Antiochia in Psidien: Spätantik-Frühbyzantinischen Tonunguentarien”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 21/2, 2005, s.175-188.

Lochner, S. - R. Sauer - R. Linke, “Late Roman Unguentaria? - A Contribution to Early Byzantine Wares From the View of Ephesus”, Proceedings of the First InternationalConference on Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry (Barcelona, 14-16 March 2002), BAR International Series 1340, s.647- 654.

Mango, C. A., “Byzantine Brick Stamps”, AJA 54/1, 1950, s.19-27.

Mansel, A. M., “Side 1947 - 1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları”, KST, 1978, s.74-89.

Metaxas, S., “Frühbyzantinische Ampullen und Amphoriskoi aus Ephesos”, F. Krinzinger (Hrsg.), Spaetantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos (Archaeologische Forschungen 13), Wien, 2005, s. 67-123.

Minčev, A., “Early Byzantine pottery ampullae from Odessos”, Bulletin du Musée National de Varna 28/43, 1992, s.126-136.

Mitsopoulos-Leon, V., "Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleifunde. 1.Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, FiE 9/2/2, Wien, 1991.

Ötüken, S. Y., “Likya Bölgesi’ndeki Kazı ve Yüzey Araştırmaları Çerçevesinde Ortaçağ Seramikleri”, Adalya VI, 2003, s.233-250.

Ötüken, S. Y., “2002 Yılı Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Koruma-Onarım ve Belgeleme Çalışmaları”, Adalya VIII, 2005, s.263-285.

Özhanlı, M., - Şen, Z., “Side’den Geç Roma Unguentariumları”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi X (2007/2), s.141-155.

Özüdoğru Ş. - Dündar E., “Kibyra Geç Roma - Erken Doğu Roma Dönemi Mühürlü Unguentariumları”, Olba XV, 2006, s.145-178.

Rautman, M. L., “Two Late Roman Wells at Sardis”, The Annual of the America Schools of Oriental Research 53, 1995, s.37-84.

RE: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Riley, J., “The Pottery From the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome”, BASOR 218, 1975, s.25-63.

Riley, J., “Coarse Pottery”, Lloyd, J. A., (ed.), Excavations at Sidi Khrebish, Benghazi (Berenice) 2, Antiqua Suppl. 5, Tripoli, 1979, s.91-467.

Robinson, H. S., The Pottery of the Roman Period, Athenian Agora V, Princeton, 1959.

Smith, W., Dictionary of Greek and Roman Antiquities, London, 1870.

Şimşek, C. - Duman, B., “Laudikeia’da Bulunan Geç Antik Çağ Unguentariumları”, Adalya X, 2007, s.285-3007.

Tulay, A. S., “Aphrodisias Müzesi Bahçesi Kurtarma Kazısı-1990”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri II, 29-30 Nisan 1991 Ankara, s.147-166.

Türker, A. Ç., Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarında (1989-2000) Ortaya Çıkarılan Bizans Dönemi Sırsız Seramikleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2004.

Türker, A. Ç., “Myra’da Aziz Nikolaos'un Yağ Kültüyle İlişkili Seramik Kaplar”, Adalya VIII, 2005, s.311-328.

Türker, A. Ç., “Myra Seramik Hamur Guruplarının Kap Tipleri İle Değerlendirilmesi”, Adalya IX, 2006, s.117-148.

Vroom, J., “The Late Roman - Early Byzantine Finds from the Excavations at the Eastern City of Limyra”, şurada: J. Borchardt, “Bericht der Grabungskampagne in Limyra 1997”,Kazı Sonuçları Toplantısı 20/2, 1998, s.143-145.