İran Batılılaşma Hareketinde Mirza Malkum Han’ın Rolü (1833-1908)

İran’da Kaçar idaresinin devam ettiği dönemde siyasi bir şahsiyet olarak ortaya çıkan Malkum Han, Paris’teki tahsilini tamamladıktan sonra ülkesine dönerek batılılaşma hareketinin öncüsü olmuştur. İran hariciyesinde başlayan siyasi serüveni, Rusya’nın Tahran elçiliğindeki tercümanlığı ile devam etmiştir. Herat’ın İran tarafından muhasara edilmesi sırasında İngiltere ile yapılacak görüşmelerde görevlendirilmesi, siyasi hayatını değiştirmiştir. Nasırüddin Şah’ı ikna ederek ilk mason teşkilatı olan Feramuşhane’yi tesis etmesi, İngiltere ile olan ilişkilerini üst seviyeye çıkarttırmıştır. Şah’ın Londra seyahati sırasında İngiliz sermayedarlara verilen imtiyazlar karşılığında büyük miktarda rüşvetler almıştır. İran’ın kurtuluşunu batının medeniyet unsurlarında bulan Malkum Han, yazdığı risalelerde bunu dile getirmiştir. Eserlerinde meşrutiyet fikrini hararetli bir şekilde savunarak siyasi iktidarın yıpratılması ve nihayetinde meşrutiyetin ilanında önemli rol oynamıştır

Anahtar Kelimeler:

Malkum Han, İran, Meşrutiyet, Feramasoneri, İngiltere

Mirza Malkum Khan's role in the Westernization Movement in Iran (1833-1908)

Keywords:

-,

PDF

___

ACUDANİ, Maşallah, Meşruta-ı İrani, Tehran 1383
ADEMİYET, Feridun, Emir-i Kebir-i İran V, Tehran 1355
ADEMİYET, Feridun, Endişe-i Terakki ve Hükümet-i Kanun (Asr-ı Sipahsalar), Tehran 1351
ADEMİYET, Feridun, Fikri-i Azadi ve Mukaddime-i Nühzet-i Meşrutiyet-i İran, Tehran 1340
ASİL, Hücetullah, Mirza Malkum Han Nizamüddevle ve Nazariyeperdazi-i Modernite-i İrani I, Tehran ASİL, Hücetullah, Risaleha-yı Mirza Malkum Han Nazımüddevle, Tehran 1381
ASİL, Hücetullah, Zendegi ve Endişe-i Mirza Malkum Han Nizamüddevle, Tehran 1376
FERUĞİ, Muhammed Ali, Seyr-i Hikmet der Avrupa III, Tehran 1344
KAZIMZADE, Firuz, Rus ve İngiliz der İran (terc. Menuçehr Emiri), Tehran 1354
KETİRAİ, Mahmud, Feramasoneri der İran, Tehran 1355
MEDENÎ, Celaleddin Tarih-i Siyasî-i Muasır-ı İran, Kum 1387
MİRZA MALKUM HAN, Mecmu a-ı Asar-ı Mirza Malkum Han (tahs. Muhammed Muhit Tabatabai), Tehran 1327
MİRZA MALKUM HAN, Ruzname-i Kanun (tash. Hüma Natık), Tehran 1335
NATIK, Hüma, Ez Mast ki ber Mast III, Tehran 1357
NATIK, Hüma, Ruzname-i Kanun, Tehran 1355
RAİN, İsmail, Mirza Malkum Han, Tehran 1353
SASANİ, Han Melik, Siyasetgirân-ı Devre-i Kacar, Tehran 1352
WRİTE, Denis, İraniyan der Meyan-ı İngilizha II (terc. Kerim İmami), Tehran 1366
ZEVKİ, İrec, Mesail-i Siyasi-i İktisadi Neft-i İran, Tehran 1372