Durkheim’ın Metodolojisinde Hegelyen Diyalektiğin Etkisi

Durkheim’ın sosyoloji için önerdiği yöntem, realist bir zeminde inşa edilmiş empirist bir kökene dayanmaktadır. Ancak onun ‘teori bağımlı duruşu’ ve bazı kavramsallaştırmaları (kolektif bilinç, ilkel toplum gibi) onun idealizmle suçlanmasına yol açmıştır. Önerdiği yöntemin, toplumu ‘bütünsel açıklama’ arzusu böyle ikili bir yorumu doğurmuştur. Durkheim’ı yeni-Kantçılığa yaklaştıran bu ‘bütünsel açıklama arzusu aynı zamanda onu Hegelyen etkiye de açtığı bu çalışmanın ana odağıdır. Ancak, hiçbir zaman Durkheim ampirik verilere dayanmaktan da vazgeçmemiştir. Bu gerilim sayesinde Durkheim, bir yandan kolektif bilinç, ilkel toplum gibi mefhumlar ile toplumu açıklarken; diğer yandan da toplumsal olguları ‘şeyler’ gibi ele almayı önermiştir. Böylece Durkheim, sosyolojik araştırma pratiğini spekülasyondan ayırt edebilmek için sosyolojinin metodolojik çerçevesini belirlemiştir. Bu çalışmada, Durkheim’ın bu girişiminin ardında Hegelyen diyalektik yöntemin yattığı iddiası soruşturmaya açılmıştır. Makalede, Durkheim’ın metodolojisinin pozitivist bir tutumdan diyalektik düşünmeye dönük evrimi ele alınmıştır. Bu evrim Ricoeur’ün hermeneutik yöntemi kullanılarak tartışılmıştır. Analitik düşünme kısmında Durkheim’ın metodolojisindeki Hegelyen bağlamlar ‘olgu’ ve ‘somut’ kavramsallaştırmaları aracılığıyla ortaya konulmuştur. Diyalektik düşünme kısmında ise bu iki kavramsallaştırma ile Durkheim’ın metodolojisinin diyalektik yöntem kaydığı gösterilmiştir. Sonuç olarak Durkheim’ın her ne kadar diyalektik yöntemden kaçınsa da çalışmalarının diyalektik olarak tasarlandığı ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hegel, Metodoloji, Diyalektik, Olgu, Somut

PDF

___

Alexander, Jeffrey (2008). “The inner development of Durkheim’s sociological theory: from early writings to maturity”, Cambridge Companion of Durkheim, Edt: Jeffrey C. Alexander and Philip Smith, Cambridge University Press, 2008: Cambridge. Alexander, Jeffrey (2017). “Durkheim’ın Sosyolojik Teorisinin İçsel Gelişimi: Erken Dönem Yazılarından Geç Dönem Yazılarına”, İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.71--89.Belvedere, Carlos (2017). “Fenomenolojik Sosyolojinin Kurucu Babası Olarak Durkheim, İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s. 457-480Berger, Arthur Asa, (2015). “Durkheim Öldü! Sherlock Holmes Sosyolojik Teoriye Giriyor”, Çev: Vefa Saygılı Öğütle, Heretik Yayın, Ankara. Besnard, Phılıppe (2008). “Durkheim’s squares: types of social pathology and types of suicide”, Cambridge Companion of Durkheim, Edt: Jeffrey C. Alexander and Philip Smith, Cambridge University Press, Cambridge.Bumin, Tülin (2001). “Hegel”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Callinicos, Alex (2007). “Toplum Kuramı: Tarihsel Bir Bakış”, Çev: Yasemin Tezgiden, İletişim Yayınları, İstanbul. Cassirer, Ernst (2007). “Rousseau, Kant, Goethe”, Çev: Mustafa Tüzel, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.Coenen, Hermen (2017). “Durkheim’ın Çalışmalarının Fenomenolojik Okumasında Gelişmeler’ İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s. 443-456Collins, Randal (2008). “The Durkheiminian Movement in France and in World Sociology”, Cambridge Companion of Durkheim, Edt: Jeffrey C. Alexander and Philip Smith, Cambridge University Press, 2008: Cambridge.Durkheim, Emile (2017a). “Sosyoloji ve Bilimsel Alan”, İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.13-24.Durkheim, Emile ve Fauconnet, Paul (2017). “Sosyoloji ve Sosyal Bilimler” İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.24-40.Durkheim, Emile (2015). “Sosyoloji ve Felsefe”, Çev: Merve Elma, Pinhan Yayıncılık, İstanbul.Durkheim, Emile (2012). “Sosyolojik Yöntemin Kuralları’, Çev: Cemal Bali Akal, Dost Kitabevi, Ankara.Durkheim, Emile (2009). “Dini Hayatın İlk Şekilleri”, Çev: İzzet Er, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.Durkheim, Emile (2006). “Toplumsal İşbölümü”, Çev: Özer Ozankaya, Cem Yayınevi, İstanbul.Durkheim, Emile (2002). “İntihar”, Çev: Özer Ozankaya, Cem Yayınevi, İstanbul.Fournier, Marcel (2008). “Durkheim’s Life and Context: Something new about Durkheim”, Cambridge Companion of Durkheim, Edt: Jeffrey C. Alexander and Philip Smith, Cambridge University Press, 2008: Cambridge.Gangas, Spiros (2017). “Toplumsal Ahlak ve Mantık Durkheim’ı Hegel Aracılığıyla Yeniden Düşünmek”, ”, İçinde: “Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi”, Edit: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.147-166.Giddens, A. (2013). “Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları”, Ed: Ümit Tatlıcan, Sentez Yayıncılık, Ankara.Hegel, G.W. F. (1996). “Ana Hatlarla Felsefi Bilimler Ansiklopedisi I, Mantık Bilimi”, Çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.Hegel, G. W. F. (2011). “Tinin Fenomenolojisi”, Çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbulHegel, G., W., F., (2014). “Felsefi Propedeutik”, Çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.Hegel, Georg W. F. (2013). “Anahatlarda Tüze Felsefesi ya da Doğal Hak ve Politik Bilim”, Çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.Holmwood, J. and Stewart, A. (1993). “Explanation and Social Theory”, MacMilllan Press, London.Hyppolite, Jean (2010). “Marx ve Hegel Üzerine Çalışmalar”, Çev: Doğan Barış Kılınç, Doğu Batı Yayınları, Ankara.Jameson, Fredric (2016). Hegel Varyasyonları: Tinin Fenomenolojisi Üzerine” Çev: Bülent Doğan, İthaki Yayınları, İstanbul.Knapp, Peter (1985). “The Question of Hegelian Influence upon Durkheim ’s Sociology”. İçinde: Sociological Inquiry, Volume: 55 Issue 1, g.1-15.”Knapp; Peter (2017a). “Marx, Durkheim ve Weber’de Hegel’in Evrenseli: Sosyolojinin Kökeninde Hegelci Fikirlerin Rolü”, İçinde: “Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi”, Edit: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.111-130.Knapp; Peter (2017b). “Durkheim’ın Sosyolojisi Üzerinde Hegelci Etki Sorunu”, İçinde: “Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefi Düşüncesi”, Edit: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.133.149. Kojeve, Alexandre (2001). “Hegel Felsefesine Giriş”, Çev: Selahattin Hilav, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Mestrovic, Stjepan (2017). “İstem ve Tasarım Olarak Toplumsal Dünya: Schopenhauer’ın Durkheim’ın Düşüncesi Üzerindeki Etkisi” İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.371-393.Pinkard, Teryy (2017). “Hegel”, Çev: Mehmet Barış Albayrak, İş Bankası Yayınları, İstanbul.Rawls, Anne Warfield (2017). “Durkheim ve Pragmatizm: Çağdaş Bir Tartışma Hakkında Eski Bir Yorum”, İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s.265--289.Rawls, Anne Warfield (1997). Durkheım's Epıstemology: The Initial Critique, 1915-1924, The Sociological Quarterly, Vol. 38, No. 1 (Winter, 1997), pp. 111-145.Rawls, Anne Warfield (1996). Durkheım's Epıstemology: The Neglected Argüment, Amirican Journal of Sociology, Vol. 102, No. 2, pp. 430-482.Ricoeur, P. (2006) “Yoruma Dair: Freud ve Felsefe”, Çev: Necmiye Alpay, Metis Yayınları, İstanbul.Schmaus, Warren (2006). Renouvier and the Method of Hypothesis, Studies in History and Philosophy of Sicience, Vol:38, pp.:132–148.Schmaus, Warren (2004). Rethinking Durkheim and His Tradition. Cambridge University Press, Cambridge.Searle, J. (2005). “Toplumsal Gerçekliğin İnşası, Çev: Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı, Litera Yayıncılık, İstanbul.Strenski, Ivan (1989). “Durkheim, Hamelin and the "French Hegel”, İçinde: Historical Reflections, Vol. 16, Nos.2 & 3,. P.135-170 Tiryakiyan, Edward (2017). “Varoluşsal Fenomenoloji ve Sosyolojik Gelenek”, İçinde: Emile Durkheim’ın Sosyolojisi ve Felsefesi, Edt: Bekir Balkız ve Ümit Tatlıcan, Islık Yayınları, İstanbul, s. 421-440.Varlık, Selami (2015). Ricoeur’ün Hermenötiğinde Merkezdışı Özne”, Kaygı Uludağ Üniversitesi Felsefe Dergisi, Sayı:24, Bahar s:1-18.