Gestalt İlkeleri Bağlamında Tarihi Yapı Cephelerinin Görsel Algılanabilirliği: Tarsus Örneği

Tarsus kenti; çeşitli toplumların hâkimiyet kurduğu bir bölge olduğundan yerleşimin oldukça tarihi bir dokusu bulunmaktadır. Ancak birçok nitelikli yapı, zamanla çeşitli müdahaleler yaşamış ve bu yapıların cephe elemanları yenilenmiştir. Bu çalışmanın amacı müdahaleler sonrasında yenilenen tarihi yapı cephelerinin görsel algılanabilirliklerini Gestalt İlkeleri bağlamında değerlendirmektir. Öncelikle araştırmaya konu olan 10 adet tarihi yapı yerinde incelenmiş ardından cephelerin görsel algılanabilirliklerini değerlendirmek için cephe yüzeysel analizleri yapılmıştır. Yapılan çalışmalar ile Yeni Hamam’ın, güney cephesindeki kesme taşların geçirdiği müdahaleler neticesinde kapatılarak boyandığı ve bu durumun cephenin özgünlüğünü yitirmesine yol açtığından görsel algıyı zedelediği; diğer yapıların ise görsel algılanabilirliklerinin güçlü olduğu sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla ilerleyen süreçlerde bu yapıların cephelerinde meydana gelecek herhangi bir tahribat yapıların görsel algılanmalarına zarar vereceğinden tek yapı ölçeğinde ziyade bütüncül bir koruma yaklaşımının gözetildiği kültürel rota önerisi geliştirilmiştir. Rota kapsamında yer alan Yeni Hamam’ın kapatılan kesme taşları tekrardan gün yüzüne çıkarılıp görsel algılanabilirliği devam ettirilmelidir. Öteki yapılarda ise belirli periyodlarla bakım-onarım faaliyetleri yapılmalıdır. Bu sayede yapıların hem sistemli bir biçimde ziyaret edileceğinden daha az bozulacağı hem de bakım-onarım faaliyetleri ile cephelerdeki bozulmalarının önleneceği böylelikle görsel algının sürdürülebileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel mekân, Tarihi yapı, Görsel algı, Cephe, Gestalt İlkeleri, Tarsus

Visual Sensability of Historical Building Facades in the Context of Gestalt Principles: Tarsus Example

The city of Tarsus; Since it is a region dominated by various societies, the settlement has a very historical texture. However, many qualified buildings have experienced various interventions over time and the façade elements of these structures have been renewed. The aim of this study is to evaluate the visual perceptibility of the historical building facades renewed after the interventions in the context of the Gestalt Principles. First of all, 10 historical buildings that are the subject of the research were examined on site and then superficial analyzes of the facades were made to evaluate the visual perceptibility of the facades. With the studies carried out, the New Bath was closed and painted as a result of the interventions of the cut stones on the south façade and this situation caused the façade to lose its originality, damaging the visual perception; it was concluded that the visual perceptibility of other structures was strong. Therefore, since any destruction that will occur on the facades of these structures in the following processes will harm the visual perception of the structures, a cultural route proposal has been developed in which a holistic conservation approach is considered rather than at the single building scale. The closed cutting stones of the Yeni Hamam, which is within the scope of the route, should be brought to light again and their visual perceptibility should be maintained. In other buildings, maintenance-repair activities should be carried out at certain periods. In this way, it is foreseen that the structures will deteriorate less than they will be visited systematically and that their deterioration on the facades will be prevented with maintenance-repair activities and thus the visual perception can be maintained.

Keywords:

Urban space, Historical buildings, Visual perception, Gestalt principles, Tarsus, Facade,

PDF

___

[1] Karataş, S. 1995. Psikolojiye Giriş. Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları, Ankara, 435s.
[2] Downs, R., Stea, D. 1973. Image and Environment. Adline, Chicago, 464s.
[3] Schulz, C. 1971. Existence, Space and Architecture. Praeger Publishers, Newyork, 120s.
[4] Lynch, K. 1960. Kent İmgesi. İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 215s.
[5] Lauer, A. D., Pentak S. 2002. Design Basics. Wadsworth Publishing, Boston, 320s.
[6] Koffka, K. 1935. Principles of Gestalt Psychology. Lund Humphries, London, 14s.
[7] Aydınlı, S. 1992. Mimarlıkta Görsel Analiz. İ.T.Ü Mimarlık Fakültesi Basım Atölyesi, İstanbul.
[8] Parsaee, M., Parva, M., Karimi, B. 2015. Space and Place Concepts Analysis Based on Semiology Approach in Residential Architecture The Case Study of Traditional City of Bushehr, Iran. Housing and Building National Research Center, 11(3), 368-383.
[9] Arnheim, R. 2005. Görsel Düşünme. Metis Yayınları, İstanbul, 2005, 392s.
[10] Kozbelt, A. 2020. Visual Perception. Department of Psychology, Brooklyn College, The City University of New York, Brooklyn, United States, 690-695.
[11] Rossetti, T., Lobel, H., Rocco, V., Hurtubia, R. 2019. Explaining Subjective Perceptions of Public Spaces As A Function of The Built Environment: A Massive Data Approach. Landscape and Urban Planning, 181(1), 169-178.
[12] Mao, Y., Qi, J., He, B. 2020. Impact of The Heritage Building Facade in Small-Scale Public Spaces on Human Activity: Based on Spatial Analysis. Environmental Impact Assessment Review, 85(1), 106457.
[13] Utaberta, N., Jalali, A., Johar, S., Surat, M., Che-Ani, A. 2012. Building Facade Study in Lahijan City, Iran: The İmpact of Facade’s Visual Elements on Historical İmage. International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 6(7), 1839 – 1844.
[14] Şenyiğit, Ö., Altan, İ. 2011. Anlamsal İfade Aracı Olan Cephelerin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yaklaşım: İstanbul’da Meşrutiyet Caddesi’ndeki Cephelerin İncelenmesi. Megaron Dergisi, 6(3), 139-150.
[15] Deniz, M. 2021. Kentsel bellek bağlamında Tarsus tarihi ticaret merkezinin değerlendirilmesi. Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 247s, Adana.
[16] Zoroğlu, L. 1995. Tarsus Tarihi ve Tarihsel Anıtları. Kemal Matbaası, Adana.
[17] Öz, H. 2016. Tarsus Ticaret Tarihi. Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası Yayını, Mersin, 136s.
[18] Tarsus Belediyesi. 2021. Tarsus Hâlihazır Harita. Tarsus Belediyesi Arşivi.
[19] Öz, H. 2020. Tarsus Tarihi. Tarsus Belediyesi Kent Yayınları, Mersin, 160s.
[20] Sümer, F. 2007. Adana ve Çukurova Yöresinde Beylik Kuran Bir Türkmen Hanedanı Ramazanoğulları. https://islamansiklopedisi.org.tr/ramazanogullari (Erişim Tarihi: 31.12.2021).
[21] Öz, H. 2020. Bilinmeyen Tarsus, Tarsus Belediyesi Kent Yayınları, Mersin, 166s.
[22] Çıplak, M. N. 1968. İçel Tarihi, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 277s.
[23] Öz, H. 2012. Yakın Tarihte Tarsus (1850-2000). Alev Dikici Basım ve Ambalaj, Adana, 328s.
[24] Oğuz, İ. 2006. Şer‘İyye Sicillerine Göre Mersin Kentinin Kuruluş Öyküsü. Ticaret ve Sanayi Odası, Mersin, 150s.
[25] Akgündüz, A. 1993. Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshab-ı Kehf. Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası, Mersin, 632s.
[26] ICOMOS. 2008. Kültürel Rotalar Tüzüğü. https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Charters/culturalroutes_e.pdf (Erişim Tarihi: 20.09.2022).
[27] Tarsus Belediyesi. 2021. Fotoğraf Arşivi. Tarsus Kudeb Arşivi.