Mahremiyet Kavramının Geleneksel Bina Tasarımına Etkisinin Karşılaştırılması: Diyarbakır ve Erzurum Konutları

Toplumsal değerler geleneksel mimarinin şekillenmesindeki en önemli sürdürülebilirlik kriterlerindendir. Mahremiyet olgusu ise ortak toplumsal değerlerin başında gelmektedir. Bu çalışmanın amacı farklı fiziksel ve ekonomik özelliklere sahip Erzurum ve Diyarbakır geleneksel evlerinin tasarımlarında mahremiyet kavramının etkisini karşılaştırmalı olarak analiz etmektir. Analizler başta mekân dizimi (space syntax) olmak üzere literatür taraması ve alan çalışması temelinde gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçlarında, iklimin etkisiyle Diyarbakır evlerine kıyasla Erzurum evlerinin çok daha içe dönük olduğu belirlenmiştir. Bunun gibi tasarımsal birçok önemli farklılıklar olmasına rağmen mahremiyet kavramının bina tasarımlarını benzer şekillerde etkilediği mahremiyetleşme katmanlarının benzer olduğu belirlenmiştir. Bu katmanlaşmanın her iki kentin evlerinde de genel olarak avludan odaya doğru olduğu tespit edilmiştir.Bu çalışma, iki bölgedeki fiziksel çevre ve ekonomik özelliklerin birbirinden ne kadar farklı olursa olsun toplumların ortak sosyokültürel değerlerinin geleneksel binaların tasarım mantığını benzer şekilde etkilediğini ortaya çıkarmıştır. Bu durum sosyokültürel özelliklerin geleneksel bina tasarımında etkisini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mahremiyet, Mekân dizimi, Erzurum geleneksel evleri, Diyarbakır geleneksel evleri, Sürdürülebilirlik, Privacy, Space syntax, Erzurum traditional house, Diyarbakır traditional house, Sustainability

Comparison of The Effect of Privacy Concept on Traditional Building Design: Diyarbakır and Erzurum House

Social values are one of the most important sustainability criteria in the creation of traditional architecture. The aim of this study is to comparatively analyze the effect of the concept of privacy on the designs of Erzurum and Diyarbakır traditional houses, which have different physical and economic characteristics. Analyzes were carried out on the basis of literature review and case study, especially space syntax. As a result of the analysis, it was determined that Erzurum houses are much more introverted compared to Diyarbakır houses due to the effect of the climate. Although there are many important design differences like this, it has been determined that the concept of privacy affects building designs in similar ways, and the layers of privacy are similar. It has been determined that this stratification is generally from the courtyard to the room in the houses of both cities. This study revealed that no matter how different the physical environment and economic characteristics of the two regions are from each other, the common socio-cultural values of the societies affect the design logic of traditional buildings in a similar way. This situation shows the effect of sociocultural features on traditional building design.

Keywords:

Privacy, Space syntax, Erzurum traditional house, Diyarbakır traditional house, Sustainability,

PDF

___

[1]Saruwono, 2012. Shouting in Silence: Expressionof Self in Private Homes, Procedia - Soc. Behav.Sci., c. 42, sayı Temmuz 2010, ss. 34–41, doi:10.1016/j.sbspro.2012.04.164.
[2]Rapoport, A. 1976 “Socio-cultural aspects ofman-environment studies.”, içinde MutualInteraction of People and Their BuiltEnvironment, Hauge, ss. 7–35.
[3]Mortada, H. 2003. Traditional Islamic Principlesof Built Environment. New York: RoutledgeCurzon.
[4]Alitajer, S. ve Molavi Nojoumi, G. 2016. Privacyat home: Analysis of behavioral patterns in thespatial configuration of traditional and modernhouses in the city of Hamedan based on thenotion of space syntax”, Front. Archit. Res., 5(3)ss. 341–352, doi: 10.1016/j.foar.2016.02.003.
[5]Eldem, S. H. 1968. Turk Evi Plan Tipleri.İstanbul: İTÜ yayınevi.
[6]Kutlu, I. ve Eray, S. S. 2021. “Geleneksel MidyatYapıları ve Güncel Restorasyon ProblemleriÜzerine Değerlendirme”, 7. ÇukurovaUluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, 7-8Adana, ss. 866-885.
[7]Karpuz, H., 1993. Türk İslam MeskenMimarisinde Erzurum Evleri. Ankara: KültürBakanlığı.
[8]Tuncer, O.C. 1999. Diyarbakır Evleri. Diyarbakır,Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür veSanat Yayınları.
[9]Sağlam, T. ve Yurttaş, H. 2020. GelenekselErzurum evlerinin istatiki veri analizi, TürkiyatAraştırmaları Enstitüsü Dergisi, c.67, ss. 421-458.
[10]Othman Z., Aird, R. ve Buys, L. 2015, Privacy,modesty, hospitality, and the design of Muslimhomes: A literature review, Front. Archit. Res.,4(1) ss. 12–23, doi: 10.1016/j.foar.2014.12.001.
[11]Hisham, M. Traditional Islamic Principles of BuiltEnvironment. 2003, London and New York:Taylor & Francis Group.
[12]Bahammam, A. S. “Architectural Patterns ofPrivacy in Saudi Arabian Housing”, McGillUniversity, 1987.
[13]Bekleyen A. ve Dalkiliç N., 2011, The influence ofclimate and privacy on indigenous courtyardhouses in Diyarbakır, Turkey, Sci. Res. Essays,6(4) ss. 908–922, doi: 10.5897/SRE10.958.
[14]Gök, Y. ve Kayserili, A. 2013, Gelenelsel ErzurumEvlerinin Kültürel Coğrafya Perspektifindenİncelenmesi, Doğu Coğrafya Derg., 18(30), ss.175–216, 2013.
[15]Hillier, B. 2007. Space is the machine Bill Hillier-A configurational theory of architecture.London: Space Syntax Laboratory.
[16]Hillier, B. ve Hanson, J. 1984. The Social Logic ofSpace. London: Cambridge University Press.
[17]Huang, B. X., Chiou, S. C. ve W. Y. Li, 2019. Studyon Courtyard Residence and CulturalSustainability: Reading Chinese TraditionalSiheyuan through Space Syntax”, Sustain., 11(6),doi: 10.3390/su11061582
[18]Ostwald, M. J. 2011. The Mathematics of SpatialConfiguration: Revisiting, Revising andCritiquing Justified Plan Graph Theory, NexusNetw. J., 13(2), ss. 445–470, doi:10.1007/s00004-011-0075-3.
[19]Gündoğdu, M., 2014. Mekan Dizimi AnalizYo ntemi ve Araştirma Konuları, Art Sanat, c. 2,ss. 251–274.
[20]Klarqvist, B., 1993. A space syntax glossary,Nord. Arkit., c. 2, ss. 11–12, [Çevrimiçi].Available at:https://fenix.tecnico.ulisboa.pt/downloadFile/3779573909551/glossarySS.pdf.
[21]Ergün, R. Kutlu, İ. ve Kılınç, C., 2022 “Acomparative study of space syntax analysisbetween traditional Antakya houses and socialhousing complexes by TOKI”, Mimarlık Bilimlerive Uygulamaları Dergisi, 7(1), 2022, ss. 284-297,doi:10.30785/mbud.1068659.
[22]Bekar, İ. ve Koç Altuntaş, S., 2021. KullanıcıGereksinmeleri Özelinde Geleneksel KonutlarınMekansal Okumaları, International Journal ofMardin Studies, c.1, 2021 ss. 83-103.
[23]Jiang B., Claramunt, C. ve Klarqvist B., 2000Integration of space syntax into GIS formodelling urban spaces”, JAG, 3(4), ss. 161–171,doi: 10.1016/S0303-2434(00)85010-2.
[24]Asami, Y., Kubat, A. S. K. Kitagawa, ve S.-I. Iida,2003. Introducing the third dimension on SpaceSyntax: Application on the historical Istanbul,içinde 4Th International Space SyntaxSymposium, sayı Ocak, ss. 48.1-48.19, [Çevrimiçi]. Available at: http://www.spacesyntax.org/symposia/SSS4/fullpapers/48AsamiKubatIdapaper.pdf.
[25]Dalkılıç, N. ve Bekleyen, A. 2011. “GeçmişinGünümüze Yansıyan Fiziksel İzleri: GelenekselDiyarbakır Evleri”, içinde Medeniyetler MirasıDiyarbakır Mimarisi, İ. Yıldız, Ed. Diyarbakır.
[26]M.G.M, 2016. Köppen İklim SınıflandırmasınaGöre Türkiye İklimi, Ankara, [Çevrimiçi].Available at:https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/koppen.pdf.
[27]Özdemir, I. M., Tavşan, C., Özgen, Saǧsöz, S. A. veKars, F. B. 2008. The Elements of FormingTraditional Turkish Cities: Examination ofHouses and Streets in Historical City of Erzurum,Build. Environ., 43(5), ss. 963–982.
[28]Ayçam, I., Akalp, S. ve Görgülü, L. S. 2020. Theapplication of courtyard and settlement layoutsof the traditional diyarbakir houses tocontemporary houses: A case study on theanalysis of energy performance, Energies, 13(3),doi: 10.3390/en13030587.
[29]M.G.M.,2020. Erzurum mevsim normalleri, T.C.Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji GenelMüdürlüğü.https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ERZURUM.
[30]Turkısh State Meteorological Service, 2020.“Diyarbakır Climate Data”, Cities & HolidayResorts.https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=DIYARBAKIR(Erişim Tarihi: 08, 2020).