AYŞE BETÜL GÖKARSLAN, MERYEM ELİF ÇELEBİ KARAKÖK

Geleneksel Selçuklu ve Beylikler Dönemi Hamamlarının Koruma ve Restrasyon Kapsamında İncelenmesi: Isparta Hamamları Örneği

Isparta Kenti, Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'nin Göller yöresi merkezinde konumlanmaktadır. Yerleşme tarihi, üst paleolitik dönemle başlayan Isparta, sırasıyla Luvi ve Arzava Frig, Lidya, Pers, Bergama Krallığı, Roma, Bizans, Selçuklular, Hamitoğulları Beyliği, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti yönetimine girmiştir. Isparta, halen 12 ilçesi ile birlikte küçük bir Anadolukenti olarak varlığını sürdürmektedir. Isparta camileri, bedesteni, hamamları ve kiliseleri ile geleneksel Türk kentini yansıtır. Isparta’nın tarihi kent dokusunun önemli yapılarından birisi de hamamlardır. Hamamlar, günümüzde her evde banyoların yapılması nedeniyle daha az kullanılır hale gelmiştir. Isparta’da hamamların kullanıcıları genelde halkın yaşlı kesimidir. Bu kullanıcı kitlesinin nüfusunun da giderek azalması nedeniyle hamamlar, işlevini kaybetmekte ve önemli koruma sorunlarıyla karşı karşıya gelmektedir. Bu çalışma kapsamında Isparta’daki geleneksel hamam yapıları mimari ve koruma açısından detaylı incelenmiştir. Özellikle Selçuklu ve Hamitoğulları Beyliği'ne ait hamamların koruma sorunlarının büyüklüğü ve aciliyeti dikkati çekmiştir. Çalışmada arşiv ve literatür taramaları yapılmış, yapıların mimari özellikleri incelenmiş, bozulma durumları tespit edilmiş ve bozulma nedenleri analiz edilmiştir. Sonuç bölümünde tarihsel ve yapısal özelliklerini kaybetmeden, özgünlüklerini koruyarak gelecek kuşaklara aktarılmaları için koruma ve yeni işlev önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Geleneksel Hamamlar, Tarihi Isparta Hamamları, Koruma, Restorasyon

Investigation of The Traditional Seljuks and Principalities Period Baths Within The Conservation and Restoration: The Example of Isparta Baths

The city Isparta is located around the Lakes Region in the Mediterranean Region of Turkey. Date of settlement in Isparta goes back to the upper Paleolithic era. Isparta went under the administration of Luvi and Arzava Phrygians, Lydia, Persia, Kingdom of Pergamon, Roman Empire, Byzantine Empire, Seljuks, Hamitoğulları Principality, Ottoman Empire and Republic of Turkey. Isparta is still a small Anatolian city along with its 12 district. Isparta represents the classical Turkish city concept with its mosques, covered bazaar, baths and churches. One of the most important historical structures of Isparta is bath. Baths came to be used less frequently with the construction of bathrooms in every apartment. The elderly people generally use the baths in Isparta. Due to a major decrease in their number, baths are not sufficiently functional and face with important protection issues. Traditional Isparta baths have been reviewed in detail in terms of their architecture and preservation within the scope of this study. Particularly the baths belonging to the era of Seljuk and Hamitoğulları Principality have major and urgent protection issues. Archive and literature review have been performed; architectural features of the structures have been examined; damages have been evaluated and reasons for deterioration have been analyzed. In the conclusion part, recommendations for protection and new functions have been stated so that these structures will be transferred to next generations by preserving their structural characteristics and individualities.

Keywords:

Traditional Baths, Historical Isparta Baths, Conservation, Restoration,

PDF

___

Aru, K. A. 1949. "Türk Hamamları Etüdü", İTÜ Yayınları, İstanbul.
Yegül, E. 2008. "Üsküdar Hamamları ve İcadiye Dağ Hamamı: Çevresel, Yapısal, İşlevsel Sorunları ve Çözüm Önerileri", Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi, Restorasyon Anabilim Dalı, Yenileme ve Koruma Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. s.8.
Yılmazkaya, O. 2002. "Aydınlık Kubbenin Altındaki Sıcaklık Türk Hamamı İstanbul Hamamları Rehberi, s. 39.
Savaş, S. 2007. "İstanbul, Kumkapı - Nişanca Köşklü Hamamı Araştırması ve Restorasyon Projesi" Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Rölöve - Restorasyon Programı Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, s.17
Taşçıoğlu, T. 1998. "Türk Hamamı", İstanbul s.34.
İslam Ansiklopedisi. 1999. Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt:19, s.199
Karçınzade, S. Ş. 1907. "Seyahat-ül Kübra - Büyük Seyahat",çev: Salih Şapçı, 2005, Eğirdir Belediyesi, s.85.
Böcüzade, S. S. 1932. "Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi", çeviren: Suat Seren (1983) Serenler Yayınevi, İstanbul, s.73.
Yurt Ansiklopedisi Türkiye İl İl: Dünü, Bugünü Yarını, Isparta (5), 1981, s.3525.
Isparta İl Yıllığı, 2003. s.472
Doğan, N. Ş. 2008. Isparta’da Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mimarisi, T.C. Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yayını, Isparta
Kuruçay, A. 2010. "İstanbul'un 100 Hamamı", İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Gökarslan, A. B. 2014. “Geleneksel Isparta Hamamları ve Tarihi Eğirdir Yeşil Ada Hamamı’nın Koruma ve Restorasyon Kapsamında İncelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Isparta
Önge, Y. 1988. “Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, C.1, İstanbul, s. 409
Yaman. T. C. 2010. "Türk Hamamının Mekansal Kurgusu - İstanbul Hamamları", Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabilim dalı, İç Mimarlık Lisansüstü Programı, İstanbul.
Dağtekin, E. 2007. "Güneydoğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Hamam Tipolojisi Ve Buna Bağlı Koruma Ölçütlerinin Oluşturulması", Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
Şehitoğlu, E. 2008. "Bursa Hamamları" Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Osmanlı Araştırmaları Dizisi, İstanbul, s.146
Eyice, S. 1960. İznik’te Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme, Tarih Dergisi, sayı 15, İstanbul.
Gültekin, E, 2008. “Türk Hamam Mimarisi ve Restorasyonda Karşılaşılan Sorunlar”, Geçmişten Geleceğe Su Yapılarında Taş, sayfa: 125-134, Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayınları, Antalya.
Ahunbay, Z. 1999. "Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon", YEM Yayınları, İstanbul
Madran, E., Özgönül, N. 2005. “Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması”, Ankara Mimarlar Odası