Mustafa KORKMAZ, Hasan ÖZÇELİK, Ali KANDEMİR, Veli İLHAN

Erzincan ve Çevresinde Yayılış Gösteren Doğal Gül (Rosa L.) Taksonları

Güller (Rosa L. spp.) Rosaceae familyasının hoş kokulu, güzel görünüşlü bitkilerinin cinsi olarak bilinir. İnsanlık tarihinden daha eski bir geçmişe sahip olan gül, güzel kokusu ve cezbedici güzelliğiyle çağlar boyunca insanlar tarafından yetiştirilmiş ve kullanılmıştır. Bu çalışmada, Erzincan ve çevresinde doğal yayılışı olan Rosa taksonlarının envanteri hazırlanmıştır. Erzincan; Doğu, Kuzeydoğu ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği bir noktada ve B7 karesinde yer almaktadır. Floristik açıdan oldukça zengin bir ilimizdir. Alanda doğal olarak yetişen gül taksonlarını belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma kapsamında araziden topladığımız örneklerin teşhisleri yapılmıştır. Ayrıca konu ile ilgili literatür taranarak ilgili alandan doğal gül örnekleri toplayan araştırmacıların kayıtları belirlenmiştir.Çalışmalar sonucu alanda 17 gül taksonunun yetiştiği belirlenmiştir. Bugüne kadar Erzincan civarından 11 araştırmacı tarafından 94 farklı lokaliteden doğal gül örneği toplanmıştır. Genellikle 1200-2500 m arasında dikey yayılış gösteren cinsin bu taksonlarından 6'sı İran-Turan, 4'ü Avrupa-Sibirya elementidir. 5'i çok bölgeli; 2 taksonun da fitocoğrafi bölgesi bilinmemektedir. Bu taksonlardan bir tür (R. pisiformis (Christ) D. Sosn) endemiktir. Taksonlardan 4'ü ise dar yayılışlıdır. Genellikle 6.ve 7. aylarda çiçeklenen taksonların yaygın habitatları ve kayaları arasında volkanik kayalık yamaçlar, yol kenarları, step ve mer'a vejetasyonu, jipsli ve konglomeralı araziler yer almaktadır. R. beggeriana Schrenk Kemah ve Kemaliye ilçelerinde bolca yetişen ve yetiştirilen meyve, boya ve peyzaj açısından ekonomik önemi yüksek olan bir türdür. Türkiye Florası'ndaki toplam 24 doğal Rosa türünden 15 türe ait 17 taksonun Erzincan ve çevresinde yetişmesi, alanın Rosa taksonları bakımından önemli bir çeşitlilik merkezi olduğunu göstermektedir. Keşiş ve Munzur dağları civarı cinsin alandaki en önemli çeşitlilik merkezidir.

Anahtar Kelimeler:

Rosa, Gül, Biyoçeşitlilik, Erzincan, Doğu Anadolu

Natural Rose (Rosa L.) Taxa Distributed in Erzincan and Its Environs

Roses (Rosa L. ) is known as the genus of fragrant, nice-looking plants of Rosaceae family. Rosa which has a history older than the history of humanity, due to the alluring beauty and nice- smell were cultivated and used throughout the ages. In this study, inventory of naturally distributed Rosa taxa in Erzincan and its environs were prepared. Erzincan is located at the crossroads of Eastern, North Eastern and Central Anatolia regions and in B7 square. It is a quite rich city floristic point of view. The scope of the study is determining the natural Rosa taxa grow naturally in the area. So, identifications of Rosa samples collected from the area were done. In addition, researchers collected natural rose samples in related area were determined from the literature. At the end of the studies 17 wild Rosa taxa, growing in the area, were determined. To date, natural rose samples were collected approximately from 94 different localities in Erzincan and its environs by 11 researchers. Generally, the genus have vertical distribution from 1200 to 2500 m altitudes and 6 of the total taxa are Irano-Turanian elements; 4 of them areEuro-Siberian elements and 5 taxa pluriregional. Phytogeographical regions of 2 taxa are not known. (R. pisiformis (Christ) D. Sosn) is only one endemic species of them. 4 taxa are narrowly distributed. The most common habitats and rocks of Rosa taxa, have flowering period in June and July, are volcanic rocky slopes, roadsides, steppes and grasslands vegetations, gypsum and conglomerate areas. R. beggeriana Schrenk grown abundantly through Kemah and Kemaliye districts, has very high economic importance in terms of painting and landscaping. Growing of 17 taxa belong to 15 species from 24 natural Rosa species of Türkiye in Erzincan and its environs indicates that the area is an important diversity center with regard to the Rosa taxa. Environs of the Keşiş and the Munzur mountains are the most important diversity centers of the genus.

Keywords:

Rosa, Roses, Biodiversity, Erzincan, East Anatolia,

PDF

___

Aghamirov, U.M., Farzaliev, VS. 2005. Evaluation of
Five Introduced Rose Species in Azerbaijan. Proceddings of the I. International Rose Hip Conference, Acta Horticulturae, 690, 49-55. Alp, Ş. 2007. Van Kenti ve Çevresindeki Geleneksel
Konut Bahçelerinde Kullanılan Bitki Materyallerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 17(1), 1-6. Anşin, A., Merev, N., Gerçek, Z. 1987. Doğu Karadeniz
Bölgesinde Yetişen Doğal Rosa L. Taksonlarının Sistematik Araştırılması, Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, ve 11(1), 17-29. Palinolojik Yönden Başer, KHC., Kürkçüoğlu, M., Konur, O.Z. 1990.
Production and Properties of Turkish Rose Oil, TAB Bulletin. 4, 13-15. Baytop, T., 2001. Türkiye’de Eski Bahçe Gülleri, T.C.
Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 2593.
Boissier, E., 1872. Flora Orientalis, Genevae.
Çelik, F., Kazankaya, A., Doğan, A., Oğuz, İ.H., Ekincialp, A. 200 Kuşburnu (Rosa spp) Tiplerinde C Vitamini İçeriğine Farklı Rakımların Etkileri, II. Ulusal Üzümsü Meyveler Sempozyumu, 14-16 Eylül, Tokat, 313-316. Cuizhi, G., Tseue-Chih, K., Robertson, K.R., 2003. Rosa
Linnaeus, Sp. Pl. 1: 491.1753., Flora of China, 9, s. 339-3
Davis, P.H. (ed.) 1965–1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol.1–9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Ercişli, S., 2005. Rose (Rosa spp.) Germplasm
Resources of Turkey, Genetic Resources and Crop Evolution, 52, 787-795. Gleason, H.A., 1963. The New Britton and Brown
Illustrated Flora of the Northeastern United States and Adjacent Canada, Vol. 2, The New York Botanical Garden, New York. Kandemir, A., Türkmen, Z. 2008. The Flora of
Üzümlü-Sakaltutan (Erzincan - Gümüşhane), Turk. J. Bot., 32, 265–304. Kandemir, A. 2012. Erzincan’ın Endemik Bitkileri ve Tehditleri, Biyolojik Çeşitlilik Sempozyumu, Ankara, 108
Kaya, Y. ,1996. Tercan Çevresi ile Şengül (Erzincan) ve Bağırbaba (Tunceli) Dağlarının Florası, Turk J. Bot., 20, 75 – 98.
Kazaz, S., Baydar, H., Erbaş, S. 2009. Variations in
Chemical Compositions of R. damascena Mill. and R. canina L. Fruits. Czech Journal of Food Science, 27(3), 178-1
Korkmaz, M., Özçelik, H. 2011. Economic
Importances of Gypsophila L., Ankyropetalum Fenzl and Saponaria L. (Caryophyllaceae) Taxa of Turkey. African journal of Biotechnology, 10(47), 9533-9541.
Mandenova, I.P., 1970. A Revision of Rosa in Turkey,
Notes R.B.G. Edinburgh, 30, 327-340. Mortan, K. 1991. 1991-2006. Erzincan Stratejik Planı,
Teknografik Matbaacılık, İstanbul. Nilsson, O., 1972. Rosa in P.H. Davis (ed.), Flora of
Turkey and the East Aegean Islands, 4, 106–128, Edinburgh University Press. Özçelik, H., Gül, A., Özgökçe, F., Ünal, M., Özkan, G., Fakir, H., Orhan, H., Sakçalı, S., Korkmaz, M., 2009.
Türkiye Rosa L. (Gül) Taksonlarının Genetik Çeşitliliğinin Tespiti, Ekonomiye Kazandırılma Olanaklarının Araştırılması ve Süleyman Demirel Üniversitesi Bünyesinde Rosaryum (Gülistan) Tesisi, TÜBİTAK, TOVAG 105 O 627 No.lu Proje. Özçelik, H., 2010. New Records and Systematical
Contributions to Garden Roses of Türkiye, The Herb Journal of Systematic Botany, 17(1), 9-42. Özçelik, H., Muca, B., Özavcı, M. 2011a. Isparta
Yağgülü (Rosa x damascena Mill.) Yağı ve Çiçeklerinin Strese Bağlı Nörolojik ve Psikiyatrik Hastalıklara Etkileri. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 99-105. Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M., Yıldırım, B. 2011b. Isparta Gülcülüğünde Yeni
Alternatifler. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 123-130. Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M., The Diversity Centers and Ecological Characteristics of Rosa L. (Rosaceae) Taxa in Türkiye, International Research Journal of Plant Science (IRJPS) 2012(Baskıda).
Özçelik, H., 2013. General Appearances of Turkish
Roses, SDÜ. Fen Bilimleri Enst. Dergisi, (Baskıda). Özhatay, N., 2006. Türkiye’nin BTC Boru Hattı
Boyunca Önemli Bitki Alanları, BTC Şirketi, İstanbul, pp. 125-127. Roberts, A.V., Debener, T., Gudin, S.(edt.), 2003.
Encyclopedia of Rose Science, Vol. I-III, Elsevier Academic Press, Spain. The Plant List, 2012. The Plant List (The International http://www.theplantlist.org/tpl/record/tro- 27802429 (Erişim tarihi: 29.11.2012). Index).
Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A., 2001. Flora
Europaea, Cambridge Univ. Press, II, pp. 25-32. Wissemann, V., 2003. Conventional Taxonomy (Wild Rose). Encyclopedia of Rose, 1, pp. 111-117.
Wissemann, V., Ritz, C.M., 2005. The genus Rosa
(Rosoideae, Rosaceae) revisited: Molecular Analysis of nrITS-1 and atpB-rbcL intergenic spacer (IGS) versus Conventional taxonomy, Botanical Journal of the Linnean Society, 147(3), 275. Yıldırımlı, Ş., Erik, S. 1985. Munzur Dağlarının Başlıca
Vejetasyon Tipleri, Doğa Bilim Dergisi Seri A2, 9(3), 598-60
Yıldırımlı, Ş. 1995. Flora of Munzur Dağları (Erzincan- Tunceli), OT Sistematik Botanik Dergisi, 2(1), 1-78.
Çizelge 1. Erzincan ve çevresinden doğal Gül ( Rosa L. )taksonları toplayan araştırmacılara ait bilgiler