Tekkelerin Toplumsal Alandaki Hizmetlerine Irak'tan Bir Örnek: Biyâre Tekkesi

İslam kültür ve medeniyetinin nesilden nesile aktarılmasında bazı dinî kurumların önemi büyüktür. Bu kurumlardan biri de hiç şüphesiz tasavvufî eğitim mekânları olan tekkelerdir. Selçuklu, Eyyubî ve Osmanlı dönemlerinde İslam ahlak ve maneviyatının ocakları olan tekkeler, cami ve medreselerin fonksiyonlarını tamamlayıcı ve güçlendirici bir özelliğe sahip olmuşlardır. Tekkelerin misyonu sadece tasavvufî eğitimle sınırlı değildir. İlim, sanat ve edebiyat gibi toplumsal hayatta ihtiyaç duyulan diğer alanlarda da faaliyet yürütmüşlerdir. Yetim ve kimsesizlerin bakım ve eğitimi, ruhî hastalıkların tedavisi ve fakirler için aşevi gibi hizmetleri de yürütmüşlerdir. Bu makalemizde çok yönlü hizmetleri bulunan tekkelerden Irak Biyare Tekkesi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Tekkeler, Irak, Toplumsal Hizmetler, Biyare Tekkesi

A Sample From Iraq On The Services Of The Lodges In The Social Area: Biyare Lodge

Some religious institutions have great importance in transferring Islamıc culture and civilization from generation to generation. One of these institutions is undoubtedly the lodges which are places of sufi education. In the Seljuk, Ayyubid and Ottoman periods, the lodges of Islamic morality and spirituality were complementary and reinforcing the functions of mosques and madrasahs. The mission of the lodges is not limited to sufism. Science, art and literatüre, such as social life in other areas needed to operate. They also provided services such as the care and education of orphans and forlorns, the treatment of mental illnesses and the soup kitchen for the poor. İn this article, the Lodge of Biyare will be discussed.

Keywords:

Lodges, Social Activities, Iraq, Biyare Lodge,

PDF

___

Azzâvî, Abbas, Tarîhu’l-Irak beyne ihtilâleyn, Şeriketu’t-Ticâre ve’t-Tibâ’eti’l-Mahdûde, Bağdat 1949.----------, Şehrezûr-es-Süleymaniye, Haz. Muhamme Ali Karadaği, Matbaatü’s-Salimî, Bağdat 2000.Bayatlı, Necdet Yaşar, “Kerkük Dakuk’ta Bir Bektaşî Tekkesi: Dede Cafer Tekkesi ve Ritüelleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Dergisi, 2008/47.Bilgin, A. Azmi, “Tekke Edebiyatı”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2011.Câmî, Abdurrahman, Nefehâtü’l-üns min hazarâti’l-Kuds,Terc. ve şerh: Lami’î Çelebi, Marifet Yayınları, İstanbul 1993.ed-Derrâcî, Hamid Muhammed Hasan, er-Rubut ve’t-tekâya’l-Bağdadiyye fi’l-ahdi’l-Osmanî, Dâru’ş-Şu’ûni’s-Sakâfiyyeti’l-‘Amme, Bağdat 2001.DİA, “İstanbu/Sanat”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2001.ed-Dimaşkî, Mustafa es-Sıddıkî, er-Rihletu’l-Irakiyye, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2012.Duskî, Enes Muhammed, Etbâ’u’ş-Şeyh Adî b. Musâfir el-Hakkarî, Matbaatu Hâvâr, Duhok 2006.Dündar, Mahmud, Mısır Eyyûbilerinde Eğitim Öğretim Faaliyetleri, Çıra Akademi Yayınları, İstanbul 2017.Hasan, İbrahim Hasan, İslam Tarihi, Çev. İsmail Yiğit, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1986.Hodgson, Marshall, İslamın Serüveni, Çev. Alp Eker vd., İz Yayıncılık, İstanbul 1995.İbn Battûta, Şemsüddin Muhammed b. Abdullah et-Tancî, Rihletu İbn Battûta, Tahk. Abdulhadi et-Tâzî, Akâdimiyyetu’l-Memleketi’l-Mağribiyye, Ribat 1997.İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1988.Kara, Mustafa, “Tekke”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2011.----------, Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, Dergâh Yayınları, İstanbul 1999.----------, Metinlerle Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar, Sır Yayıncılık, İstanbul 2008.Karadağî, Muhammed Ali, Hüviyetu Kerkûk es-Sakâfiyye ve’l-İdâriyye, Dâru Ârâs, Erbil 2004.Kavak, Abdulcebbar, “Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî’nin Halifelerinden Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî ve Biyâre Tekkesi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2015, Sayı: 45.----------, Mevlânâ Hâlid-i Nakşibendî ve Hâlidîlik, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul 2016.el-Kureşî, Gâlib b. Abdulkâfî, Evveliyyâtü’l Fârûk fi’l-idâreti ve’l-kadâ, Müessesetu’l-Kutubi’s-Sakâfiyye, Beyrut 1990.el-Mâyî, Enver, el-Ekrâd fî Behdînân, Matbaatu Hâvâr, Duhok 2011.Muhammed, Abdurrezzâk Abdurrahman, Serbürdeki Havraman Serdaneki Tavîle, Çaphâne-i Mahâret, Tahran 2005.Muslu, Ramazan, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl), İnsan Yayınları, İstanbul 2004.Müderris, Abdülkerim, ‘Ulemâuna fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn, Dâru’l-Hürriyye, Bağdat 1983.----------, Yâd-ı Merdân, Çaphâne-i Ârâs, Hevler 2011.Müftî, Muhsin, Gevher-i Hakîkât, Çaphâne-i Zanko-yi Selahaddin, Erbil 2001.Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Sufiliğine Bakışlar, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.Öcalan, Hasan Basri, Bursada Tasavvuf Kültürü (XVII. Yüzyıl), Gaye Kitabevi, Bursa 2000.Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf (XVI. Yüzyıl), İz Yayıncılık, İstanbul 2012.Özcan, Nuri, “Tekke Mûsikisi”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2011.Özdamar, Mustafa, Dersaadet Dergâhları, Kırk Kandil Yayınları, İstanbul 2007.Özköse, Kadir, “Selçuklu Toplumunda Tasavvufî Hayatın Sosyo-Kültürel, Siyasal ve Dinî Sahaya Tesiri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: 2, Sayı: 1.Rıhtım, Mehmet, Seyyid Yahya Bakuvi, Çev. Feride Aliyeva, Bakı 2013.Şemseddin, Mehmed, Bursa Dergâhları, Uludağ Yayınları, Haz. Mustafa Kara-Kadir Atlansoy, Bursa 1997.Tanman, M. Baha, - Parlak, Sevgi, “Tekke-Mimarî”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2011.Terzioğlu, Arslan, “Bîmâristan”, DİA İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 1992.Yılmaz, Necdet, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (XVII. Yüzyıl), Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 2007.