FERHAT KALAYCI, Sabri BİLGİN, OSMAN SAMSUN, Necati SAMSUN

Orta Karadeniz' de avlanan çaça (Sprattus sprattus Phalericus Risso, 1826) balığı stoğunun genel durumu ve balık endüstrisi içerisindeki yerinin araştırılması

Bu araştırma, Orta Karadeniz'de çaça balığı {Sprattus sprattus phalericus Risso, 1826) stokunun genel durumu ve balık endüstrisindeki yerinin incelenmesi amacıyla 2004-2005 av sezonunda yürütülmüştür. Toplam 4038 adet balık incelenmiş olup, populasyonun %59'unu dişi, %41'ini erkek bireyler oluşturmakta ve cinsiyet oranları arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (P>0.05). Boy dağılımının 5,2 cm ile 12,5 cm, ağırlık dağılımının ise 0,96 g ile 11,81 g arasında olduğu, kondisyon faktörü ocak ayında en yüksek değere (0,62±0,0691) ulaşırken, şubat ayında ise en düşük değerde (0,552±0,0016) olduğu belirlenmiştir. Gonatlardaki yumurtaların, kasım-şubat döneminde gözle görülebilir büyüklükte olduğu belirlenmiştir. Üreme kasım-mart arasında gerçekleşmiştir. Populasyonun boy ağırlık ilişkisi, W=0,0062 L30938 (fO,98) şeklinde saptanmıştır. Yaş gruplarının I-IV arasında olduğu, yaşlara ait ortalama boylar sırasıyla, 6,99±0,478 cm, 8,72±0,350 cm, 10,03±0,266 cm, 11,02±0,299 cm tespit edilmiş ve II. yaşın dominant olduğu belirlenmiştir. Von Bertalanffy büyüme denklemi genel, dişi ve erkek bireyler için sırasıyla, U= 14,10[1-e-0,279(1+1,455)], Lt= 13j15[-|_e4),334(t+ı,333)] ve Lt= 14,34[1-e^293«+1.276)] şeklinde hesaplanmıştır. 2004-2005 av sezonunda balık unu ve yağı fabrikalarından sadece bir tanesinin, mart ayı hariç kasım-mayıs ayları süresince üretim yaptığı belirlenmiştir. Bu fabrikaya av sezonunda toplam 31 adet gırgır ve orta su trolü takımı balık vermiştir. Fabrikada 16.848 ton balık işlenmiş, 2.529 ton un ile 1.416 ton yağ elde edilmiş, ortalama un ve yağ oranları sırasıyla %15.01, %8.41 olarak tespit edilmiştir. İşlenen toplam miktarın yaklaşık %30'unu çaça karşılamıştır.

Anahtar Kelimeler:

büyüme, Türkiye, çaça balığı, populasyon dinamiği, av kompozisyonu (balık), balık endüstrisi, balık avlama, Karadeniz

Researching the place of fisheries industry and general state of the sprat (Sprat (Sprattus sprattus Phalericus Risso, 1826) fishing Middle Black Sea Region

Researching the place of fisheries industry and general state of the sprat (Sprattus sprattus Phalericus Risso, 1826) fishing Middle Black Sea Region. In this study, stock structure and fisheries industry of the sprat (Sprattus sprattus phalericus RISSO, 1826) were investigate in the middle Turkish Black Sea cost in 2004-2005 fishing season. Total 4038 individual fish were investigated. The percentage of females and males was 59% and 41% the sex ratio was not significant (P>0.05). The minimum and maximum lengths were 5.2 cm and 12.5 cm, weight were 0.96 g and 11.81 g, respectively. Condition factor was maximum in January (0.620±0.0691) and minimum in February (0.552±0.0016). it was determined that the eggs can be seen by visual observation in gonads between November and February. Reproduction was conducted between November-March. The length-weight relationship was W=0.0062 L3-0938 (r=0.98). Age was I-IV. year with mean lengths of 6.99±0.478 cm, 8.72±0.350 cm, 10.03±0.266,11.02+0.299 cm were obtained. II. age group was dominant. Von Bertalanffy growth function, pooled, female and male was Lt= 14.10[1-e-°279«+1455>], Lt= 13.15[1-e^-334«+1333>] and Lt= i4.34[1-e^93(>+1-276>], respectively. It was determined that only one fish meal and oil plant produced between November and May except from March. Total 31 fishing boats gave to fish in this factory to processed and total 16.484 tons fish processed in this season. The percentage of processing fish was 30% sprat. In fishing season total 2.529 tons fish meal and 1.416 tons fish oil were produced. Mean fish meal and oil ratio were 15.01% and 8.41%, respectively.

Keywords:

growth, Turkey, sprats, population dynamics, catch composition, fish industry, fishing, Black Sea,

PDF

___

Anonim. 2004.2003 Fishery statistics, (in Turkish), DİE, Yayınları, Ankara.

Avşar, D. 1994. A stock differentiation study of the sprat (Sprattus spratius phalericus Risso) off thesouthern coast of the Black Sea, Fisheries Research, 19:363-378.

Avşar, D. 1995. Population parameters of sprat (Spratius spratus phalericus RISSO) from the Turkish Black Sea coast, Fisheries Research, 21:437- 453.

Avşar, D. 1998. Fishery biology and population dinamics (in Turkish), Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Ders Kitapları No:5, Adana, 303 s.

Çelikkale, M.S., E. Düzgüneş, İ. Okumuş. 1999. Fisheries sector, potential present situation and solution suggests in Turkey. (In Turkish) Istanbul Ticaret Odası, Yayın No:1999-2,416 s. İstanbul.

Erkoyuncu, i., 1995. Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği Ders Kitabı. OMÜ, Yayınları, yay. no: 95. Samsun, 265 s.

Gayartilo, F.C., P. Sparre and D. Pauly. 1996. FAO-ICLARM Stock Assessment Tools User's Manual. FAO of the United Nation Rome, 1996,126 p.

Ivanov, L. and R.J.H. Beverton. 1985. The fisheries resources of the Mediterranean. Part 2. Black Sea. Etud. Rev. CGPM/Stud. Rev. CFCM 60,135 pp.

Mollmann, C, G. Komilovs, M. Fetter, F.W. Köster. 2004. Feeding ecology of central Baltic Sea herring and sprat. Journal of Fish Biology ,65:1563- 1581.

Nikolskii, G. V. 1963. The Ecology of Fishes. Academic Press, NY. 352p.

Pauly, D. 1980. On the interrelationships between natural mortality, growth parameters and mean environmental temperature in 175 fish stocks. J. Cons. Ins. Exp. Men, 39(3): 175-192.

Prodonov, K., K. Mikhailov, G. Dasklov, C. Maxim, A. Chashchin, A. Arkhipov, V. Shlyakhov, and E. Özdamar. 1997. Environmental Management of Fish Resources In The Black Sea And Their Rational Exploitation. General Fisheries council for the Mediterranean, FAO Studies and Reviews, 60:100-110.

Ricker, W.E. 1975. Computation and interpretation of biological statistics of fish populations. Bull. Fish. Board. Can. 191,382.

Sümbüloğlu, K. ve V. Sümbüloğlu. 2000. Bostatistics, (in Turkish). Hatipoğlu Yayınları: 53, Ankara, 269 s.

Şahin, T.1999. Some Biological Characteristics of Sprat (Sprattus sprattus phalericus RISSO, 1826) on the Eastern Black Sea Coast. Turkey J.of Zooloji, 23,1,249-255, TÜBİTAK, Ankara.

Zengin, M. 2000. Present condition of fish meal-oil production plants that continue their activities based on the anchovy and fisheries resources that can be used as the alternative row material in these plant, (in Turkish), Su Ürünleri Sempozyumu, 20-22 Eylül, 327-341, Sinop.