Türk Yönetim Geleneğinde Hesap Verebilirlik Mekanizmaları: Divan'ı Mezalim ve Kamu Denetçiliği Kurumu Karşılaştırması

Türk yönetim geleneğinde hesap verebilirlik mekanizması şeklinde faaliyet gösteren Divan-ı Mezalim, Selçuklu Devleti'nde "yönetim karşısında zulme uğradığını düşünenlerin başvurdukları" bir kurum olarak işlev yürütmüştür. Osmanlı Devleti'nde divan-ı hümayun, şeyhülislamlık ve kadılık kurumu; halkın yönetim/yöneticilerden kaynaklanan sorunların iletildiği hesap verebilirlik mekanizmaları olarak faaliyet yürütmüşlerdir. Günümüz Türkiye’sinde ise Kamu Denetçiliği Kurumu, devletle-vatandaş arasında bir köprü işlevi görmesi amacıyla oluşturulmuştur. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı Türk yönetim geleneğinde hesap verebilirlik mekanizmalarının ele alınıp, Divan-ı Mezalim kurumunun işleyiş ve etkilerini irdelemektir. Kamu Denetçiliği Kurumu'nun kuruluş, örgütlenmesi ve işleyişinin ele alınması, sonuçta iki mekanizmanın mukayese edilmesi çalışmanın diğer amaçlarıdır. Bu amaçlar çerçevesinde hazırlanan çalışmada, betimleyici analiz yöntemi, tarihsel yöntem ve karşılaştırmalı yöntemden yararlanılmıştır. 

Accountability Mechanisms in Turkish Administrative Tradition: Divan-ı Mezalim and the Ombudsman Institution

___

  • Abacı, N. (2001), Bursa Şehri’nde Osmanlı Hukuku’nun Uygulanması (17.Yüzyıl), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Abdioğlu, H. (2007), "Yönetişim İlkelerinin Uygulanmasında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu ve Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye Açısından Önemi", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y:6 S:11, ss.79-102. Akyüz, V. (1995) , İslâm Hukukunda Yüksek Yargı ve Denetim- Divanı-ı Mezalim, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. Arsal, S.M. (1947), Türk Tarihi ve Hukuk, İstanbul Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul. Atar, F. (1999) , İslâm Adliye Teşkilatı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4.Baskı, Ankara. Cin, H. ve Akgündüz A.(1990), Türk İslâm Hukuk Tarihi, Timaş Yayınları, 1.Cilt, İstanbul.