Anlatıcı Sorunsalı

Her cinsten anlatının öyküsellik ve anlatısallık olmak üzere iki düzlemi vardır. Öyküselliğin anlatısallık tarafından aktarılmasını anlatıcı figürü yerine getirir. Dünden bugüne anlatıcı olgusu aynı kalmamış, bu devinime bağlı olarak anlatıbilimde farklı paradigmalar ortaya çıkmıştır. Bu konudaki belli başlı değer dizilerini gramatikal, epistemolojik, eklektik, yapısalcı ve edimsel kaynaklı tipolojiler oluşturur. İlkinde dil bilgisi referans alınmıştır. Epistemolojik tipoloji anlatıcıların bilme derecelerine bağlıdır. Eklektik olan seçmeci bir tutumla farklı parametreleri kullanır. Yapısalcı tipoloji meşruiyetini işlevden alır. Edimsel olan ise deneyim alanından ve deneyimin niteliğinden hareket eder. Bunların bir kısmı tarihsel karakter taşıdığı için yeni anlatılara çözüm bulmaktan uzaktır. Çağdaş tipolojiler ise birbirinden farklı olguları kavramlaştırmaktadır. Nihai olarak çeşitlenen anlatma aygıtlarının anlatıcıya farklı olanaklar sunduğu muhakkaktır.

Anahtar Kelimeler:

anlatı, kurmaca, anlatıcı, anlatıcı paradigmaları, anlatıcı tipolojileri

Narrator Problematic in Fiction

There are two planes in every kind of narrative: -narrativity diegesis-. Diegesis, which is conveyed via narration, is performed by the narrative figure. The –role? of narrator has not remained the same - throughout history, and thus different paradigms have emerged in narratology due to this diversity. Grammatical, epistemological, eclectic, structuralist and operant-based typologies form the main value sequences on this subject. In the first one, grammar is taken as reference. Epistemological typology depends on the degree of knowledge of the narrator. The eclectic one uses different parameters with a selective attitude. Structuralist typology takes its legitimacy from function. The operant one is based on the field of experience and the quality of the experience. Because of their historical character, some of these typologies are not capable of offering solutions to contemporary narratives, which may conceptualize alternative facts. Contemporary typologies conceptualize different phenomenon. In conclusion, admittedly various devices provide the narrator with different possibilities of expression.

Keywords:

narrator, fiction, narrative, narrator paradigms, narrator typologies,

PDF

___

Abasıyanık, Sait Faik (1987). “Ketenhelvacı”. Tüneldeki Çocuk/Mahkeme Kapısı (6. basım). Ankara: Bilgi Yayınevi. Adıvar, Halide Edip (1981). “Kabak Çekirdekçi”. Dağa Çıkan Kurt. İstanbul: Remzi Kitabevi. Ağaoğlu, Adalet (2012). Bir Düğün Gecesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Ağaoğlu, Adalet (2015). “Kulaç Tıkaçları”. Sessizliğin İlk Sesi. İstanbul: Everest Yayınları. Aktaş, Şerif (2000). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. Atılgan, Yusuf (2010). “Saatların Tıkırtısı”. Bütün Öyküler (7. basım). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Booth, Wayne C. (2012). Kurmacanın Retoriği. Bülent O. Doğan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Cohn, Dorrit (2008). Şeffaf Zihinler: Kurmaca Eserlerde Bilincin Sunumu. İstanbul: Metis Yayınları. Çetin, Nurullah (2007). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap. Genette, Gérard (2011). Anlatının Söylemi: Yöntem Hakkında Bir Deneme. Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Ömer Seyfettin (1992). “Bomba”. Bomba. Ankara: Bilgi Yayınevi. Özdenören, Rasim (2016). “Çark”. Hastalar ve Işıklar (10. basım). İstanbul: İz Yayıncılık. Pamuk, Orhan (1996). Sessiz Ev (16. basım). İstanbul: İletişim Yayınları. Soysal, Sevgi (2016). “Tutkulu Perçem”. Tutkulu Perçem (6. basım). İstanbul: İletişim Yayınları. Tekin, Mehmet (2002). Roman Sanatı 1 (Romanın Unsurları). İstanbul: Ötüken Neşriyat. Tosun, Necip (2017). Emanet Hikâyeler. İstanbul: Dedalus Kitap. Tosuner, Necati (2012). “Yalnızlığa Övgü”. Özgürlük Masalı (5. basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Uşaklıgil, Halit Ziya (2006). “Penceremin Hikâyesi”. Solgun Demet. İstanbul: Özgür Yayınları. Uzuner, Buket (2016). “Stockholm’de Ölüm”. Benim Adım Mayıs (17. basım). İstanbul: Everest Yayınları. Wood, James (2013). Kurmaca Nasıl İşler. Erkin Bodur (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Yivli, Oktay (2016). “Anlatıcı ve Perspektifte Yeni Bir Sınıflandırma Girişimi”. II. Uluslararası Türk Kültürü Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi. s. 495-500. Yivli, Oktay (2016). “Sözde Anlatıcı”. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri III. Cilt. Ankara. s. 495-501. Yivli, Oktay (2017). “Yiğit Bener’den Böcek Öyküleri”. Türük. 11: 68-76. Yivli, Oktay (2019). Öykü Nasıl Okunur: Modern Öykü ve Yöntem. Ankara: Günce Yayınları.