Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Her Şey Yerli Yerinde" Adlı Şiirini Özdeşleyimci Kurama Göre Okuma Denemesi

            İnsanın nesneyle kurduğu bağı ve kurulan bu bağ sonucu kişinin o objeyle özdeşleşmesini inceleyen Einfühlung (Özdeşleyim) kuramı, süjenin söz konusu objeye bir duygu hâli yüklemesiyle ilgilenir. Temel ilkeleri Thedore Lipps tarafından oluşturulan Özdeşleyim kuramına göre insanlar birçok nesne, durum, olayla karşı karşıya kalır ve bunlardan etkilenir. Özne, etkileşimde bulunduğu nesneye bir duygu hâli yükler ve nesne de “kendisine bakan”ın duygularıyla anlamlandırılır. Ahmet Hamdi Tanpınar da “Her Şey Yerli Yerinde” adlı şiirinde eşyaya bir duygu hâli yüklemiş ve şiirini “nesne” odaklı söylemler üzerine kurgulamıştır. Eşyaları parnasizimde olduğu gibi mutlak gerçeklik ilkesiyle değil, onlara bir duygu hâli yükleyerek sembolik bir anlatımla kullanan Tanpınar, aynı zamanda eşyalarla şiir öznesi arasında bir özdeşleyim kurarak öznenin duygu durumunu nesne üzerinden anlatmış; nesneyi de anlatının dinamik bir unsuru, odak noktası olarak anlatının merkezine koymuştur.

THE ANALYSIS OF AHMET HAMDİ TANPINAR’S POEM “HER ŞEY YERLİ YERİNDE” IN THE CONTEXT OF THE EİNFÜLUNG THEORY

The Einfülung Theory, which examines the correlation between subject and object and the identification of the subject with the object arising from this correlation, focuses on the transfer of a state of feeling by the subject to the object. According to Einfülung theory, whose main principles are created by Thodore Lips, people expose to many objects, cases and events, and are effected by them. Subject loads a state of feeling on the object in which it interacts and object is also sensed by the emotions of the subject who looks to it. Ahmet Hamdi Tanpınar also loads a state of feeling on his poem titled “Her Şey Yerli Yerinde” and fictionalized it through  “object” oriented discourses. Tanpınar, who uses the objects with a symbolic expression as in Parnassism by loading a state of feeling on them instead of having an absolute realism principle, explains the subject’s emotional state through the object and locates object -as a dynamic component of the narrative or a focal point- in the center of narrative by establishing an identification between poem’s subject and objects.

___

  • Ayvazoğlu, Beşir (2002). Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Berger, John (2013). Görme Biçimleri. İstanbul: Metis Yayıncılık.
  • Göknil, Nazan (1945). “Estetik Haz, Psikolojik ve Fenomenolojik Estetik Hakkında Bir Araştırma”. Felsefe Arkivi. Sayı 1. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
  • Hitchcock, Louise (2013). Kuramlar ve Kuramcılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Kolcu, Ali İhsan (2011). “Einfühlung Kuramı”. Edebiyat Kuramları. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
  • Moran, Berna (2013). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Uçar, Aslı (2012). Teselliyi Eşyada Aramak: Türkçe Romanda Nesneler. Doktora Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.
  • Worringer, Wilhelm (1985). Soyutlama ve Özdeşleyim. Çev: İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi.