Türkçe ve Japoncada Kanıtsallık

Sözcede ifade edilen bilginin kaynağının dilsel olarak işaretlenmesi olarak tanımlanan kanıtsallık kipliği, hem tipolojik açıdan hem de anlamsal kapsamı bakımından dilden dile farklılık göstermektedir. Bilginin kaynağının farklılık sunduğu çeşitli bağlamlarda kullanılan biçimleri belirlemek amacıyla Japonca ve Türkçe konuşurlarıyla gerçekleştirilen anketlerin çözümlemesi, bu iki dilde de kanıtsallığın işaretlendiğini göstermektedir. Bununla birlikte, hem tipolojik olarak hem de anlamsal kapsam bakımından kanıtsallığın bu iki dilde önemli farklılıklar gösterdiği ortaya çıkmaktadır. Tipolojik olarak, Türkçede farklı kategorilerinin sınırlı sayıdaki biçimbirimlerle (ø, –DI, -mIş, -mIştIr, -mIş olmalı) işaretlendiği kanıtsallık, gramatikalleşmiş olup büyük ölçüde zorunlu bir dilbilgisel kategori olarak karşımıza çıkmaktadır. Japoncada ise, kanıtsallığın gramatikalleşmediği, dolayısıyla çok daha fazla sayıdaki modal sözcük ve parçacıklarla işaretlendiği görülmektedir. Ayrıca aynı bağlam için önerilen biçimlerin çokluğu, bunların kullanımının seçimli olduğuna işaret etmektedir. Anlamsal bakımdan ise, geleneksel dilbilgisinin “görülen geçmiş”/ ”duyulan geçmiş” ikilemesiyle sınırladığı kanıtsallığın, hem Türkçede hem de Japoncada çok daha kapsamlı olduğu ve bilginin kaynağıyla ilgili küçük ayrıntıların bile biçimsel değişikliğe yol açtığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kiplik, kanıtsallık, dolaylılık, karşılaştırmalı dilbilim, Türkçe, Japonca

Evidentiality In Turkish And Japanese

The Evidentiality modal, which is described as linguistically marking the source of the information expressed in the utterance, differs from one language to another in terms of typology and semantic content. The analysis of the questionnaires (implemented with Japanese and Turkish speakers in order to determine the forms used in various contexts in which the source of information differs) shows that the evidentiality has been marked in both languages. In addition to this, in view of both typology and semantic content, it has been found out that the evidentiality presents remarkable differences in these two languages. In the sense of typology, the evidentiality in Turkish which is marked with morphemes in limited numbers of different categories (ø, –DI, -mIş, -mIştIr, -mIş olmalı), has been grammaticalized and appears as mostly obligatory grammatical category. In Japanese, it has been seen that the evidentiality has not been grammaticalized. Hence, it has been marked with lots of modal word and particles. In addition, the plenitude of the forms, which have been recommended for the same context, refers to the fact that the usage of them is optional. It has been understood that, in the sense of semantic content, the evidentiality which the traditional grammar restricts with the reduplication “görülen geçmiş/duyulan geçmiş (simple past/past perfect)”, is much more extensive in both Turkish and Japanese, moreover, even little details related to the source of information can cause morphological changes.

Keywords:

modality, evidentiality, indirectness, comparative linguistics, Turkish, Japanese,

PDF

___

Aikhenvald, Alexandra (2004). Evidentiality. Oxford, Oxford University Press.
Aksu-Koç ve D. Slobin (1986). “A psychological account of the development and use of evidentials in Turkish”. In: W. Chafe and J. Nichols, eds. Evidentiality: The linguistic coding of epistemology. Norwood, N J: Ablex, 159–167.
Aoki, Haruo, (1986). Evidentials in Japanese. Evidentiality: The Linguistic Coding of Epistemology. Norwood, NJ: Ablex, 223–238.
Bacanlı, Eyüp (2006). “Türkçede Dolaylılık İşaretçilerinin Pragmatik Anlamları”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, (3)1, 35-47.
Baştürk, Mehmet vd. (1996). « Valeur de –mIş en turc contemporain. Analyse sur corpus ». In : Z. Guentchéva, ed. 1996. L'énonciation médiatisée. Louvin-Paris : Editions Peeters, 145-156.
Bosnalı, Sonel & Cahit Kahraman (2015). “Moods and Modality in the Turkish and Japanese dream narration”, LILA´15 / Linguistics and Language Conference Proceedings. İstanbul: DAKAM, 169-185.
Csató, Eva Á. (2000). “Turkish MIŞ and IMIŞ: Dimensions of a functional analysis”. In: L. Johanson and B. Utas, eds. Evidentials: Turkic, Iranian and Neighbouring Languages (Empirical Approaches to Language Typology 24). Berlin: Mouton de Gruyter, 29-44.
Demir, Nurettin 2012. Türkçede Evidensiyel. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Yaz 2012 (62), 97-118.
Givón, Talmy (1982). “Evidentiality and epistemic space”. Studies in Language 6, 23-49.
Guentchéva, Zlatka, ed. (1996). L'énonciation médiatisée. Louvin-Paris : Editions Peeters.
Gül, Demet (2009). “Semantics of Turkish Evidential –(I)mIş”. In S. Ay, Sıla vd. eds, Essays on Turkish Linguistics, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 177-186.
Johanson, Lars ve B. Utas, eds. (2000). Evidentials. Turkic, Iranian and Neighboring Languages. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
Johanson, Lars (2000). “Turkic indirectives”. In: Johanson Lars ve Utas B., eds. Evidentials. Turkic, Iranian and Neighboring Languages. Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 61–87.
Johanson, Lars (2003). “Evidentiality in Turkic”. In A., Aikhenvald and R. M. W. Dixon (eds.), 273–290.
Johanson, Lars (2006). “Indirective sentence types”. Turkic Languages 10, 73-89.
Kronning, Hans. (2002). “Le conditionnel « journalistique » : médiation et modalisation épistémiques”. Romansk Forum XV Skandinaviske romanistkongress, Nr. 16 – 2002/2 Oslo 12.-17. august 2002, Uppsala universitet, 561-575.
Lazard, Gilbert (1996). “Le médiatif en persan”. In : Z. Guentchéva, ed. L'énonciation médiatisée. Louvin-Paris : Editions Peeters, 21-30.
McCready, Eric ve Norry Ogata. (2007). “Evidentiality, modality, and probability”, Linguistics and Philosophy Vol. 30,
Mehmet, Gülsün (2012). “Delile Dayalılık ve Salar Türkçesinde Öge Cümlelerle Delillendirilmiş Dolaylılık”, Dil Araştırmaları, Sayı: 11, 67-80.
Meydan, Metiye (1996). « Les emplois médiatifs de –mIş en turc ». In : Z. Guentchéva, ed. L'énonciation médiatisée. Louvin-Paris : Editions Peeters, 125-144.
Mushin, İlana (2001). “Evidentiality and Epistemological Sance”, Narrative retelling, Amsterdam, John Benjamins
Nakahata, Takayuki (1992). Futashika na Dentatsu-Soo da and Rashii. Mie, Mie University Scholarly E collections
Nakahata, Takayuki (1991). Futashika na Yoosoo-Yoo da and Sooda. Mie, Mie University Scholarly E collections
Nakahata, Takayuki (1990). Futashika na Handan-Rashii toYooda. Mie, Mie University Scholarly E collections
Sasaki, M., ed. (2002). Academic Japanese Japanese Expressions Handbook Series 10, Tokyo, Alc
Sawanishi, Toshiko (2002). Denbun ni okeru handansei, Oyobi sono Tokusei-sooda,rashii, tonokotoda, toiukotoda, to kiku, no danwahyougen o chuushin ni. Osaka, Nihongo Nihonbunka vol. 28 S lobin, Dan I. ve Ayhan A. Aksu (1982). “Tense, Aspect, and Modality in the use of the Turkish Evidential”. In P.J. Hopper (ed.) Tense-Aspect: Between Semantics & Pragmatics, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 185- 200.
Stott, Aislin vd. (2010). “Which -miş is MIŞ?: Turkish indirectivity and negative scope”. In: T. Peterson and U. Sauerland, eds. 2010. Evidence from Evidentials. The University of British Columbia Working Papers in Linguistics. Volume 28: 263-277.
Sugiura, Shigeko (2012). Mitaida-Bunpooka no Katei, Gengo to Bunka, Chiba, Reitaku University
Tanbo, Kenichi (1999). Yooda- no İmi o megutte, - Yootai, suiryoo, denbun, Enkyoku o chuushin ni-, Mie, Mie University Education Department Bulletin Vol. 50
Trent, Nobuko (1997). Linguistic Coding of Evidentiality in Japanese Spoken Discourse and Japanese Politenes, Dissertation, The University of Texas at Austin.
Willet, Thomas (1988). “A Cross-Linguistic Survey of the Grammaticalization of Evidentiality”. Studies in Language 12(1): 57–91.

ISSN: 2548-0502
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2016
Yayıncı: Yusuf Çetin

Arşiv