META VE GÖSTERİ OLARAK KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK:MARXİST BİR ELEŞTİRİ1

Bu makalenin ana konusu, serbest piyasa mekanizması ile kamusal yarar arasındaki sözde karşılıklı fayda ilişkisini, Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) tartışmaları üzerinden sorgulamaktır. Mevcut eleştirel KSS yazınını aşmak amacında olan bu makale, KSS kavramına Marxist bir bakış açısı ile yaklaşmaya çalışmaktadır. Makalede, KSS kavramının, Debordcu anlamda gösteri kavramının en az iki özelliğini taşıdığı için (işçi sınıfının birbirleriyle karşı karşıya getirilmesi ve insani değerlerin metalaştırılması), gösteri olarak nitelendirilebileceğini ileri sürmekteyiz. Makale, sözü edilen iki özelliğin küresel alandaki KSS söylemine ne kadar içkin olduğunu göstermek amacıyla KSS alanında kabul edilmiş en kapsamlı kılavuzlar olan Birlemiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) Çok Uluslu Şirketler için Kılavuzu üzerinde durmaktadır. Amaç, KSS kavramının ve uygulamalarının sınırlılıkları, başarısızlıkları veya potansiyeline dair yapılan tartışmaları aşmaktır, çünkü bu tür analizler doğaları gereği meta ilişkilerinin mantığı içerisinde kalmaktadır. Dolayısıyla, bu makalenin sunduğu katkı, KSS kavramını gösteri olarak yeniden kavramsallaştırmak olacaktır.

CORPORATE SOCIAL RES PONSIBILITY AS COMMO DITY AND SPECTACLE: A MARXIST CRITIQUE

This article problematizes the so-called mutually beneficial relationship between free market mechanisms and common good through the debates around Corporate Social Responsibility (CSR). With the help of Marxist concept of "commodity" combined with Guy Debord's notion of "spectacle"", we argue that CSR can be considered as a spectacle in Debordian sense, because it has at least two characteristics of the spectacle: confronting the working class with each other and commodifying the humanitarian values. For our analysis, we focus on the two most comprehensive texts that have major contributions to the existence, dispersion and institutionalization of CSR worldwide: UN Global Compact and OECD Guidelines for Multinational Corporations. Our aim is to exceed the discussions about the limits, failures or potentials of CSR; because such analysis inherently follows the logic of commodity relations. "CSR as spectacle" will provide possibilities for contextualization of the spectacle as well as a novel reading of CSR.

___

Alakavuklar, O. N., Kılıçaslan, S. ve Öztürk, E. B. (2009). Türkiye'de Hayırseverlikten Kurumsal Sosyal Sorumluluğa Geçiş: Bir Kurumsal Değişim Öyküsü. Yönetim Araştırmaları Dergisi. 9 (2), 103- 143.
Ayhan, B. (2009). Siyasal İktisat ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk. Yönetim Araştırmaları Dergisi. 9 (2), 173-187.
Bair, J. (2007). From the Politics of Development to the Challenges of Globalization. Globalizations. 4 (4), 486-499.
Bakan, J. (2004). The Corporation: The Pathological Pursuit of Profit and Power. New York: Free Press.
Banerjee, S. B. (2007). Corporate Social Responsibility: The Good, the Bad, and the Ugly. Edward Elgar Publishing.
Best, S. (1994). The Commodification of Reality and The Reality of Commodification: Baudrillard, Debord, and Postmodern Theory. D. Kellner (Ed.) Baudrillard: A Critical Reader içinde (41-67). Oxford: Blackwell Publishers.
Cloud, D. L. (2007). Corporate Social Responsibility as Oxymoron: Universalization and Exploitation at Boeing. S. May, G. Cheney ve J. Roper (Eds.), The Debate over Corporate Social Responsibility içinde (219-231). Oxford: Oxford University Press.
Debord, G. (1996[1967]). Gösteri Toplumu ve Yorumlar. A. Ekmekçi ve O. Taşkent (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ertuna, B. ve Tükel, A. (2009). Türkiye'de KSS Uygulamaları: Geleneksel ve Kültürel Arasında. Yönetim Araştırmaları Dergisi. 9 (2), 145-172.
Fleming, P. ve Jones, M. J. (2013). The End of Corporate Social Responsibility: Crisis and Critique. London: Sage.
Gaffney, M. (2009). After the Crash: Designing a Depression-free Economy. Malden: Wiley-Blackwell.
Freeman, R. E. ve McVea, J. (2001). A Stakeholder Approach to Strategic Management. Working Paper No. 01-02. Darden Graduate School of Business Administration, University of Virginia, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=263511.
Friedman, M. (1970). The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits. The New York Times Magazine, http://www.umich.edu/~thecore/doc/Friedman.pdf
Hanlon, G. (2008). Rethinking Corporate Social Responsibility as the Role of the Firm: On the Denial of Politics. A. Crane, A. McWilliams, D. Matten, J. Moon ve D. S. Siegel (Eds.), Oxford Handbook of Corporate Social Responsibility içinde (156-172). Oxford: Oxford University Press.
Harvey, D. (1989). The Condition of Postmodernity: An Inquiry into the Origins of Cultural Change. Malden: Blackwell Publishers.
Harvey, D. (2003). The New Imperialism. Oxford: Oxford University Press.
Harvey, D. (2005). A Brief History of Neoliberalism. New York: Oxford University Press.
Marx, K. (1978[1867]). Kapital Birinci Cilt. A. Bilgi (Çev.). Ankara: Sol Yayınları,
McMillan, J. J. (2007). Why Corporate Social Responsibility: Why Now?. S. May, G. Cheney ve J. Roper (Eds), The Debate over Corporate Social Responsibility içinde (15-29). Oxford: Oxford University Press.
Nederveen-Pieterse, J. (2004). Capitalisms: Asian-European Dialogue after Enron. Asian Journal of Social Science. 32 (2), 274-289.
OECD (2006). OECD Risk Awareness Tool for Multinational Enterprises in Weak Governance Zones. http://www.oecd.org/daf/inv/corporateresponsibility/36885821.pdf. OECD (2008). Guidelines for Multinational Enterprises. OECD Publishing, http://www.oecd.org/dataoecd/56/36/1922428.pdf.
Özdora-Aksak, E. ve Atakan-Duman, Ş. (2014a). The Online Presence of Turkish Banks: Communicating the Softer side of Corporate Identity. Public Relations Review. 41 (1), 119-128.
Özdora-Aksak, E. ve Atakan-Duman, Ş. (2014b). The Role of Corporate Social Responsibility in Online Identity Construction: An Analysis of Turkey's Banking Sector. Public Relations Review. 40 (5), 862-864.
Özdora-Aksak, E. (2015). An Analysis of Turkey's Telecommunications Sector's Social Responsibility Practices Online. Public Relations Review. 41 (3), 365-369.
Papatya, N. (2010). Kapitalizmin Yeni/Yenilenen Akıl Oyunu: Küresel Şirketlerin Etiksel Ütopyaları. Mülkiye. 34 (268), 303-329.
Rowe, J. K. (2005). Corporate Social Responsibility as Business Strategy. R. D. Lipschutz ve J. K. Rowe (Eds.), Globalization, Governmentality and Global Politics: Regulation for the Rest of Us? içinde (130-170). London: Routledge.
Ruggie, J. G. (2002). The Theory and Practice of Learning Networks: Corporate Social Responsibility and the Global Compact. The Journal of Corporate Citizenship. 5, 27-36.
Shamir, R. (2008). The Age of Responsibilization: On Market-embedded Morality. Economy and Society. 37 (1), 1-19.
Sklair, L. ve Miller, D. (2010). Capitalist Globalization, Corporate Social Responsibility and Social Policy. Critical Social Policy. 30 (4): 472-495.
Soederberg, S. (2006). Global Governance in Question: Empire, Class and the New Common Sense in Managing North-South Relations. London: Pluto Press.
Soederberg, S. (2010). Corporate Power and Ownership in Contemporary Capitalism: The Politics of Resistance and Domination. London: Routledge.
Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği, www.kssd.org.
UNDP (2008). Türkiye'de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Değerlendirme Raporu. http://kssd.org/wp- content/uploads/2013/04/turkiyede_kurumsal_sosyal_sorumluluk_degerlendirme_raporu.pdf.
UN Global Compact (BMKİS) (2012). www.unglobalcompact.org.
Wallerstein, I. (1983). Historical Capitalism. London: Verso.