TÜRKİYE'DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN DÖNÜŞÜMÜ

Bu makalede sağlık hizmet anlayışındaki değişmelerin toplumun içinde bulunduğu sosyo-ekonomik ve kültürel yapının yanı sıra bilimsel gelişmelerle de yakından ilişkisi bulunduğu varsayımından hareket edilmiştir. "Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü" olarak da adlandırılan süreci anlayabilmek için mevcut çalışmalar Weed'in (2005) "sistematik tarama" (systematic review) ve Elias'ın (1977; 2000) "yöntembilimsel ilişkiselcilik" (methodological relationalism) olarak belirlediği tarzda değerlendirilmiştir. Araştırma bulguları Türkiye'de 1980 sonrasında egemen olan rejimin "esnek sermaye birikimi" ve buna bağlı olarak sanayisizleşme ve özelleştirme olduğunu göstermiştir. Türkiye'de Neo-liberal politikalarla Güneydoğu Avrupa Modeli uygulanırken temel ilke özellikle sağlık alanında hizmet sunumu ile bunun finansmanının birbirinden ayrılmasıdır. İkinci temel özellik ize merkez-dışı (adem-i merkeziyetçi) yönetime geçilmesidir. Kuşkusuz tüm değişmeler, bazı ilkelere bağlanmışsa da hizmetin finansmandan ayrılması hizmet kalitesini olumsuz etkilemiştir. Çünkü harcamalarda kısıntı yapılması ve işletme mantığı ile maliyetin düşürülmesi beklenmektedir. Ancak hastanelerin bazı gerekliler yerine daha fazla karlı olan işlemlerde yoğunlaşmaları söz konusudur. Ayrıca teşhis ve tedavi sürecindeki denetleyici kısıtlamalar da hekimlik mesleğinin icrası kadar kalitesini de olumsuz etkileyebilmektedir. Hekimlerin gerekli gördüğü tetkikler fiyatlandırma yönetmeliği uyarınca kısıtlandığında ortaya çıkan sonuç hekimin mesleki özerkliğinin kısıtlanmasından başka bir şey değildir.

TRANSFORMATION OF HE ALTH POLICIES IN TURKEY

In this paper it is assumed that there is a close relationship between the health policy changes and socioeconomic structural changes of the Turkish society. Certainly scientific developments and globalization process are also important on social transformations of any society. Therefore, at the beginning of this paper in order to understand the process that is called "Transformation of Health Work Process", historical background of health system in Turkey is reviewed based on relevant literature. "Systematic review" method (Weed,2007) and process based sociology namely "methodological relationalism" (Elias,1977) are used to achieve study purposes. Findings revealed that we live in a period that is called "flexible" period in terms of capital accumulation. This period starting from 1990's is characterized by non-industrialization and privatization. In Turkey Southern European Model is applied based on Neoliberal Policies which mainly separates finance from health services. Second characteristic future is application of decentralization of administrative system. Majority of hospitals are transformed from social to economic organizations who run after profits by applying high numbers of operations to get money from insurances. Although there are some regulations to be followed, separation of services from finance also reduced the quality of health care. Besides some malpractices are observed regarding expensive unnecessary operations. Furthermore, some supervisory limitations on diagnostic and treatment processes can be interpreted lack of professional freedom of physicians

___

Acar, T. (2010). Dönüşen Sağlıkta Çalışmanın Halleri. A. Buğra (Der.), Sınıftan Sınıfa Fabrika Dışında Çalışma Manzaraları içinde (s. 249-280). İstanbul: İletişim.
Akdağ, R. (2003). Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı: Aralık 2003. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
Akdağ, R (2007). Nereden Nereye: Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı: Kasım 2002-Haziran 2007. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
Akdur, R. (1998). Türkiye'de Sağlık Politikaları. Ankara: ANTIP.
Akdur, R. (1999). Türkiye'de Sağlık Hizmetleri ve Avrupa Ülkeleri ile Kıyaslanması. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı ABD.
Akdur, R. (2011). Sağlık Hizmetlerinde Finansman ve Ulusal Ekonomi. Yeni Türkiye_Sağlık,40: 1571- 1585.
Ataay, F. (2007). Kamu Hastane Birlikleri Yasası Üzerine Değerlendirme. Ankara:TTB.
Aydın, E. (2002). Türkiye'de Sağlık Teşkilatlanma Tarihi. Ankara: Naturel.
Aydın, S. (2007). Aile Hekimliği: Sağlık Sisteminde Merkezi Role Talip Olmak. Aile Hekimliği Dergisi, 3.
Bardakçı, M. (2013). İlk Tıp Fakültemizde Kadavra İçin İmama Rüşvet Teklif Edildi. http://www.haberturk.com/yasam/haber/861489-ilk-tip-fakultemizde-kadavra-icin-birimama-rusvet-teklif-edilmisti
Belek, İ. (2003). Antalya'da Hekimler: Statü ve Sınıf Konumu Açısından Değerlendirme. Ankara: TTB.
Berman, B., Tatar, M. (2004). Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları:1999-2000. Ankara: Sağlık Bakanlığı.
Dinçer, Ç. (2005). Kamu Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Sağlık Sektöründe Uygulanması. (Yayınlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi SBE Kamu Yönetimi ABD, Sakarya.
Dirican, M. R. (1970). Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesinin Kısa Tarihçesi. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Bülteni, 7: 1-15.
Durkheim, E. (1928). The Rules of Sociological Method. New York: Free Press.
Elias, N. (1939; 2000). The Civilizing Process: Sociogenetic and Psychogenetic Investigations. E. Jephcott. Ed. E. Dunning and J. Goudsblom and S. Mennel (Trans.). Singapore: Blackwell.
Elias, N. (1977). Towards a Theory of Social Process. Collected Works, Vol.16, Dublin : UCD.
Etiler, N., Urhan, B. (2008). Kocaeli İlinde Kamu Sektöründe İstihdam Edilen Hekimlerin Çalışma Koşulları. I. Çalışma İlişkileri Kongresi Bildiri Kitabı. İstanbul: Sakarya Üniversitesi.
Fişek, N. (1983). Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştilmesine İlişkin Yazılar. (Kitaplaşmamış yazılar 1: Sağlık Yönetimi).
Fişek, N. (1985). Halk Sağlığına Giriş. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Fişek, N. (1997). Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Üzerine Çalışmalar. Sağlık Dergisi,3: 1-15.
Fişek, G. (2004). SSK Hastanelerinin Sağlık Bakanlığına Devri: Ver-Kurtul. Çalışma Ortamı Dergisi,77:2-6.
Hamzaoğlu, O. ve Yavuz, C. (2006). Sağlıkta AKP'li Dönemin Bilançosu Üzerine. Mülkiye Dergisi, 252:275-296.
Joumard, I., André, C., Nicq, C. ve Chatal, O. (2008). Health Status Determinants: Lifestyle, Environment, Health Care Resources and Efficiency. OECD Economic Department Working Paper.OECD Publishing (http://dx.doi.org/10:1787/).
Kasapoglu, A. (1999). Sağlık Sosyolojisinde Yeni Gelişmeler. M. Ecevit (Der.) Sağlık Sosyolojisi içinde. Ankara: Ümit.
Kasapoğlu, A. (2001). Sosyal Sorunlar ve Sağlık. Toplumbilim, 13: 23-38.
Kasapoğlu, A. (2015). Impacts of Health Reforms in Turkey: The Case Violence Towards Physicians. Journal of Family Medicine and Community Health https://www.jscimedcentral.com/FamilyMedicine/familymedicine-2-1049.pdf
Metintaş, M.Y. ve Elçioğlu, Ö. (2007). Cumhuriyetin İlk Onbeş Yılında Sağlık Hizmetleri (1923-1938). Osmangazi Tıp Dergisi, Cilt 29, No. 3, s. 162-170.
Moore, W. E. (1945). Review of Elton Mayo: The Human Problem of an Industrial Civilization. Cambridge: Massacusetts.
Navaro, V. (1976). Medicine Under Capitalism. New York: Prodist.
Ritzer, G. (1993). McDonaldization of Society: An Investigation into Cahanging Character of Contemporary Social Life. Thousands Oaks,CA: Pine Forge.
Rosen, G. (1944). The Specialization of Medicine With Particular Reference to Ophtalmology. New York: Froben.
Sağlık Bakanlığı. (2014). Sağlık İstatistikleri. Ankara.
Sertlek, T. (2008). Sağlık Hizmetleri ve Taşeronlaşma. Toplum ve Hekim, 4: 309-315.
Soyer, A. (2000). 1980 Sonrası Sağlıkta Neler Oldu? Toplum ve Hekim, 4: 259-264.
Soyer, A. (2003). 1980'den Günümüze Sağlık Politikaları. Praksis, 9:301-319.
Soyer, A. (2009). Profesyonelden Proletere Hekimler: Değişen Ne? Toplum ve Hekim, 2:130- 150.Taylor, F. (1911). The Principles of Scientific Management. New York: Harper & Brothers. Taylor, F. (1947). Scientific Management. New York: Harper & Row.
Tengilimoğlu, D., Atilla, E.A., Yılık, P. ve Öztürk, G. (2010). Hasta Hakları Birimine Yapılan Şikâyetlerin Değerlendirilmesi. II. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara: Sağlık Bakanlığı, s.165-180.
Türk Tabipler Birliği (TTB). (2009). Performansa Dayalı Ödeme: Etik Kurul Raporu. Ankara: TTB Ulutaş, Ç.Ü. (2011). Proleterleşme ve Profesyonelleşme Tartışmaları Işığında Türkiye'de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü. Ankara: Notabene.
Yenimahalleli-Yaşar, G. (2008). Türkiye'de 1980 Sonrası Sağlık Politikalarında Gözlenen Neo-Liberal Dönüşüm ve Sonuçları Üzerine Değerlendirmeler. Mülkiye, 260:157-192.
Zencir, M. (2009). Sağlık Hizmetlerinde Metalaşma ve Sağlık Emekçilerinin Sömürüsü: Kapitalizm ve Sağlık Hizmetleri. Toplum ve Hekim, 3: 177-187.
Weber, M. (1947). The Theory of Socail Economic Organization. T. Parsons (Çev.) Glencoe: The Folcons.
Weed, M. (2005). Meta Interpretation: A Method for the Interpretive Synthesis of Qualitative Research. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 6(1), Art. 37, http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0501375