MARDİN’DE SÜRYANİ KUMAŞ BASKI-BOYAMA SANATI: ŞIMMESHINDİ AİLESİ ÖRNEKLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Mardin merkez ve ilçelerinde yaşayan Süryanilerin köken ve isimleri hakkında çeşitli görüşler vardır. Süryani kelimesinin ne zaman kullanılmaya başlandığı kesin olarak bilinmemekle birlikte Süryanilerin kökeni konusunda da net bir fikir birliğine varılamamıştır. Süryani kökenli olan Şımmeshındi ailesi, Mardin’de iki yüz yıldır baskı-boyama ve resim sanatını bir aile geleneği olarak sürdürmektedirler. Baskı-boyama geleneğinde perde ve süs amacı ile de kullanılabilen örtüler görülmektedir. Baskı-boyama geleneğinin son temsilcisi yine Şımmeshındi ailesinden olan Nasra Şımmeshindi hem din dışı desen ve motifleri hem de konusunu İncil’den alan sahneleri betimlemektedir. Din dışı eserlerde genellikle keklik motifi, çiçek, geometrik ve bitkisel bezemelerin yanı sıra girlant desenleri görülür. Konusunu İncil’den alan eserlerde de Mardin’in yerel etkilerini yansıtan bu geleneksel motif ve desenleri görmek mümkündür. Baskı-boyama tekniğiyle süs olarak da kullanılabilen çok amaçlı eserlere ve perdelere “Vaftiz”, “Son Akşam Yemeği”, “Çarmıha Gerilme” ile “Meryem ve Çocuk İsa” resmedilmiştir. Çalışmadaki amaç Şımmeshındi ailesine ait dini konulu baskı boyama el sanatı geleneğini belgelemektir. Ayrıca bu el sanatı ürünleri üzerine resmedilmiş dînî sahnelerin detaylı ikonografik incelemesinin yanı sıra Mardin’in yerel, etnik ve coğrafi etkilerin, bir Hıristiyan sanatı olan bu el sanatı örneklerinde izlerini ortaya çıkarıp Hıristiyan sanatındaki çağdaş ve yerel üsluptaki özgün değerini saptamaktır.
THE SYRIAC PRINTED CLOTH ART IN MARDİN: AN ASSESSMENT RELATED TO SAMPLE OF ŞIMMESHINDİ FAMILY
There are various opinions about the origins and names of the Assyrian living in the downtown and the counties of Mardin today. It is not known precisely when the word ‘Assyrian’ has began to be used. There is no clear consensus on the origin of the Assyrians. Şimmeshindi family, who is of Syriac origin, has been continuing printed clot and painting art as a family tradition for two hundred years in Mardin. In the printed cloth tradition, covers that can also be used as curtains and with ornamental purposes are seen. The last representative of the tradition of printed cloth, Nasra Sımmashindi, again a member of Şimmeshindi's family, depicts the scenes both the non-religious designs and motifs and the scenes that take its subject from the Bible. In non-religious works, partridge motifs, flowers, geometric and floral decorations as well as girland patterns are seen. It is also possible to see these traditional motifs and designs reflecting the local influences of Mardin in the works of the Bible. By means of printed cloth, Baptism, Last Supper, Crucifixion and Mary and Child Jesus were pictured into the multi-purpose works and curtains that can be also used as ornaments. The aim of the study is to document the tradition of the religion-themed printed cloth art which belongs to Şımmeshındi family. Besides the detailed iconographical study of the religious scenes depicted on relevant handicrafts, it is also to reveal Mardin’s local, ethnic and geographical effects on this handicrafts samples which is an Christian art and to detect its unique value in the contemporary and local style in Christian art.
___
- Acara Eser, M. (2010). On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Bizans Liturjisi ve Liturjik Eserlerde Değişimin Tanıkları, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul: Ofset Yapımevi, 470- 479.
- Acara, M. (1997), Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara
- Acara, M. (1998). Bizans Ortodoks kilisesinde liturji ve liturjik eserler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15 (1), 183-201.
- Akalin, K., & Duygu, Z. (2017). Süryanî Literaturü. Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin
- Akyüz, G. (2005), Tüm Yönleriyle Süryaniler, İstanbul, Anadolu Ofset
- Akyüz, G. (2012), Kilise Ataları Tarafından “Kutal Ruhun Kavalı” Olarak Adlandırılan Süryani Mor Efrem’in Şiirleri, Ankara, Kültür Turizm Yayınları
- Albayrak, K. (1997)Keldaniler ve Nesturiler, Konya, Vadi Yayınları
- Albayrak, K. (2010)“Ermeni, Süryani ve Keldani Kiliseleri”, Şinasi Gündüz(ed), Yaşayan Dünya Dinleri, (s. 141-153), Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
- Ayağ, O. (2014) Süryaniler ve Din, İstanbul, Karma Kitaplar
- Aydın, M. (2010). Yaşayan Dünya Dinleri, (Ed. Şinasi Gündüz), Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları
- Beggiani, S. J. (2014). Early Syriac Theology: With Special Reference to The Maronite Tradition, Washington, D.C.: Catholic University Of America Press
- Bilge, Y. (1991), Süryanilerin Kökeni ve Türkiyeli Süryaniler, İstanbul, Zafer Matbaası
- Bilge, Y. (1996), Süryaniler Anadolu’nun Solan Rengi, İstanbul, Yeryüzü Yayınları
- Carr, A. W. (1991). "Last Supper", The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, 1251, Oxford-New York: Oxford University Press, New York,
- Custer, J. (2007). "Priesthood's pledge: Eucharist and Tradition in the Byzantine rite of Ordination", Gregorianum, 88(2), 373-386.
- Çelik, M. (1996). Ortadoğu Mozaiği Süryaniler-Nasturiler, Elazığ, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları
- Çelik, M. (2010), “Süryaniler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Dinçol, A. M. (2010). “Aramiler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
- Doğan, M. A. (2017). Mardin'de Kumaş Baskı-Boyama Sanatı: Şımmeshındi Ailesi Örnekleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Isparta
- Doru, N. (2007). Doğudan Batıya Köprü Süryaniler Felsefe ve Çeviri Geleneği, Ankara, Dipnot Yayınları
- Durak, N. (2011). Süryani Ortodoks Kilisesinde İbadet, İstanbul Rağbet Yayınları
- Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt II, ( Çev. Ali Berktay), İstanbul, Kabalcı Yayınları
- Erkan, N. (1990). Tokat Yazma Baskı Sanatı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara
- Eroğlu, A. (1999). "Ekmek-Şarap Ayini (Evharistiya) Konusunda Katolikler ve Protestanlar Arasındaki Anlayış Farklılıkları", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39 (1), 439-453.
- Rouwhorst. G., (1997). "Jewish Liturgical Traditions in Early Syriac Christianity", Vigiliae Christianae, 51(1), 72-93.
- Gökcan, F. S. (2010). “Gülşehir Karşı Kilise (St Jean Kilise) İkonografisi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir
- Günel, Aziz. (1970). Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır
- Hellwing, M. L. (2005). Encyclopedia of Religion: 5. (Encyclopedia of religion.), (ed. Jones, L.) USA, Thomson Gale
- Karim, C. A. (2004). Sybmbol of Cross in the Writings of the Early Syriac Fathers, Gorgias Press, Piscataway
- Kaya, R. (1988). Türk Yazmacılık Sanatı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Keser, E. (2002). Tur Abdin Süryani Ortodoks Mimarisi, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul
- Kitabı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit, (2011), İstanbul, Kitabı Mukaddes Şirketi,
- Klentos, J. E. (1995). Byzantine liturgy in twelfth-century Constantinople: An analysis of the synaxarion of the monastery of the Theotokos Evergetis. Indiana: Notre Dame University
- Koluman, A. (2002). Ortadoğu’da Süryanilik, Ankara, ASAM Yayınları
- Korhan, İ. (2016). Süryani Kadim Kilisesi’nde Evharistiya Sakramenti, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır
- Küçük, A. Tümer, G., Küçük, M.A. (2011). Dinler Tarihi, Ankara, Birkay Yayınevi
- Mercangöz, Z. (2004). "Ortaçağ Hristiyanlık İnanışında Ökaristi ve Sanattaki Yansımaları: Bizans Sanatında Ökaristi Sembolleri", Sanat ve İnanç, c.2, İstanbul, 43-52.
- Ok, Ç. (2015). Tokat İlinde Gelenksel Yazmacılık, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi, Ankara
- Özcoşar, İ. (2008). 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri Bir Yüzyıl Bir Sanacak Bir Cemaat, İstanbul, Beyan Yayınları
- Özcoşar, İ., (2013). Şehir ve Cemaat: Mardin Süryanileri ya da Süryanilerin Mardin’i. İdealkent, 4 (9), 74-93.
- Özdemir, B. (2009). Süryanilerin Dünü Bugünü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi
- Öztemiz, M. (2012). Süryaniler, İstanbul, Ayrıntı Yayınları
- Schiller, G. (1972). Iconography of Christian Art, Vol I-II, London, New York Graphic Society Ltd.
- Sevcenko, N. P., (1991). “Virgin Hodegetria”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, Oxford University Press, New York, 2172-2173.
- Surma Hanım. (1996). Ninova’nın Yakarışı, (Çev. Meral Barış ), İstanbul, Avesta Yayınları
- Şimşek, M. (2003). Süryaniler ve Diyarbakır, İstanbul, Chiviyazıları Yayınevi
- Taft, R. F., (1991a). “Communion”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol., II, Newyork: Oxford Universty Press
- Taft, R. F., (1995). Liturgy in Byzantium and Beyond, Aldershot, Hampshire: Variorum
- Taft, R. F., (1992). The Byzantine rite: A short history, Collegeville, Minn: The Liturgical Press
- Taft, R. (2012). Liturgy. In The Oxford Handbook of Byzantine Studies. New York: Oxford University Press, 599-610
- Taft, R.F., (1991b). "Liturgy" The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, New York: Oxford University Press, 1240-1241.
- Taft, R.F., (1991c). "Eucharist", The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. I, New York: Oxford University Press, 1991, 737-738.
- Tahincioğlu, Yakup. (2011), Tarihleri, kültürleri ve İnançlarıyla Süryaniler, İstanbul, Butik Yayınları
- Ünal, C., (2006). “III. Romanos Argyros Adına Basılan Gümüş Sikke Birimi Miliaresion Örneğinde Meryem Hodegetria Tasviri”, Sanat Tarihi Dergisi, 15 (2),: 73-87
- Yarullina Yıldırım, Ramilya. (2015). Mardin İlinde Yetişmiş Yazarlar, Ramilya Yarullina Yıldırım (Ed.), Fırat’tan Volga’ya Medeniyetler Köprüsü, (s.266-278), Adıyaman, Adıyaman Üniversitesi Yayınları