KLASİK FARS ŞİİRİNDE RESSAM MANİ

Mani, Sasaniler döneminde yaşamış ünlü bir ressamdır. Gençlik yıllarında birçok yere seyahat etmiş; Çin‟e giderek orada ressamlık öğrenmiş ve resim sanatında yaşadığı dönemde ve sonrasında da kendinden söz ettirecek kadar ustalaşmıştır. Mani, Sasani hükümdarı I. Şâpûr‟un hükümdarlık döneminde İran‟a dönmüş ve resimlerle bezediği kitabını delil göstererek peygamberlik iddiasında bulunmuştur. Ancak bu iddiasını gördüğü işkencelerin ardından canıyla ödemiştir. Kendi inancına dair çok fazla kitap yazan Mani‟nin eserleri arasında en fazla bilineni ilginç resimlerden oluşan ve edebiyata da konu olan Erjeng-i Mani adlı kitabıdır. Klasik Fars şiirinde şairlerce Mani‟nin özellikle ressamlığı, çizdiği güzel resimleri, peygamberlik iddiası gibi yönlerine ve meşhur kitabı Erjeng‟e edebi sanatlar bünyesinde yer verilmiştir. Mani ve onun kitabı birçok şeye benzetilmiştir. Çalışmamızda Klasik Fars şiirinde ressam Mani‟ye ve onunla ilgili olarak oluşturulan bir takım mazmunlara değinilmiş ve Mani ve kitabıyla ilgili benzetmelere örneklerle yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mani, Klasik Fars edebiyatı, Şiir, Resim

THE PAINTER MANI in THE CLASSICAL PERSIAN POETRY

Mani is a famaous painter who lived during the period of Sassanis. He travelled to a lot of places in his youth; learnt how to paint in China and became a master in this art and became populare both during his life and after. Mani went back to Iran during the reign of Sassanian governor Şapur I and claimed his prophecy by showing his book decorated with his own paintings as an evidence. However, those claims cost his life after the tortures he suffered. Erjeng-i Mani is the most wellknown work of Mani, who wrote many boks on his beliefs, in which there are many interesting paintings and which became a subject matter in literature. In the Classical Persian poetry, Mani‟s painting, his beautiful paintings, his claim of prophecy, and his famous book Erjeng are included in literary arts by the poets. Mani himself and his book are likened to many things. In this study, Mani as a painter in the Classical Persian poetry and some poetic themes and metaphorical statements about him have been touched upon and comparisons about Mani and his book have been discussed with examples.

Keywords:

Mani, Classical Persian lilerature, Poetry, Painting.,

PDF

___

Ahmet Paşa. (1996). Ahmet Paşa Divanı (haz. Ali Nihat Tarlan). İstanbul.
„Alî Ekber Dihhudâ. (1337 hş). Lugatnâme, Tahran.
Câmî, Nureddîn Abdurrahman b. Ahmed. (1378 hş). Mesnevi-yi Heft Evreng. Tahran.
Değirmençay, V. (2014). Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. İstanbul.
Ehlî-yi Şirâzî. (1344 hş). Külliyât-ı Eş'âr-ı Mevlânâ Ehlî-yi Şirâzî (tsh. Hâmid-i Rabbanî). Tahran.
Enverî. (1337 hş). Dîvân-i Enverî (tsh. Saîd-i Nefîsî). Tahran.
Fahreddin Es‟ad-i Gürgânî. (1349 hş). Vîs ü Râmîn (tsh. Magoli Todua- Alexandre A. Gwakharia). Tahran.
Ferruhî-yi Sîstânî. (1335 hş). Divân-i Ferruhî-yi Sîstânî (tsh. Muhammed Debîr-i Siyâkî). Tahran.
Firdevsî. (2016). Şahnâme II (çev. Nimet Yıldırım). İstanbul.
Hâcû-yi Kirmânî. (1374 hş). Dîvân-i Kâmil-i Hâcû-yi Kirmânî (tsh. Sa„îd-i Kâni„î). Tahran.
Hâfız. (2013). Hâfız Divânı (çev. Hicabi Kırlangıç). İstanbul.
Hayâlî. (1992). Hayâlî Divanı (haz. Ali Nihat Tarlan). Ankara.
İbn Yemîn-i Feryûmedî. (t.y.). Dîvân-ı Eş‟âr-ı İbn Yemîn-i Feryûmedî. (tsh. Hüseyin Alî-i Bâstânîrâd). Tahran.
İmâd-i Kirmânî. (1348 hş). Dîvân-i İmâd-i Kirmânî (tsh. Rükneddîn Hümâyûn-i Ferruh). Tahran.
Menûçehrî-yi Dâmğânî (1375hş). Dîvân-i Menûçehrî-yi Dâmğânî (tsh. Seyyid Muhammed Debîrsiyâkî). Tahran.
Mes‟ûd-i Sa‟d-i Selmân. (1362 hş). Dîvân-i Mes‟ûd-i Sa‟d-i Selmân (tsh. Reşîd-i Yâsemî). Tahran.
Muhammed Ca„fer-i Yâhakkî. (1386 hş). Ferheng-i Esâtîr ve Dâstânvârehâ der Edebiyyât-i Fârsî. Tahran.
Muhteşem-i Kâşânî. (1373 hş). Dîvân-i Muhteşem-i Kâşânî (tsh. Muhammed Ali-yi Gurgânî). Tahran.
Nâsır-ı Hüsrev. (1353 hş). Dîvân-i Nâsır-ı Hüsrev (tsh. Muctebâ Minovî-Mehdî-yi Muhakkık). Tahran.
Nizâmî-yi Gencevî. (1343 hş). Hüsrev u Şîrîn (tsh. Hüseyn Pejmân-i Bahtiyârî). Tahran.
Nizâmî-yi Gencevî. (1345 hş). Şerefnâme (tsh. Hüseyn Pejmân-i Bahtiyârî). Tahran.
Rehber, H. H. (1377 hş). Dîvân-i Gazeliyyât-i Ustâd-ı Sohen Sa‟dî-yi Şirâzî. Tahran.
Sa„dî-yi Şîrâzî. (1366 hş). Külliyât-ı Sa„dî (tsh. Muhammed Ali-yi Furûğî). Tahran.
Seyf-i Fergânî. (1391 hş). Dîvân-i Seyf-i Fergânî (tsh. Zebîhullah-i Safâ). Tahran.
Sîrûs-i Şemîsâ. (1386 hş). Ferheng-i Telmîhât. Tahran.
Vahşî-yi Bâfkî. (1353 hş). Dîvân-i Kâmil-i Vahşî-yi Bâfkî (tsh. Hüseyin-i Nehaî), Tahran.
Yıldırım, Nimet. (2017). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul.