Eski Mezopotamya'da coğrafi ve etnik yapı*

Uygarlığın beşiği olarak adlandırılan Mezopotamya coğrafyası, insanlık tarihi açısından çok önemli gelişmelere ev sahipliği yapmıştır. İlk şehirler, şehir devletleri ve bu kavramlarla ilintili olarak ortaya çıkan yönetimle ilgili olgular, bu gelişmeler arasındadır. Dicle ve Fırat nehirlerinin hayat verdiği Mezopotamya coğrafyası, zamanın akışı içerisinde sakinleri tarafından farklı isimlerle anılmıştır. Sözkonusu coğrafyaya, her ne kadar Dicle ve Fırat nehirleri hayat verse de, bu nehirleri ve bu coğrafyanın imkânlarını bir zanaatkâr ustalığıyla işleyerek orada medeniyetin meşalesini yakanlar, bu coğrafyanın en eski sakinleridir. Mezopotamya coğrafyası, Aşağı ve Yukarı Mezopotamya olmak üzere iki farklı ekolojik ve kültürel bölge içerir. Biz bu çalışmamızda özellikle, medeniyetin doğuşuna tanıklık eden Aşağı Mezopotamya coğrafyasını ve bu coğrafya üzerinde yaşayan sakinlerini, başlangıcından M.Ö. III. binyılın sonuna kadar uzanan zaman dilimini esas alacak şekilde değerlendireceğiz.

Mesopotamian geography, which is called as the cradle of the civilization, played a host for the crucial developments with regard to the human history. Among these develpoments are the cities, city states and the phenomenons concerning administration, which emerges to be related with these terms. Mesopotamian geography, to which Tigris and Euphrates give life, was named by its inhabitants under different names within the course of time. Though Tigris and Euphrates bring the geography in question into life, it is the earliest inhabitants of this geography who light the torch of civilization by cultivating the rivers and the resources of the geography as skillfully as an craftsman. Mesopotamian geography includes two different areas, ecological and cultural, which are the Lower and Upper Mesoppotamia. İn this study, the Lower Mesopotamia, which bears witness to the birth of the civilization, and its inhabitants living on this geography, from its beginning till the end of the 3rd Millennium BC will be examined.

PDF

___

Bertman, S. (2003), Handbook to Life in Ancient Mesopotamia, New York, Facts on File.

Bilgiç, E. (1982), "Atatürk Fakültemiz Kürsümüz, Sumerlilerin Tarih Kültür ve Medeniyetleri", AÜDTCF Yayınları, Atatürkün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi, Ankara, 75-121.

Bottéro, J. (2005), Eski Yakındoğu; Sümerden Kutsal Kitaba, Çev. Mehmet Emin Özcan, Ankara, Dost Kitabevi.

Bottéro, J. (2009), Kültürümüzün Şafağı Babil, Çev. Ali Berktay, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 3. baskı.

Brosius, M. "The Near East". (2009), (Ed.) A. Erksine; A Companion to Ancient History, Chichester, UK, Wiley-Blackwell, 177-188.

Bryce, T. (2009), The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire, London Routledge.

Crawford, H. (2010), Sümer ve Sümerler, Çev. Nihal Uzan, Ankara, Arkadaş Yayınevi.

Çeçen, S. (2008), Eski Ön Asya Uygarlıklarından Günümüze Anadolu'da Türk Varlığı, Ankara, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.

Çevik, Ö. (2005), Arkeolojik Kanıtlar Işığında Tarihte İlk Kentler ve Kentleşme Süreci: Kuramsal Bir Değerlendirme, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Diakov, V.; Kovalev, S. (2010), İlkçağ Tarihi, C.I, Çev. Özdemir İnce, İstanbul, Yordam Yayınları.

Dolukhanov, P. (1998), Eski Ortadoğuda Çevre ve Etnik Yapı, Çev. Suavi Aydın, Ankara, İmge Kitabevi.

Emberling, G. (1995), Ethnicity and The State in Early Third Millennium Mesopotamia, Doctors Thesis of Philosophy, Anthropology and Near Eastern Studies in The University of Michigan.

Emberling, G. (1997), "Ethnicity in Complex Societies: Archaeological Perspectives", JAR, 5(4), 295-344.

Frankfort, H. (1989), Uygarlığın Yakın doğuda Doğuşu: Mezopotamya ve Mısır, Çev. Alaeddin Şenel, Ankara, Verso-İmge.

Garfinkle, S.J. (2013), "Ancient Near Eastern City-States", (Ed.) Peter F. Bang, - Scheidel Walter, The Oxford Handbook of the State in the Ancient Near East and Mediterranean, New York, Oxford University Press, 94-119.

Hallo, W. W. and Simpson, W.K. (1998), The Ancient Near East: A History, New York, Harcourt Brace Jovanovich.

Harmanşah, Ö. (2005), Spatial Narratives, Commemorative Practices and The Building Project: New Urban Foundations in Upper Syro-Mesopotamia During The Early İron Age, Doctors Thesis of Philosophy, The University Of Pennsylvania.

Huot, J. L., Thalmann, J.P. and Valbelle, D. (2000), Kentlerin Doğuşu, Çev. Ali Bektaş Girgin, Ankara, İmge Kitabevi, 1. Baskı.

Köroğlu, K. (2012), Eski Mezopotamya Tarihi: Başlangıcından Perslere Kadar, İstanbul, İletişim Yayınları, 7. Baskı.

Kramer, S.N. (2002), Sümerler: Tarihleri, Kültürleri ve Karakterleri, Çev. Özcan Buze, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.

Kuiper, K. (2011), Mesopotamia The World's Earliest Civilization, Chicago, Britannica Educational Publishing.

Landsberger, B. (1944), "Mezopotamyada Medeniyetin Doğuşu", AÜDTCF Dergisi, (2), 3, Ankara, 419-437.

Larsen, M. T. (1979), "The Tradition of Empire in Mesopotamia", (Ed.) Larsen, Mogens Trolle; Power and Propaganda: A Symposium on Ancient Empires, Copanhagen, Akademisk Forlag, 75-103.

Leick, G. (2007), The Babylonian World, New York, Routledge.

Limet, H. (2005), "Ethnicity", (Ed.) Daniel C. Snell; A Companion to the Ancient Near East, Malden, MA: Blackwell Publishing, 370-383.

Macqueen, J. G. (1964), Babylon, London, Robert Hale Ltd..

Maisels, C. K. (1999a), Early Civilizations of the Old World: The Formative Histories of Egypt, The Levant, Mesopotamia, India, and China, London, Routledge.

Nemet-Nejat, K.R. (1998), Daily Life in Ancient Mesopotamia, Greenwood Press.

Oates, J. (2004), Babil, Çev. Fatma Çizmeli, Ankara, Arkadaş Yayınevi. Roux, G. (1992), Ancient Iraq, London, Penguin Books.

Sevin, V. (1999), Yeni Asur Sanatı ve Mimarlık, Ankara, TTK.

Stremlin, B. (2006), Constructing A Multiparadigm World History: Civilizations, Ecumenes And World-Systems in The Ancient Near East, Doctors Thesis of Philosophy, State University of New York.

Tamburrino, A. (2010), "Water Technology in Ancient Mesopotamia", (Ed.) Larry W. Mays; Ancient Water Technologies, Dordrecht Springer, 29-51.

Uhlig, H. (2006), Sümerler: Tarihin Başlangıcında Bir Halk, Çev. Nilgün Ersoy, İstanbul, Telos Yayıncılık, 1. Baskı.

Yalvaç, K. (1982), "Sumerliler ve Sumerce", AÜDTCF Yayınları, Atatürk'ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi, Ankara, 563-577.

Van De Mieroop, M. (1997), The Ancient Mesopotamian City, Oxford, Clarendon Press.

Westenholz, A. (2002), "The Sumerian City-State", (Ed.) Hansen, Mogens Herman, a Comparative Study of Six City-State Cultures an İnvestigation, Copenhagen, Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, 23-42.