COVID-19 SALGINININ TURİZM, ULAŞTIRMA VE YİYECEK&İÇECEK SEKTÖRLERİNE ETKİSİ: RALS ENGLE VE GRANGER EŞBÜTÜNLEŞME TESTİ

11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen Covid-19 salgını ülke ekonomilerini öngörülemeyen bir belirsizlikle baş başa bırakmış ve tüm sektörler üzerinde etkisini derin bir şekilde hissettirmiştir. Bu çalışmanın amacı, 17.03.2020-29.01.2021 dönemi için Türkiye örnekleminde Covid-19 salgınının turizm, ulaştırma ve yiyecek-içecek sektörleri üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin Covid 19 kaynaklı günlük ölüm ve vaka sayılarının Borsa İstanbul (BİST) Turizm, Ulaştırma ile Yiyecek & İçecek endeksleri üzerindeki etkisi RALS Engle ve Granger eşbütünleşme testiyle araştırılmıştır. Bulgular, BİST Turizm endeksi ile vaka ve ölüm sayıları arasında uzun dönemli ilişkinin olduğunu; ancak BİST Ulaştırma ve Yiyecek & İçecek endeksleriyle vaka ve ölüm sayıları arasında herhangi bir ilişkinin olmadığını göstermiştir. Son olarak, BİST Turizm endeksi ile vaka ve ölüm sayıları arasındaki uzun dönemli ilişkinin büyüklüğü Dinamik En Küçük Kareler tahmincisiyle araştırılmış, uzun dönemde değişkenler arasında ilişkinin negatif olduğu gözlenmiştir.

THE EFFECT OF COVID-19 EPIDEMIC ON TOURISM, TRANPORTATION AND FOOD & BEVERAGE INDUSTRIES: RALS ENGLE AND GRANGER COINTEGRATION TEST

The Covid-19 epidemic, which was declared as a pandemic by the World Health Organization on March 11, 2020, confronted the economies of countries with an unpredictable uncertainty and its impact was felt in all sectors deeply. The aim of this study is to put forward the impact of the Covid-19 epidemic on the tourism, transportation, and food & beverage sectors for the period of 17.03.2020-29.01.2021 in the Turkey sample. Accordingly, the effect of Turkey’s daily deaths and cases caused by Covid19 on the Borsa Istanbul (BIST) Tourism, Transportation and Food & Beverage Indices was investigated through the RALS Engle and Granger cointegration test. Findings showed that there is a long-term relationship between the BIST Tourism index and the number of cases and deaths, but there is no relationship between BIST Transportation and BIST Food & Beverage Indices and the number of cases and deaths. Finally, it was investigated that the magnitude of the long-term relationship between the BIST Tourismindex and the number of cases and deaths by applying the Dynamic Ordinary Least Squares estimator and the negative relationship between the variables was observed in the long run.

PDF

___

Acar, Y. (2020). “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgını ve Turizm Faaliyetlerine Etkisi”, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 4,(1),7-21.
Atalay, E. (2020). “Türkiye‟de COVID-19‟un XGIDA Endeksine Etkisinin VAR Modeli ile Analizi (13.03.2020- 20.11.2020)”, International Journal on Social Sciences, 5(4), 17-25.
Barut, A.; Kaya, E. (2020). “COVID-19 ve Seçilmiş BİST Sektör İndeksleri İlişkisinde Sıcaklığın Moderatör Etkisi”, Turkish Studies, 15(6), 155-167.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (2020). Impact Assessment of the Covid-19 Outbreak on International Tourism, Updated December 2020, https://www.unwto.org/impact-assessment-of-the-covid-19-outbreak-on-international-tourism, (Erişim Tarihi: 30.01.2021).
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (2020). Food Outlook: Biannual Report on Global Food Markets, November 2020, http://www.fao.org/policy-support/tools-and-publications/resources%20details/en/c/1330453/#:~:text=November%202020, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Brahmbhatt, M.; Dutta, A. (2008). “On SARS Type Economic Effects During Infectious Disease Outbreaks”, Working Paper, The World Bank.1-30; doi: 10.1596/1813-9450-4466.
Carrion-i-Silvestre J.L.; Kim, D.; Perron P. (2009). “GLS-Based Unit Root Tests with Multiple Structural Breaks Under Both the Null and the Alternative Hypotheses”, Econometric Theory, 25, 1754-1792.
Cleveland, B.R.; Cleveland, S.W.; McRae E.J.; Terpenning, I. (1990). “STL: A Seasonal-Trend Decomposition”, Journal of Official Statistics, 6, 3-73.
Çoban, B.; Firuzan, E.; Oğuzhan, A. (2018). “Farklı Varyanslık ve Yapısal Kırılmalar Altında Ekonomik Büyüme ile Turizm İlişkisinin İncelenmesi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2018, 20(1), 319-337.
Davies, S. E. (2013). “National Security and Pandemics”, Journal of Humanitarian Medicine, 13(3), 32-34.
Demir, Z. (2020). “COVID-19‟un BİST 100‟deki Şirketlerin Mali Tabloları Üzerindeki Etkisinin Oran Yöntemi ile Analizi”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 408-438.
Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (2020). Türkiye Geneli Havalimanları Uçak, Yolcu ve Yük Trafiği İstatistikleri (2002-2020), https://www.dhmi.gov.tr/sayfalar/istatistik.aspx, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Dünya Sağlık Örgütü (2020). SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome), https://www.who.int/health-topics/severe-acuterespiratory-syndrome#tab=tab_1, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Dünya Sağlık Örgütü (2021). WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard, https://covid19.who.int/, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Engle, Robert F.; Granger, C.W.J. (1987). “Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica, 55(2), 251-276.
Engle, R.F.; Yoo, B.S. (1987). “Forecasting and Testing in Co-Integrated Systems, Journal of Econometrics, 35(1), 143-159.
Gujarati, D.N. (2011). Temel Ekonometri, Ü. Şenesen, G. Günlük Şenesen (çev.), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Güler, A. (2020). “Lojistik Sektör Raporu”, Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenler Derneği, https://www.utikad.org.tr/images/HizmetRapor/utikadlojistiksektoruraporu2020-53923.pdf., (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Gümüş A.; Hacıevliyagil, N. (2020). “Covid-19 Salgın Hastalığının Borsaya Etkisi: Turizm ve Ulaştırma Endeksleri Üzerine Bir Uygulama”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 11(1), 76-97.
Hepsağ, A.; Yaşar Akçalı, B. (2019). “Finansal Zaman Serilerinde Birim Kök Hipotezinin Test Edilmesinde Kalıntılarla Genişletilmiş En Küçük Kareler Yöntemi Yaklaşımı: Rasyonel Fiyat Köpükleri Üzerine Bir Uygulama”, XIII. IBANESS İktisat, İşletme ve Yönetim Bilimleri Kongreler Serisi. 05-06 Ekim 2019, Tekirdağ, Türkiye.
Investing.com (2021). Investing.com Portföy Yönetimi Portalı, https://tr.investing.com/, (Erişim Tarihi: 30.01.2021).
Kandil Göker İ.E.; Eren B.S.; Karaca S.S. (2020). “The Impact of the COVID-19 (Coronavirus) on The Borsa Istanbul Sector Index Returns: An Event Study, Gaziantep University Journal Of Social Sciences, 2020 Special Issue, 14-41.
Kılıç, Y. (2020). “Borsa İstanbul‟da COVID-19 (Koronavirüs) Etkisi”, Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66-77.
Korkut Y.; Eker M.; Zeren F.; Altunışık R. (2020). “Covid-19 Pandemisinin Turizm Üzerindeki Etkileri: Borsa İstanbul Turizm Endeksi Üzerine Bir İnceleme”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 2020 Special Issue, 71-86.
Lee, J.; Strazicich, M.C. (2003). “Minimum LM Unit Root test with Two Structural Breaks”, Review of Economics and Statistics,85, 1082–1089.
Lee, J.; Strazicich, M.C.; Meng, M. (2012). “Two-step LM Unit Root Tests with Trend-Breaks”, Journal of Statistical and Econometric Methods, 1, 81–107.
Lee, H.; Lee, J.; Im, K. (2015). “More Powerful Cointegration Tests with Non-Normal Errors”, Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 19(4), 397-413.
Levent, C. E. (2020). “Covid-19 Salgınının Gıda ve İçecek Sektöründeki Şirketlerin Hisse Senedi Getiri ve Volatilitesine Etkisi”,Turkish Studies, 15(6), 721-737.
Li, J.; Lee, J. (2015). “Improved Autoregressive Forecast in the Presence of Non-Normal Errors”, Journal of Statistical Computation and Simulation, 85(14), 2936-2952.
McCall, B. (2020). “COVID-19 and Artificial Intelligence: Protecting Health-Care Workers and Curbing the Spread”, The Lancet Digital Health, 2 (4), 166-167.
Meng, M.; Im, K.S.; Lee, J.; Tieslau, A.M. (2014). “More Powerful LM Unit Root Tests with Non-Normal Errors”, Festschrift in Honor of Peter Schmidt: Econometric Methods and Applications (Ed: R.C Sickles and W.C. Horrace), New York: Springer Heidelberg Dordrecht London, 343-357.
Oran, İ.B. (2020). “Covid-19‟un Uluslararası Turizm Üzerinde Diğer Krizlerden Farklı Etkileri”, Turkish Studies, 15(4), 807-826.
Our World in Data (2021). Coranavirüs Pandemics: Statistics and Research, https://ourworldindata.org/coronavirus, (Erişim Tarihi:30.01.2021).
Özkan, O. (2020). “Volatility Jump: The Effect of COVID-19 on Turkey Stock Market”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, Special Issue, 386-397.
Öztürk, Ö.; Şişman, M.Y.; Uslu, H.; Çıtak, F. (2020). “Effects of Covid-19 Outbreak on Turkish Stock Market: A Sectoral-Level Analysis”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 56-68.
Qiu, W.; Rutherford, S.; Mao, A.; Chu, C. (2017). “The Pandemic and Its Impacts”, Health, Culture and Society, 9 (10), 1-11.
Pata, U.K.; Yurtkuran, S. (2020). “Telafi ve Etkinlik Hipotezlerinin RALS-EG Eş-Bütünleşme Yaklaşımı ile Testi: Türkiye Örneği”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(24), 82-95.
Peker, Y.; Demirhan, E. (2020). “Covid-19 Küresel Salgınının Borsa İstanbul‟daki Sektörel Etkileri”, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Değerlendirme Notu, Nisan 2020, https://www.tepav.org.tr/upload/files/15867521880.COVID_19_Kuresel_Salgininin_Borsa_Istanbuldaki_Sektorel_Etkileri.pdf, (Erişim tarihi: 08.02.2021).
Schmidt, P.; Phillips, P.C.B. (1992). “LM Test for A Unit Root in the Presence of Deterministic Trends”, Oxford Bulletin of Economics ans Statistics, 54(3), 257-287.
Smith, R.D. (2006). “Responding to Global Infectious Disease Outbreaks: Lessons from SARS on the Role of Risk Perception, Communication and Management, Social Science & Medicine, 63, 3113–3123.
Stock, J.H.; Watson, M.W. (1993). “A Simple Estimator of Cointegrating Vectors in Higher Order Integrated Systems”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 61(4), s.783-820.
Tayar, T.; Gümüştekin, E.; Dayan, K.; Mandi, E. (2020). “Covid-19 Krizinin Türkiye‟deki Sektörler Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Sektör Endeksleri Araştırması”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 293-320.
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2020). Haber Arşivi, https://www.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Arsiv.aspx?Liste=Haber., (Erişim Tarihi: 13.02.2021).
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (2021). TÜBİTAK Covid 19 Türkiye Web Portalı, https://covid19.tubitak.gov.tr/turkiyede-durum, (Erişim Tarihi: 30.01.2021).
Türkiye İstatistik Kurumu (2020a). Turizm Geliri, Gideri ve Ortalama Geceleme Sayısı, 2001-2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turizm-Istatistikleri-IV.Ceyrek:-Ekim-Aralik-ve-Yillik,-2020-37438, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Türkiye İstatistik Kurumu (2020b). Uluslararası Standart Sanayi Sınıflamasına (ISIC, Rev.4) Göre İhracat, 2013-2020 (Genel Ticaret Sistemi), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Aralik-2020-37412, (Erişim Tarihi: 01.02.2021).
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (2021). COVID-19 Air Traffic Dashboard, https://data.icao.int/coVID-19/airports.htm, (Erişim Tarihi: 30.01.2021).
Verikios, G.; Sullivan, M.; Stojanovski, P.; Giesecke, J.; Woo, G. (2016). “Assessing Regional Risks from Pandemic İnfluenza: A Scenario Analysis”, The World Economy, 39(8), 1225-1255.
Yılancı, V.; Aydın, M. (2018). “Türkiye‟de Kadın Okullaşmasının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: RALS-EG Eşbütünleşme Testi Yaklaşımı”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Prof. Dr. Harun Terzi Özel Sayısı, 101-112.
Zivot, E.; Andrews, D.W.K. (1992). “Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock and the Unit-Root Hypothesis”, Journal of Business & Economic Statistics, 10 (3), 251-270.