ANLATININ TEMEL KAVRAMLARI VE SİNEMA

20. Yüzyılın ikinci yarısında, anlatının bir bilim dalı olarak ortaya çıkmasıyla birlikte alan çalışmaları sistematik bir hal almış ve disiplinler arası bir nitelik kazanmıştır. Klasik ve klasik sonrası olarak iki döneme ayrılan çalışmalar ilk döneminde, anlatılar üzerinden yürüttüğü teorilerde “klasik anlatıbilim” diye adlandırılan “yapısalcı” yaklaşımı benimsemiştir. 60’lı yıllarda sosyal bilimlerde dile dönüşün bir parçası olarak başlayan bu yapısal-cı sistem, özellikle 70’li yılların sonlarından itibaren sadece dilbilimde değil tarih, psikoloji, ilahiyat, hukuk, sosyoloji, felsefe ve sinema gibi birçok disiplin tarafından da kullanılmış-tır. Sinema alanındaki anlatı çalışmalarında ise kurmaca anlatının kavram ve kuramları özellikle etkili olmuş ve bu çalışmalar, film dilinin görsel ve işitsel gramerini bir “sinema anlatısı” olarak inşa etmesine zemin hazırlamıştır. Bu çalışmanın amacı anlatı kavramının köklerine inerek toplumsal değişimlerle şekillenen ana akım anlatı yapılarının oluşum süreçlerini araştırmak ve anlatı yapılarının dönemsel özelliklerinin “sinema anlatısına” yansımalarını incelemektir. Bu bağlamda anlatının tanımı ve kapsamı ana hatlarıyla çizilecek ve özellikle kurmaca anlatıya dair temel kavramlar tespit edilecektir. Aynı zamanda toplumsal yapı ve kültürdeki gelişmelerin anlatıyı şekillendirme süreçlerine odaklanan çalışma, bu gelişmelerin, anlatılarda kullanılan biçimsel stratejileri nasıl etkilediklerini araştıracaktır. Toplumsal gelişim evrelerinin anlatı formlarını yönlendirme biçimleri dönemler hâlinde kategorize edilecek ve ana akım eğilimler, öne çıkan yönetmen ve filmler üzerinden örneklendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Anlatı, Sinemada anlatı, Öykü, Klasik anlatı, Postmodern anlatı

PDF

___

Abisel, Nilgün, Sessiz Sinema, De Ki Basım Yay., Ankara 2014.
Avşar, Rasim Erdem, “Aklın “Aksesuar”ları: Gustav Freytag’ın Dramatik Yapısından Bir Dünya Tasavvuruna”, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, İstanbul 2019, Sayı: 28, s. 10.
Bordwell, David, Kristin Thompson, Film Sanatı, (Çev. Ertan Yılmaz-Emrah Suat Onat), De ki Basım Yay., Ankara 2012.
Chatman, Seymour, Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı, (Çev. Özgür Yaren), De Ki Basım Yay., Ankara 2009.
Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul 1999.
Culler, Jonathan, Yazın Kuramı, (Çev. Hakan Gür), Dost Kitabevi Yay., Ankara 2007.
Çiğ, Muazzez İlmiye, Gılgames, Kaynak Yayınları, yy. ty.
Dervişcemaloğlu, Bahar, Anlatıbilime Giriş, Dergâh Yay., İstanbul 2016.
Erinç, Sıtkı M., “Postmodernizm’in Tanımı”, Anadolu Sanat Dergisi, Eskişehir 1994, Sayı: 2, s. 31-45
Ersümer, Ayşe, Oluk Klasik Anlatı Sineması, Hayalperest Yay., İstanbul 2013.
Forster, E.M., Roman Sanatı, (Çev. Ünal Aytür), Adam Yay., İstanbul 1985.
Homeros, İlyada, (Çev. Azra Erhat, A. Kadir), Can Yay. İstanbul 2008.
Jameson, Frederic, Postmodernizm, (Çev. Nuri Plümer-Abdülkadir Gölcü), Nirengi Kitap, Ankara 2011.
Karadoğan, Ali, “Postmodern Sinema mı Film mi?”, İletişim Araştırmaları Dergisi, Ankara 2005, Cilt: III, Sayı:1, s.133-160. Kovacs, Andras Balint, Modernizmi Seyretmek, (Çev. Ertan Yılmaz), De Ki Basım Yay., Ankara 2016.
Manfred, Jahn, Anlatıbilim: Anlatı Teorisi El Kitabi, (Çev. Bahar Dervişcemaloğlu), Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
Moran, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yay, İstanbul 1999.
Mutlu, Erol, İletişim Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yay., Ankara 1998.
Platon, Devlet, (Çev. Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 20. Bsk. İstanbul 2010.
Rıfat, Mehmet, Gösterge Eleştirisi, Kaf Yayıncılık, İstanbul 1999.
Şentürk, Rıdvan, Postmodern Kaos ve Sinema, Avrupa Yakası Yay., İstanbul 2011.
Şentürk, Rıdvan, “Avangart Sinema ve Empresyonizm”, Global Media Journal Turkish Edition, İstanbul 2012, Cilt: III, Sayı: 5, s. 142-175.
Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, 19 Mart 2020.
Ünal, Yörükhan, Dram Sanatı ve Sinema- Klasik Anlatı Yapısının Kökenleri, Hayalperest Yay., İstanbul 2015.
Zekâ, Necmettin (Der.), Postmodernizm: Jameson, Loyatard, Habermas, Kıyı Yay., İstanbul 1994.