Behram Beyzayi Sinemasında Kadın İmgesine Bir Bakış: “Başu, Küçük Yabancı” Örneği

Devrim öncesi ve sonrası İran’ın toplumsal dinamikleri incelendiğinde, bir geçiş sürecinin varlığı dikkat çekmekte ve belirsizlik hâli görülmektedir. Devam eden süreçte, bu durumunun sinemaya da yansıdığı belirginlik kazanmakta, bakışın erilliği ve ataerkil ideolojinin sinemayı biçimlendirme çalışmaları, kadının sinemadaki temsiline olumsuz yönde etki ettiği anlaşılmaktadır. Devrim öncesinde, temsil sürecinde, teşhircilik ile mücadele vermek durumunda kalan kadın, devrim sonrasında İslamlaştırma akımının etkisiyle, örtünmek zorunda bırakılmakta ve dolayısıyla sinematik temsili olumsuz yönde etkilenmektedir.Behram Beyzayi sinemasında, ataerkil ideolojinin her iki dönemde de ele aldığı ana akım kadın mitine yönelik bir karşıt okuma geliştirilmekte hem devrim öncesinde hem de devrim sonrasında bu okuma biçimi süreklilik kazanmaktadır. Bu iddiayı ortaya koymak adına, Behram Beyzayi’nin Bashu, Gharibe-ye Koochak (Başu, Küçük Yabancı - 1989) filmi örneklem olarak ele alınmakta, feminist okuma vasıtasıyla sinematografik bir çözümleme yöntemi benimsenmektedir. Bu bağlamda, Beyzayi’nin yarattığı karşı mitler anlatıyı destekleyen sekanslarla somutlaştırılmakta ve süreç içerisinde feminist eleştirel söylem analizinin teorik alt yapısından yararlanılmaktadır.

A View of the Image of Woman in Bahram Beizai’s Cinema: An Example of “Bashu, Little Stranger”

When the social dynamics of pre-revolution and post-revolution era are examined, the existence of transition process is remarkable and it is seen that there is an uncertainty. In the ongoing process, this situation is reflected in the cinema, it is understood that “male gaze” and the efforts of patriarchal ideology to shape the cinema have a negative effect the representation of woman. Pre-revolution era, in the process of representation, the woman who put up a good fight against to exhibitionism, at post-revolution era was forced to veil oneself by the effects of Islamization movement, and thus the cinematic representation is adversely affected. In Bahram Beizai’s cinema, a oppostional reading is developed for the mainstream female myth that patriarchal ideology deals with in both periods, and this form of reading becomes continuous both pre-revolution and post-revolution era. In order to makes the claim, Bahram Beizai’s Bashu, Gharibe-ye Koochak (Bashu, Little Stranger - 1989) movie is taken as a sample and cinematographic analysis method is adopted through feminist literature. In this context, the counter-myths created by Beizai are embodied by the sequences supporting the narrative and the theoretical background of feminist critical discourse analysis is utilized in the process.

PDF

___

Abrahamian, E. (2011). Modern İran tarihi. (D. Şendil, Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları. Afary, J. & Anderson, K. (2005). Foucault and the Iranian revolution: Gender and the seductions of Islamism. The University of Chicago Press.
Aktaş, C. (2015). Şark’ın şiiri: İran sineması. İz Yayınları.
Bourdieu, P. (2015). Eril tahakküm. (B. Yılmaz, Çev.). Bağlam Yayıncılık.
Butler, J. (2014). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları.
Chodorow, N. (1979). The reproduction of mothering: Psychoanalysis and the sociology of gender. University of California Press.
Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika. (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Dabashi, H. (2008). İran: Ketlenmiş halk. (E. Ayhan, Çev.). Metis Yayınları.
Dabashi, H. (2013). İran sineması: Geçmişi, bugünü ve geleceği. (B. Aladağ ve B. Kovulmaz, Çev.). Agora Kitaplığı.
De Lauretis, T. (1985). Aesthetic and feminist theory: Rethinking women’s cinema. New German Critique, 34(Winter), 154-175.
Donovan, J. (2014). Feminist teori. (A. Bora, M. Ağduk Gevrek ve F. Sayılan, Çev.). İletişim Yayınları.
Dönmez-Colin, G. (2006). Kadın, İslam ve sinema. (D. Koç, Çev.). Agora Kitaplığı.
Encyclopædia Iranica. (t.y.). Zār. İçinde Encyclopædia Iranica sözlük. Erişim tarihi 29 Nisan, 2019, http://www.iranicaonline.org/articles/zar.
Eyvazi, M. (2011). The feminist portrayal of woman in Iranian cinema: The works of Bahram Bayzai and Tahmine Milani. Offscreen, 15(10).
Irigaray, L. (2006). Ben, sen, biz: Farklılık kültürüne doğru. (S. Büyükdüvenci ve N. Tutal, Çev.). İmge Kitabevi.
Johnston, C. (1980). The subject of feminist film theory/practice. Screen, 21(2), 27-34. https:// doi.org/10.1093/screen/21.2.27
Kashani-Sabet, F. (2005). Who is Fatima?: Gender, culture, and representation in Islam. Journal of Middle East Women’s Studies, 1(2), 1-24. https://doi.org/10.2979/MEW.2005.1.2.1
Khosrokhavar, F. ve Roy, O. (2013). İran: Bir devrimin tükenişi. (A. Bora ve K. Şahin, Çev.). Metis Yayınları.
Lahiji, S. (2002). Chaste dolls and unchaste dolls: Women in Iranian cinema since 1979. İçinde R. Tapper (Eds.), The new Iranian cinema: Politics, representation and identity, (ss. 215-226). I. B. Tauris.
Laleh, A. (2015). Modern İran sinemasında İran edebiyatının izleri. Dört Mevsim Yayınları.
Lazar, M. M. (2007). Performance state fatherhood: The remarking of hegemony. İçinde M. M. Lazar (Eds.), Feminist critical discourse analysis: Gender, power and ideology in discourse, (ss.139-163). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230599901_6
Lévi-Strauss, C. (2013). Mit ve anlam. (G. Y. Demir, Çev.). İthaki Yayınları.
Marcos, S. (2006). Bedenlenmiş dinsel düşünce: Orta Amerika’da toplumsal cinsiyet kategorileri. İçinde S. Marcos (drl.), Bedenler, dinler ve toplumsal cinsiyet, (ss. 97-118). Ütopya Yayınları.
Mayne, J. (1990). The woman at the keyhole: Feminism and women’s cinema. Indiana University Press.
McDowell, L. (2003). Redundant masculinities? Employment change and white working class youth. Blackwell Publishing.
Mehran, G. (1989). Socialization of schoolchildren in the Islamic republic of Iran. Iranian Studies, 22(1), 35-50. https://doi.org/10.1080/00210868908701724.
Menashri, D. (2007). Post-revolutionary politics in Iran: Religion, society and power. Routledge.
Mernissi, F. (2014). İslam’da aktif kadın cinselliği anlayışı. İçinde P. İlkkaracan (drl.), Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik, (ss. 99-113). İletişim Yayınları.
Mir-Hosseini, Z. (2001). Iranian cinema: Art, society and the state. Middle East Research and Information Project (MERIP), (219), 26-29.
Moaddel, M. (1991). Class struggle in Post-revolutionary Iran. International Journal of Middle East Studies, 23(3), 317-343. https://doi.org/10.1017/S0020743800056324
Moghadam, V. M. (November 16-17, 2004). Women in the Islamic republic of Iran: Legal status, social positions, and collective action. Iran after 25 years of revolution: A retrospective and a look ahead, (ss.1-16), Woodrow Wilson International Center for Scholars.
Moruzzi, N. C. (1999). Women’s space/Cinema’s space: Representations of public and private in Iranian films. Middle East Report, (212), 52-55. https://doi.org/10.2307/3012917
Mulvey, L. (1999). Visual pleasure and narrative cinema. İçinde L. Braudy & M. Cohen (Eds.), Film theory and criticism: Introductory readings, (ss. 833-844). Oxford University Press.
Naficy, H. (1985). Iranian writers, the Iranian cinema, and the Case of “Dash Akol”. Iranian Studies, 18(2/4), 231-251.
Naficy, H. (2008). İran sineması. İçinde G. N. Smith (Ed.), Dünya sinema tarihi, (ss. 766-772). Kabalcı Yayınları.
Naficy, H. (2011). A social history of Iranian cinema, volume 2: The industrializing years, 1941- 1978. Duke University Press.
Naficy, H. (2012a). A social history of Iranian cinema, volume 3: The Islamicate period, 1978- 1984. Duke University Press.
Naficy, H. (2012b). A social history of Iranian cinema, volume 4: The globalizing era, 1984-2010. Duke University Press.
Pour, M. S. (2007). Tarihsel gelişimin ışığında İran sineması. Es Yayınları.
Rahimieh, N. (2002). Marking gender and difference in the myth of the nation: Bashu, a post-revolutionary Iranian film. İçinde R. Tapper (Ed.), The new Iranian cinema: Politics, representation and identity, (ss.238-253). I. B. Tauris.
Roudi-Fahimi, F. (2004). Islam and family planning. Population Reference Bureau.
Ryan, M. ve Lenos, M. (2012). Film çözümlemesine giriş. (E. S. Onat, Çev.). De Ki Yayınları.
Sabbah, F. A. (1995). İslam’ın bilinçaltında kadın. (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Sadr, H. R. (2006). Iranian cinema: A political history. I. B. Tauris.
Scott, J. W. (2007). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi. (A. T. Kılıç, Çev.). Agora Kitaplığı.
Shavarini, M. K. (2005). The feminisation of Iranian higher education. International Review of Education, 51(4), 329-347. https://doi.org/10.1007/s11159-005-7738-9
Shohat, E. (1991). Gender and culture of empire: Toward a feminist ethnography of the cinema. Quarterly Review of Film and Video, 13(1-3), 45-84. https://doi.org/10.1080/10509209109361370
Skopcol, T. (1982). Rentier state and Shi’a Islam in the Iranian revolution. Theory and Society, 11(3), 265-283.
Smelik, A. (2016). Feminist film theory. İçinde N. A. Naples (Ed.), The Wiley Blackwell Encyclopedia of Gender and Sexuality Studies, (ss. 1-5). John Wiley & Sons. https://doi. org/10.1007/BF00211656
Shojaei, S. N. (2010). Women in politics: A case study of Iran. Journal of Politics and Law, 3(2), 257-268. https://doi.org/10.5539/jpl.v3n2p257
Shorish, M. M. (1988). The Islamic revolution and education in Iran. Comparative Education Review, 32(1), 58-75.
Siavoshi, S. (1997). Cultural policies and the Islamic republic. International Journal Of Middle East Studies, 29(4), 509-530. https://doi.org/10.1017/S0020743800065181
Şeriati, A. (1980). İslam sosyolojisi üzerine. (K. Can, Çev.). Düşünce Yayınları.
Tapper, R. (2007). Yeni İran sineması: Siyaset, temsil ve kimlik. (K. Sarısözen, Çev.). Kapı Yayınları.
Van Dijk, T. (2010). Söylem ve iktidar. İçinde A. Çavdar & A. B. Yıldırım (Eds.), Nefret suçları ve nefret söylemi, (P. Uygun, Çev.). (ss. 10-44). Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
Wodak, R. (1997). Some important issues in the research of gender and discourse. İçinde R. Wodak (Ed.), Gender and discourse, (ss. 1-20). SAGE Publications.
Zubaida, S. (2008). İslam dünyasında hukuk ve iktidar. (B. Koçoğlu Birinci ve H. Hacak, Çev.). Bilgi Üniversitesi Yayınları.