2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Belleğine Yolculuk: Pandora’nın Kutusu ve Kelebekler Filmleri
Günümüz karmaşık ve hız dünyasında değişen/dönüşen toplum aile bireyleri üzerinde travmatik etkiler yaratmaktadır. Travmatik geçmişin gerek bireysel gerekse toplumsal bellek üzerinde kendini dayatan bir etkisinden söz edilmektedir. Bu anlamda travmatik geçmişle hesaplaşmanın bir yolu olarak anlatı ve onun bir türü olan sinema, bellek mekânı ve bellek aracı olarak işlev görmektedir. Türkiye’nin yapısal dönüşüme uğradığı belli konaklarda aile, toplumsal değişimden nasibini almakta ve bu durum sinemaya da yansımaktadır. Ailenin kutsal bir yapı olarak görüldüğü ülkemizde kurumun sarsılmasına yol açan sebepler Türk sinemasında genel olarak 2000’e kadar dışarıda aranmıştır. 2000 sonrasında aile kurumun sarsılmasına sebep olan etmenler artık ailenin içerisinde aranmaya başlar. 2000 sonrası Türkiye’nin çekirdek ailedeki travmatik geçmişinin sinemadaki temsillerini farklı biçimlerde de olsa devam ettiği görülmektedir. Çalışmada aynı konuları ele alan yeni Türk sinemasının kurucu yönetmenlerinden Yeşim Ustaoğlu’nun Pandora’nın Kutusu (2008) ve ikinci kuşak yönetmenlerden Tolga Karaçelik’in Kelebekler (2018) filmleri aracılığıyla ailenin travmatik belleğine yapılan yolculuk ele alınmaktadır. Bu anlamda filmler, aile, bellek ve yolculuk temaları altında betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiş ve birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Çözümleme sonucunda içerik anlamında bu temaların pek çok yönden ortak kesişim noktaları yakalanmış, ayrıca yönetmenlerin kişisel belleklerinin filmlerine yansıdığı görülmüştür. Yönetmenlerin üsluplarının farklılığından kaynaklı olarak anlatım yapıları farklılık gösterse de günümüz insanının travmatik geçmişle hesaplaşmasında sinemanın etkin olarak kullanıldığı tespiti yapılabilmektedir. Her iki filmde, aile bireylerinin birbirleriyle hesaplaşmalarından, başladıkları yolculukların devam ettiğinden, ulaşılmak istenen geçmişe ulaşılamasa da geçmişe temas etmelerinden söz edilebilmektedir.
Journey to the Memory of Family in Turkish Cinema After 2000: Pandora's Box and Butterflies Films
The changing / transforming society in today's complex and speed world creates traumatic effects on family members. Traumatic past has an impact that imposes on both personal and social memory. In this sense, narration as a way of reckoning with the traumatic past and its kind, cinema, functions as a memory space and a means of memory. Turkey's host family in particular suffered structural transformation, taking its share of social change and this is reflected in cinema. In our country, where the family is seen as a sacred structure, the reasons leading to the shaking of the institution were generally searched abroad until 2000 in Turkish cinema. After 2000, the factors that caused the family institution to be shaken begin to be searched in the family. After 2000 the cinema represents the core of Turkey's traumatic past in the family is seen as continuing, albeit in different ways. In the study, the journey to the family's traumatic memory is discussed through the films of Pandora's Box (2008), one of the founding directors of the new Turkish cinema, which is addressing the same issues, and Tolga Karaçelik's Butterfly (2018), a second generation director. In this sense, the films were analyzed and compared with each other under the themes of family, memory and travel with descriptive analysis method. As a result of the analysis, common intersection points of these themes in terms of content were captured in many ways, and it was also seen that the personal memories of the directors were reflected in their films. Although the narrative structures differ due to the differences in the styles of the directors, it can be determined that cinema is used effectively in the reckoning of today's people with the traumatic past. In both films, it is possible to talk about the family members' reckoning with each other, the journeys they have begun to continue, and the past they have touched, even if the desired past is not reached.
___
- Abisel, N. (2005). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: İmge Yayınevi.
- Arslan, M. M. (2010). Yeşim Ustaoğlu: Su, ölüm ve yolculuk. İstanbul: Agora Kitaplığı.
- Aydemir, Ş. (2018). Durun! Siz kardeş değilsiniz https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/03/30/durun-siz-kardes-degilsiniz/ Erişim Tarihi: 05.12.2019)
- Aytaç, A. M. (2007). Ailenin serencamı. Ankara: Dipnot Yayınları
- Balcı, Ş. (2019). 2000’ler Türk Sineması’nda Aidiyetsiz Kent İstanbul. Erciyes İletişim Dergisi Ocak/January 2019 Cilt/Volume 6, Sayı/Number 1, 713-742)
- Bayer, A. (2018). Ailede yaşanan anlaşmazlıklar ve çözüm önerileri. ANTAKİYAT/Journal of Social and Theological Studies, 1(2), 215-234).
- Bayer, B. (2018). “İzlemek istediğim filmleri çekiyorum”: Tolga Karaçelik ile bir röportaj. https://www.wannart.com/izlemek-istedigim-filmleri-cekiyorum-tolga-karacelikile-bir-roportaj/, Erişim Tarihi: 11.12.2019.
- Becerikli R. ve Boz, M.(2019). Kelebekler filminin “Travma” ve “Yas” bağlamında incelenmesi. sinecine, 10 (2), 341-367
- Birincioğlu, Y. D. (2016). Hafıza mekânın ölü zaman sızıntısı: Mustang. sinecine, 7(2), s. 95-122.).
- Çınar, U. (Aralık 2015). Ritimdir benim için film..., Karga Dergisi, 99.
- http://www.kargamecmua.org/dergi/sayi/99/1449#, Erişim Tarihi: 08.12.2019.
- Duruel Erkılıç, S. (2012). Türk sinemasında tarih ve bellek. Ankara: Deki Yayınevi.
- Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Göle, M. (2007). “Doğru olmadığını biliyorum ama öyle hatırlıyorum” Cogito, Sayı 50 (Bahar), Bellek: Öncesiz, Sonrasız. İstanbul: YKY. 23-31.
- Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafıza. (Çev: Banu Barış). Ankara: Heretik Yayınları.
- Harvey, D. (2010). Postmodernliğin durumu. (Çev: Sungur Savran). İstanbul: Metis.
- Koç, İ. (2014). Türkiye'de Aile Yapısının Değişimi: 1968-2011 - Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler içinde, İstanbul: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
- Naficy, H. (2001). An accented cinema: Exilic and diasporic filmmaking. Princeton: Princeton University Press.
- Öymen Özak, N. ve Pulat Gökmen, G. (2009). “Bellek ve mekân ilişkisi üzerine bir model önerisi”. İTÜ dergisi/a mimarlık, planlama, tasarım Sayı:8, Cilt:2, 145-155.
- Özdemir, M. (2014). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 321-343.
- Özmen, E. (2005). “Tarih ve Travma Üzerine”, Birikim, Sayı 193-194, 173-174.
- Sancar, M. (2016). Geçmişle hesaplaşma: unutma kültüründen hatırlama kültürüne. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Suner, A (2006). Hayalet ev: Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis Yayıncılık.
- Turğut, F. (2017). Tarihsel Süreçte Aile Kurumunun Dönüşümü ve Geleceğine Yönelik Çıkarımlar. Medeniyet ve Toplum / Bahar 2017, Cilt 1, Sayı 1, 93-117.
- TÜİK, (2018). www.tuik.gov.tr., Erişim Tarihi: 20.11.2019.
- Uçar İlbuğa, E. (2018). Yeşim Ustaoğlu sinemasında kadın karakterlerin özgürlük arayışları. Selçuk İletişim, 2018, 11 (2): 292-320
- Velioğlu Metin, Ö. (2019). Gerçek ve gerçekdışının sınırlarında: Auteur eleştiri çerçevesinde Tolga Karaçelik sineması. Egemia Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi, (5), 4-45.
- Yaşartürk, G. (2014). Çekirdek Ailenin Kabusları: 2000’li Yıllar Türkiye Sinemasında Çekirdek Aileye Değişen Bakış. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 2014, Güz 1(1).
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Zeybekoğlu Dündar, Ö. (2012). “Değişen ve Değiş(e)meyen Yönleriyle Aile”. Değişen Toplumda Değişen Aile içinde der: Nurşen Adak Ankara: Siyasal Kitapevi ss.39-64.
- Yayın Aralığı: 2
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Serdar Öztürk
Sayıdaki Diğer Makaleler
Güzel Sanatlarin Birer Dalı Olarak Cinayet ve İmgelerarasılık: The House That Jack Built Örneği
Şükrü AYDIN, Emine Uçar İlbuğa
2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Belleğine Yolculuk: Pandora’nın Kutusu ve Kelebekler Filmleri
Yitik Olan Ne? Gone Baby Gone’da Ahlaki İkilem, Ahlaki Seçim ve Ahlaki Eylem