XIX. YÜZYILIN SON ÇEYREĞİNDE SİİRT VE HAVALİSİNDEKİ VAKIFLARIN ARAZİ VARLIKLARI

İnsanoğlundaki yardımlaşma duygusu insanlık kadar eskidir. Selçuklular ve akabinde beylikler dönemiyle birlikte vakıflar eliyle Anadolu’nun en ücra köşeleri dahi imar edilmiştir. Yardımlaşma duygusunun kurumsallaşmasını ifade eden vakıf müessesesi Osmanlı toplum hayatında da önemli bir yere sahiptir. Çok geniş bir coğrafyada hâkimiyet süren Osmanlılarda toplumun ihtiyaç duyduğu, eğitim-öğretim, bayındırlık, sağlık, temizlik işleri gibi birçok gereksinimi vakıflar karşılamıştır. Bu yönüyle günümüz sosyal devlet anlayışının karşılığını vakıfların kuruluş ve işleyiş aşamasında görebiliriz. Çalışmamızda XIX. yüzyılın son çeyreğinde Siirt ve havalisinde faaliyet gösteren vakıfların türlerini, arazi varlıklarını, arazilerin vasıflarını ve nasıl tasarruf edildiklerini ortaya koymaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler:

Vakıf, Siirt, Vakıf Defteri

___

  • GÜLER, Mustafa, “Osmanlı Devletinde Vakıflar ve Vakıf Müessesesi”, Osmanlı Teşkilat Tarihi El kitabı, Editör: Tufan GÜNDÜZ, Grafiker Yayınları, Ankara, 2013, s. 317.
  • GÜNAY, Hacı Mehmet, “Vakıf”, İslam Ansiklopedisi, C. 42, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, 2012, s. 475-479.
  • GÜNAY, Selçuk, Resmî Devlet Salnâmelerine Göre (H. 1263–1334) Osmanlı İmparatorluğu’nun Mülkî Taksimatı, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlanmamış Doktora Tezi Ön Çalışması, Erzurum, 1980.
  • TUNCEL, Metin, “Siirt”, İslam Ansiklopedisi, C. 37, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, 2009, s. 173-175.
  • YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Vakıf”, İslam Ansiklopedisi, C. 42, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, 2012, s. 479-486.
  • Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, 36. Def’a, H. 1298 (M. 1880/1881), Mahmud Bey Matbaası, İstanbul, H. 1298.
  • Salname-i Vilâyet-i Bitis, 1. Def’a, H. 1310 (M. 1892/1893).
  • Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbakır, 2. Def’a, H. 1287 (M. 1870/1871).
  • Salnâme-i Vilâyet-i Diyarbakır, 6. Def’a, H. 1291 (M. 1874/1875).
  • Evkaf Defteri (EV.d.), Gömlek Nu: 34672, H. 16 Rebiyülevvel 1291 (3 Mayıs 1874).