Hatice ÜNLERŞEN, Ahmet ÇAYCI

Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesinde Bulunan Bir Grup Kemer Tokası

Küçük objeler arasında yer alan kemer tokaları, üzerinde oldukça naif ve etkileyici sanatların bulunduğu kullanım eşyalarındandır. Herhangi bir kemer tokasının malzemesi işleniş niteliği ve figür repertuvarı bize dönemin sanatına, sosyoekonomik durumuna ve dini hayatına kadar ışık tutmaktadır. Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi’nde sergilenen kemer tokalarından incelediğimiz altı eser üzerinde aslan, pegasus, grifon, birbirine dolanmış çift ejder, hayvan mücadele sahnesi ve tavus kuşu figürleri yer almaktadır. Eserlerin yapımında döküm tekniği, süslemelerde ise kazıma tekniği kullanılmıştır. İncelenen kemer tokalarının hammaddesi bronz olup, dikdörtgen formdadır. Kemer tokalarının kemerleri günümüze ulaşamamıştır. Ayrıca kemer tokalarının bulunma yerleri, ustaların isimleri ve dönemleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Kemer tokaları küçük nesnelerdir. Bu nedenle kolaylıkla taşınabilirler. Ek olarak, kemer tokalarının üzerine genel olarak herhangi bir bilgi yazılmamaktadır. Tüm bu nedenlerden dolayı eserlerin tarihsel arka planı hakkında kesin bir yargıya varmak mümkün değildir. Yapılan bu çalışmada eserlerin genel özellikleri hakkında bilgi verilerek benzer eserler ile form, bezeme, malzeme, figür ve kompozisyon açısından karşılaştırılmıştır. Tüm bu bilgiler ışığında da yaklaşık bir dönem tespitine gidilmiştir.

A Group of Belt Buckles in the Kayseri Seljuk Civilization Museum

Belt buckles, which are among small objects, are among usage items on which there are very naive and impressive arts. The material, the processing methods, and the repertoire of figures of any belt buckle shed light on the art, socioeconomic status, and religious life of the period. There are lion, pegasus, griffon, twisted double dragon, an animal fight scene, and peacock figures on the six artifacts that we examine from the belt buckles exhibited in Kayseri Seljuk Civilization Museum. The casting technique was used in the production of the works, and the scraping technique was used in the ornaments. The raw material of the belt buckles examined is bronze and in rectangular form. The belts of the belt buckles have not reached nowadays. Besides, there is no information about the find places, names of the masters, and periods of belt buckles. Belt buckles are small objects. Therefore, they can be transported easily. Additionally, no information is inscribed generally on belt buckles. For all these reasons, it cannot possible to reach an exact judgment about the historical background of the works. In this study, information about the general features of the works was given and compared with similar works in terms of form, decoration, material, figure, and composition. In light of all this information, an approximate period was determined.

PDF

___

Allan, James W. Nishapur: Metalwork of The Early Islamic Period. NewYork: Metropolitan Museum of Art, 1982.
Arlı, Mustafa. Beypazarı’nda Dövme Bakırcılık. İstanbul: Kültür ve Turizim Bakanlıǧı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1984.
Artuk, İbrahim - Artuk, Cevriye. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşirdeki Islâmî Sikkeler Kataloğu I. İstanbul: Millî Eğitim Basimevi, 1971.
Baer, Eva. “Group of Seljuq Figural Bas Reliefs”. Oriens 20 (1967), 107–124.
Çakır, Göktürk Ömer. “Küçük Asya Sikkeleri’nde Grifon Tipleri”. Mediterranean Journal of Humanities 3/2 (2013), 31–44.
Calmeyer, Peter. “Belts”. Encyclopedia Iranica. 130–136. Encyclopædia Iranica Foundation, 1989.
Çaycı, Ahmet. Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri. Ankara: TC Kültür Bakanlığı, 2002.
Çevrimli, Nilgün. “Değişik İşlevli Bir Grup Madeni Eser Örnekleri Üzerinde Görülen Ejder Figürleri Hakkında Bir Değerlendirme”. Vakıflar Dergisi 37 (2012), 193–222.
Ceylan, Ömür. “Tavus”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 184–185. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
Çoruhlu, Yaşar. Türk Sanatı’nda Hayvan Sembolizmi. Konya: Kömen Yayınları, 2014.
Diyarbekirli, Nejat. Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, 1972.
Eraslan, Şehnaz. “İstanbul Büyük Saray Mozaiklerindeki Grifon Betimlemeleri: Roma Döneminin Benzer Örnekleriyle İkonografik ve Sanatsal İlişkisi”. Cedrus 2 (2014), 443–451.
Erdmann, Kurt - Erdmann, Hanna. Das Anatolische Karavansaray Des 13 Jahrhunderts Teil I. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 1961.
Erginsoy, Ülker. İslam Maden Sanatının Gelişmesi: Başlangıcından Anadolu Selçuklularının Sonuna Kadar. İstanbul: Kültür Bakanlığı, 1978.
Erginsoy, Ülker. “Maden Sanatı”. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1138–1147. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, 1997.
Eruz, Fulya. Konuşan Maden: Tombak ve Gümüş Madeni Eserler Koleksiyonu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1993.
Esin, Emel. Orta Asya’dan Osmanlıya: Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2004.
Ferguson, George. Signs & Symbols in Christian Art. NewYork: Oxford University Press, 1996.
Frantz, M Alison. “Akritas And The Dragons”. Hesperia: The Journal of The American School of Classical Studies at Athens 10/1 (1941), 9–13.
Karamağaralı, Nakış. “Ani’de 2002 Yılında Ortaya Çıkarılan Yapı ve İçinde Bulunan Define”. Erdem 55 (2009), 93–115.
Kardeşlik, Selman. “Vakıflar Halı Müzesinde Selçuklu ve Selçuklu Geleneğindeki Halılarda Kozmolojik ve İkonografik Boyut”. Vakıf Restorasyon Yıllığı Dergisi 2 (2011), 73–90.
Kayaoğlu, İzzet Gündağ. Bakır Kap Yapım ve Teknikleri: I. Dövme Tekniği. İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları, 1984.
Kayaoğlu, İzzet Gündağ. Türkiye’de Sanatın Bugünü ve Yarını. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 1985.
Kazhdan, Alexander. “Belt.” The Oxford Dictionary of Byzantium. 280. Oxford University Press, 1991.
Keller, Hans - Eichoff, Klaus. Bakır ve Bakır Alaşımları, çev. Şefik Güleç. İstanbul: İ.T.Ü. Yayını, 1969.
Kerametli, Can. “Türk Maden Sanatı”. Türk Yurdu 10 (1966), 14–32.
Köroğlu, Gülgün. “A Group of Belt Buckles From The Haluk Perk Museum Possible Belonging to The Anatolian Seljuks”. 13th International Congress of Turkish Art. 393–407. Budapest: Hungarian National Museum, 2009.
Köroğlu, Gülgün. Anadolu Uygarlıklarında Takı. İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2004.
Köroğlu, Gülgün. “Bizans’ta Kadın ve Kadın Takıları”. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi 24 (2010), 1–15.
Köroğlu, Gülgün. “Yumuktepe Höyüğü Kazılarından Ortaçağ Takıları”. XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. 417–426. İstanbul: Pamukkale Üniversitesi, 2009.
Kuşoğlu, Mehmet Zeki. “Dünden Bugüne Gümüş Kakma Sanatımız”. İlgi Dergisi 48 (1987), 32–35.
Kuşoğlu, Mehmet Zeki. “Osmanlı Kemer ve Tokaları”. Dünkü Sanatımız Kültürümüz 279 (1994), 53–58.
Kuşoğlu, Mehmet Zeki. Resimli Ansiklopedik Kuyumculuk ve Maden Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2006.
Kuşoğlu, Mehmet Zeki. “Telkâri”. İlgi Dergisi 45 (1986), 31–35.
Lewis, Suzanne. “The Iconography of The Coptic Horseman in Byzantine Egypt”. Journal of The American Research Center in Egypt 10 (1973), 27–63.
Lightfood, Mücahide. “Afyon Arkeoloji Müzesi ve Amorium Kazılarında Bulunan Bizans Kemer Tokaları”. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 3 (2003), 119–134.
Maryon, Herbert. “Metal Working in The Ancient World”. American Journal of Archaeology 53/2 (1949), 93– 125.
Mimiroğlu, İlker Mete. Konya’nın Bizans Dönemi Dini Mimarisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
Neyestani, Javad. “The Study of Astronomical Symbols of Golden Shades Potteries”. Kasmera 45/1 (2017), 21– 42.
Öney, Gönül. “Anadolu Selçuk Mimarisinde Arslan Figürü”. Anadolu (Anatolia) 13 (1971), 195–203.
Öney, Gönül. “Anadolu Selçuk Sanatında Ejder Figürleri”. Belleten 33/130 (1969), 171–192.
Otto-Dorn, Katharina. “Türkische Grabsteine Mit Figurenreliefs Aus Kleinasien”. Ars Orientalis 3 (1959), 63– 76.
Özbağı, Tevhide. “Geleneksel Türk Takıları”. Türkler Ansiklopedisi. 785–799. Yeni Türkiye Yay, 2002.
Papanikola-Bakirtzē, Dēmētra. Everyday Life in Byzantium. Athens: Hellenic Ministry of Culture, 2002.
Parani, Maria G. Optional Extras or Necessary Elements? Middle And Late Byzantine Male Dress Accessories. Atina: Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2015.
Parman, Ebru. “Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi”. Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar, Güner İnal’a Armağan (1993), 387–412.
Picoche, Jacqueline. Dictionnaire Etymologique Du Français. Paris: Le Robert, 1984.
Rachel, Ward. Islamic Metalwork. London: British Museum Press, 1993.
Rice, D Talbot. “A New Province of Byzantine Art”. The Burlington Magazine for Connoisseurs 62/363 (1933), 279–280.
Sarre, Friedrich. Erzeugnisse Islamischer Kunst II Seldschukische Kleinkunst. Berlin: Druck Von H.S. Hermann, 1909.
Schoolman, Edward M. “Reassessing The Sarcophagi of Ravenna”. Dumbarton Oaks Papers 67 (2013), 49–74.
Süslü, Özden. Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1989.
Ünlerşen, Hatice. Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi’nde Bulunan Kemer Tokaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Yavaş, Alptekin. “Kubad-Abad Sarayında Bulunan Kemer ve Askı Tokaları.” Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7/3 (2012), 2635–2648.