Ege Bölgesi koşullarında bazı kışlık kolza çeşitlerinde farklı ekim zamanı uygulamalarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri

Bu araştırma, İzmir ekolojik koşullarında 2004-2005 yılı vejetasyon döneminde 4 kışlık kolza çeşidinde (Capitol, Bristol, Licord, Licrown) farklı ekim zamanlarının verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür.“ Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller” deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulan bu araştırmada, 5 farklı ekim zamanı (10 Ekim, 25 Ekim, 10 Kasım, 25 Kasım, 10 Aralık) kullanılmış ancak son ekim zamanında (10 Aralık) hava koşullarındaki olumsuzluklar nedeni ile çıkış gerçekleşmemiş ve değerlendirmeler dört ekim zamanı üzerinden yapılmıştır. Araştırmada, tohum verimi, ham yağ ve ham protein verimi, ham yağ ve ham protein oranı, bitki boyu, ana sapa bağlı yan dal sayısı, bitki başına kapsül sayısı, kapsül boyu, kapsülde tohum sayısı ve bin tane ağırlığına ait analizler ve kıştan çıkış oranına ait fenolojik gözlemler yapılmıştır.Araştırma sonucunda ele alınan özelliklerin tamamında ekim zamanları arasındaki farklılıklar istatistiki açıdan önemli bulunmuştur. Ortalama değerlere göre en yüksek tohum verimi 656.1 kg/da ile Licord çeşidiyle 10 Ekim’de yapılan ekimden elde edilirken, en yüksek ham yağ verimi Licord ve Capitol çeşitleriyle 10 Ekim’de yapılan ekimlerde (sırasıyla 238.9 kg/da ve 240.0 kg/da) belirlenmiştir. Genel olarak, ekim zamanı geciktikçe bu değerlerin azaldığı görülmüştür. Araştırmada, ayrıca ekim zamanlarının ham yağ ve ham protein oranı üzerine farklı etkide bulunduğu belirlenmiştir. Ekim zamanı gecitikçe, ham yağ oranında düşme, ham protein oranında artış tespit edilmiştir. En yüksek ham yağ oranı % 39.93 ile 25 Ekim’de ekilen Bristol, ham protein oranı ise % 24.87 ve % 24.93 ile 25 Kasım’da ekilen Capitol ve Licord çeşitlerinde belirlenmiştir. Araştırmada, kışlık kolza tarımında en önemli faktörlerden biri olan kıştan çıkış oranı bakımından yapılan incelemelerde ekim zamanı geciktikçe kıştan çıkış oranının önemli derecede azaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

ürün kalitesi, ham protein, kolza tohumu, ekim zamanı, 1000 tane ağırlığı, Ege Bölgesi, kışlık ekim, Türkiye, bitki boyu, kış, verim ögeleri, verim, tohum verimi

The effects of different sowing dates on the yield, yield components and quality of some winter rapeseed varieties under Agean Region conditions

This research was carried out in order to decide the effects of five different sowing dates (October 10, October 25, November 10, November 25 and December 10) on the yield, yield components and quality of four winter rapeseed varieties (Capitol, Bristol, Licord, Licrown) under İzmir ecological conditions. The experiment was designed according to the ‘’Split Plots on Randomized Complete Block” with three replications. In this research, four different sowing dates were taken into consideration because of bad weather conditions in the last sowing time (December 10). In this research, seed yield, crude oil and crude protein yield and their ratios, plant height, number of lateral branches on the main stem, number of pods per plant, pod lenght, seed number per pod and thousand seed weight were determinated and phenological characteristics as ratio of winter survival were investigated. At the end of the research, there were found statistically significant differences between the sowing dates for all of the studied characteristics. According to the average values, the highest seed yield (65.61 kg ha-1-) was obtained from Licord at October 10, and the highest crude oil yield was determinated from Licord and Capitol at October 10 (respectively 23.89 kg ha-1 ve 24.00 kg ha-1). In general, delayed sowing date resulted in decreased seed and crude oil yield. It was found that crude protein and crude oil contents were affected differentially by various sowing dates, with delayed sowings decreased crude oil content while protein content contrarily increased. The highest crude oil ratio (39.93 %) was obtained from Bristol at October 25, the highest crude protein ratio (24.87 % and 24.93 %) was determinated from Capitol and Licord at November 25. The ratio of winter survival was known the most important characteristics in winter rapeseed agronomy. In this research, it was found that ratio of winter survival was decreased with delayed sowing dates.

Keywords:

crop quality, crude protein, rapeseed, sowing date, 1000 seed weight, Aegean Region, winter sowing, Turkey, plant height, winter, yield components, yields, seed yield,

PDF

___

Akınerdem, F.,Öztürk, Ö., Kaya, M. Z. 1997. Konya şartlarında farklı ekim zamanlarının bazı yazlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Der. 11 (15): 113-125.
Anonymous, 2005 . www.bsyd.org Algan, N., Emiroğlu, Ş. H. 1985. Islah edilmiş bazı kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin değişik yetiştirme koşulları altındaki reaksiyonları üzerine araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Der. 22 (3): 65-82.
Atakişi, İ. K. 1977. Çukurova’da yetiştirilebilecek kolza çeşitlerinin önemli tarımsal ve kalite özellikleri üzerine araştırmalar. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. Sayı: 1, 27-55.
Brouwer, W., Schuster, W. 1976. Raps und rübsen. In: Brouwer, Handbuch, Spez. Pflanzenbau II. 387- 495, Verlag Paul Parey.
Başalma, D. 1991. Kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) ve yağ şalgamı (Brassica rapa ssp. oleifera L.)’nda farklı ekim zamanlarının verim ve verim öğeleri ile protein, yağ ve yağ asitleri değişimine etkileri. Doktora tezi, Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara.
Başalma, D. 1997. Adaptation of winter type Germany originated rapeseed (Brassica napus ssp. oleifera L.) cultivars under Ankara contidions. Tarım Bilimleri Dergisi. 3 (3): 57-62.
Başalma, D., Kolsarıcı, Ö. 1997. Determination of yield and yield components of winter type French originated rapeseed (Brassica napus ssp. oleifera L.) cultivars under Ankara conditions. Deutsch- Turkische Agrarforschung (Türk-Alman Tarımsal Araştırma). 5. Sempozyum. Akdeniz Üniv. 141- 146, Antalya.
Başalma, D., Uranbey, S. 1998. Ankara koşullarında farklı yazlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin karşılaştırılması. Yüzüncü Yıl Üniv. Zir. Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 8:61-65.
Bayraklı, F. 1987. Toprak ve Bitki Analizleri. Ondokuz Mayıs Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 17. Samsun.
Bhargava, S.C., Tomar, D.P.S.,Sinha, S.K. 1983. Physiological basis of plant type in different Brassica. 6th International Rapeseed Conference. 472-476, Paris.
Bilsborrow, P.E., Evans, E.J., Zhao, F.J. 1993. The influence of spring nitrogen on yield, yield components and glucosinolate content of autumn sown oilseed rape (Brassica napus). Journal of Agricultural Science. 120: 219-224.
Barzczak, Z., Barzczak, T., Foy, C.D. 1993. Effect of moisture, nitrogen rates and soil acidity on seed yield nand chemical composition of winter oilseed rape cultivars. Journal of Plant Nutritio. 16 (1): 85- 96.
Boelcke, B., Leon, L., Schulz, R.R., Schröder, G., Diepenbrock, W. 1991. Yield stability of winter oilseed rape (Brassica napus L.) as affected by stand establishment and nitrogen fertilization. Journal of Agronomy and Crop Science. 167: 241- 448.
Canvin, D.T. 1965. The effect of temperature on the oil content and fatty acid composition of the oils from several oilseed crops. Canadian Journal of Botany. 43: 63-69.
Christensen, J.V., Legge, W.G., Depauw, R.M., Hennig, A.M.F., McKenzie, J.S., Siemens, B., Thomos, J.B. 1985. Effect of seeding date, nitrogen and phosphate fertilizer on growth, yield and quality of rapeseed in Northwest Alberta. Canadian Journal of Plant Science. 65: 275-284.
Cao, L.F., Cai, Z.P. 1996. A study of the effects of different sowing dates on rape yields. Zhejiang Nogye Kexve: 274-275.
Clarke, J.M., Simpson, G.M. 1978. Influence of irrigation and seeding rates on yield and yield components of Brassica napus cv. Tower. Canadian Journal of Plant Science. 58: 731-737.
Degenhard, D.F., Kondra, Z.P. 1981. The influence of seeding date and seeding rate on seed yield and yield components of five genotypes of Brassica napus. Canadian Journal of Plant Science. 61: 175- 183.
Dhindsa, K.S., Gupta, S.K., Chaudhry, M.S. , Singh, B.B. 1973. Effect of date sowing, spacings and fertility leves on yield and chemical compositions of Brassica. Indian Journal of Agricultural research. 7: 153-158.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F. 1987. Araştırma Deneme Metodları. Ank. Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 1021, Ders Kitabı No: 295, Ankara.
Ekeberg, E. 1994. Trials with different sowing dates in 1985-89. Norsk Landbruks Forsking. 8 (2): 155- 175.
Göksoy, A.T., Turan, Z.M. 1986. Bazı yağlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera) çeşitlerinde verim ve kaliteye ilişkin karakterler üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Der. 5: 74-83.
Gross, A.T.H., 1963. Effect of date planting of yield, plant height, flowering and maturity of rape and turnip rape. Agronomy Journal. 56: 76-78
Gross, A.T.H., Stefansson, B.R. 1966. Effect of date on protein, oil and fatty acid content of rapeseed and turnip rape. Canadian Journal of Plant Science. 46 (4): 389-395.
Gür, M.A. 1993. Çukurova koşullarında farklıo gübre dozu ve tohumluk miktarlarının kolzada verim ve kaliteye etkisi ile ön bitki değeri üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. Hocking, P.J. 1993. Effects of sowing time ad plant age on critical nitrogen concentrations in canola (Brassica napus L.). Plant and Soil. 155-156: 387- 390.
Hocking, P. J., Kırkegaard, J.A., Angus, J.F., Gibson, A.H., Koet, E.A. 1997. Comporison of canola, Indian mustard and linola in two contrasting environments. I. Effects of nitrogen fertilizer on dry-matter production, seed yield and seed quality. Field Crops Research. 49 (2-3): 107-125.
Hodgson, A.S. 1979. Rapeseed adaptation in northern new south wales. III. Yield components and grain quality of B. campestris and B. napus in relation to planting date. Australian Journal Agricultural Research. 30: 19-27.
İlisulu, K. 1970. Fransa ve Almanya’dan getirilen kolza çeşitlerinin Ankara iklim ve toprak şartları altında adaptasyon durumları, tohum verimleri ve diğer bazı özelliklerinin tespiti. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. 20 (1): 132-157.
İlisulu, K. 1973. Yağ Bitkileri ve Islahı. Çağlayan Kitapevi, 366 s. İstanbul.
Jenkins, P.D., Leitch, M.H. 1986. Effect of sowing date on the growth and yield of winter oilseed rape (Brassica napus). Journal of Agricultural Science. 105 (2): 405-420.
Kandil, A.A. 1983. Effect of sowing date on yield, yield components and some agronomic characters of oilseed rape (Brassica napus L.). 6th International Rapeseed Conference. 297 s., France.
Karaaslan, D. 1998. Farklı kolza ( Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin adaptasyon kabiliyetleri ve verim potansiyellerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi Bildiri Kitabı. Atatürk Üniv. Zir. Fak. 337-346, Erzurum.
Kırıcı, S., Özgüven, M. 1995. Çukurova Bölgesi’ne verim , kalite ve erkencilik bakımından uyabilecek kolza çeşitlerinin saptanması. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Der. 10 (3): 279-280.
Koç, H. 1999. Farklı ekim zamanı ve sıra arası mesafesinin bazı kışlık kolza ( Brassica napus ssp. oleifera L. ) çeşitlerinde verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Karadeniz Bölgesi Tarım Sempozyumu, 225-235, Samsun.
Kolsarıcı, Ö., Başoğlu, F. 1984. Yağ kalitesi ve yağ oranı yüksek kışlık kolza çeşit ve hatlarının verim komponentleri yönünden karşılaştırılması. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı. 34:66-76.
Kolsarıcı, Ö., Er, C., Tarman, D. 1985. Islah edilmiş kışlık kolza çeşitlerinde verim komponentlerinin karşılaştırılması. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı. 35: 61-74.
Kolsarıcı, Ö., Başalma, D. 1988. Yabancı kökenli yazlık çeşitlerinin tohum verimi ile bin tohum ağırlığının saptanması. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. 39 (1-2): 255-265.
Kolsarıcı, Ö., Er, C. 1988. Amasya ilinde kolza tarımında en uygun ekim zamanı, çeşit ve bitki sıklığının tespiti üzerine araştırmalar. Doğa Tarım ve Ormancılık Dergisi. 12 (2): 163-177.
Kolsarıcı, Ö. 1993. Bitkisel yağ açığımızda yağlı tohumlu bitkilerimizin durumu. Ziraat Mühendisliği Dergisi. 269: 21-23.
Kolsarıcı, Ö., Alay, R. 1995. Westar yazlık kolza (Brassica napus L.) çeşidinde farklı azot dozlarının verim ve verim komponentlerine etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Enst. Der. 4 (1): 31-34.
Kolsarıcı, Ö., Gür, A., Başalma, D., Kaya, D., İşler, N., 20005. Yağlı tohumlu bitkiler üretimi. TMMOB Ziraat Müh. Odası Türkiye Ziraat Müh. VI. Teknik Kongresi (3-7 Ocak 2005), Ankara. 409-429.
Kondra, Z.P. 1977 . Effects of planted seed size and seeding rate on rapeseed. Canadian Journal of Plant Science. 57: 277-280.
Kural, A., Özgüven, M. 1996. Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarında uygun kolza (Brassica napus L.) çeşitleri ve ekim zamanlarının saptanması üzerine bir çalışma. Tarla Bitkileri Merkez Arş. Enst. Der. 5 (1): 33-42.
Lutman, P.J., Dixon, F.L. 1987. The effect of drilling date on the growth and yield of oilseed rape (Brassica napus L.). Journal of Agricultural Science. 108: 195-200.
Lifeng, C., Zhiping, C. 1998. A study of the effects of different sowing dates on rape yields. Field Crops Abst. 51 (3): 267.
Marquard, R. 1987. Yeni kolza çeşitlerinin kalite özellikleri (Çeviren: Süer Yüce). Ege Üniv. Ziraat Fak. Der.Sayı. 24 (3):199-210.
Mc Kay, R., Schneiter, A.A.;Johnson, B.L., Hanson, B.K., Schatz, B.G. 1992. Influence of planting date on canola and crambe prodaction. North Dakota Farm Research. 49 (4): 23-26.
Mendham, N.J., Scott, R.K. 1975. The limiting effect of plant size at inflorescense initiation on subsequent growth and yield of oilseed rape (Brassica napus). Journal of Agricultural Science. Camb., 84: 487-502.
Mendham, N.J., Russell, J., Jarosz, N.K. 1990. Response to sowing time of three contrasting Australian cultivars of oilseed rape (Brassica napus L.). Journal of Agricultural Science. Camb., 114 (3): 275-283.
Öğütçü, Z., Kolsarıcı, Ö. 1978. Ankara iklim koşullarında yetiştirilen yabancı kökenli yazlık kolza çeşitlerinin verim komponentleri üzerine araştırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı. 28 (2):521-536
Öğütçü, Z. 1979. Orta Anadolu koşullarında yetiştirilen kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin verim ve kaliteye ilişkin karakterleri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları:717, Bilimsel
Önder, M., Çetin, A., Gemalmaz, F., Sadıç, Ş., Demireli, A. 1994. Farklı azot dozlarının yazlık kolza çeşitlerinin tane verimi,ham yağ oranı ve bazı verim unsurları üzerine etkisi. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Der. 5 (7): 63-71.
Önder, M., Kan. Y., Soylu, S., Öztürk, Ö. 1995. Bazı kışlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinde ekim zamanının tane verimi, verim unsurları ve kaliteye etkileri. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Der. 8 (10): 110-122.
Önder, M. 1995. kışlık kolzada dane ve yağ verimi ile bazı verim komponentlerinin korelasyonu ve path analizi. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Der. 8 (10): 39-49.
Özer, H. 1996. Farklı azotlu gübre seviyeleri ve ekim zamanlarının kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) bitkisinin büyüme, verim, verim unsurları ve kalitesi üzerine etkisi. Doktora Tezi. Atatürk Üniv. Fen Bil. Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum.
Özer, H., Oral, E. 1997. Erzurum ekolojik koşullarında bazı kolza ( Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinin fenolojik özellikleri ile verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkisi. Doktora Tezi. Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Erzurum.
Özgüven, M., Kırıcı, S., Tansı, S., Gür, M.A. 1992. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ait uygun kolza çeşitlerinin saptanması. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Genel Yayın No: 36, Gap Yayınları No: 65, Adana.
Özgüven, M. 1995. yağ bitkileri. Cilt: II (Kolza, Ayçiçeği, Hintyağı). Çukurova Üniv. Zir. Fak. Ders Kitabı No: 47, 1-27, Adana.
Öztürk, Ö. 2000. Bazı Kışlık Kolza Çeşitlerinde Farklı Ekim Zamanı ve Sıra Arası Uygulamalarının Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkileri. Doktora Tezi. Selçuk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Konya.
Pop, I. 1985. Influence of cultural tecnologies on the seed yield and quality of winter rape. Field Crops Abst. 038-05904.
Prodan, I., Prodan, M. 1985. Studies of the influence of sowing date on rape yields. Analele Institutului de Cercetari Pentru Cereale Si Plante Technice Fundulea. 52: 267-274.
Rajjput, R.L. Sharma, M.M. Verna, O.P., Chauhan, D.V.S. 1991. Response of rapeseed (Brassica napus) and mustard (B.juncea) varietes to date of sowing. Indian Journal of Agronomy. 36: 153-155.
Röbbelen, G., Leitzke, B. 1974. Stand und probleme der züchtung erucasaeurearmer rapssorten in der Bundersrepublik Deutschland. Proc. 4. Int Rapsskongress, 63-71, Giessen.
Sağlam, A.C., Atakişi, İ.K. 1995. Research on the adaptation and yield of some winter and summer rape (Brassica napus ssp. oleifera L.) grown under the ecological contidions of the trace region. Deutsch-Türkische Agrarforschung. Deutsch- Türkische Symposium. 95-100, Ankara.
Sang, J.P., Bluett, C.A., Eliot, B.R., Truscott, R.J.W. 1986. Effect of time of sowing on oil content, erucic acid and glucosinolate contents in rapeseed (Brassica napus L. cv. Marnoo). Australian Journal of Experimental Agriculture. 26 (5): 607- 611.
Saran, G., Giri, G. 1987. Influence of dates of sowing on Brassica species under semi-arid rainfed conditions of North-West India. Journal of Agricultural Science Camb., 109 (3): 561-556.
Scott, R.K., Ogunremi, E.A.,Ivins, J.D., Mendham. N.J. 1973. The effect of sowing date and season on growth and yield of oilseed rape (Brassica napus). Journal of agricultural Science. Camb.,81: 277- 285.
Schuster, W. 1970. Deviation in fat content of different oil plants. I. Winter rape and sunflower. Field Crops Abst. 23 (1): 85.
Seiffert, M.1965.Landwirtschaftlicher Pflanzenbau Berlin. VEB: Deutscher Landwirtschaftsverlang. DDR. Berlin.
Sra, S.S. 1978. Ertragsstruktur und qualitatsmerkmale von winter und sommer rapssorten zur kornnutzung auf ökologisch differenzierten standorten. Dissertation, Giessen.
Tarman, D., Kolsarıcı, Ö. 1986. Yağ kalitesi yüksek yazlık kolza (Brassica napus ssp. oleifera L.) çeşitlerinde farklı ekim ve bitki sıklığının tohum verimi ve yağ oranına etkisi. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 37: 94-109.
Taylor, A.J., Smith, C.J. 1992. Effect of sowing date and seeding rate on yield and yield components of irrigated canola (Brassica napus L.) grown on a red-brown earth in South-Eastern Ausralia. Australian Journal of Agricultural Research. 43 (7): 1629-1941.
Thurling, N. 1974. Morphological determinants of yield in rapeseed (Brassica campestris and Brassica napus). II. Yield components. Australian Journal of Agricultural Research. 25: 697-710.
Türkeç, A., Göksoy, A.T., Turan, Z.M. 1993. Kolzada en uygun ekim normunun saptanması üzerine bir araştırma. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Der. 10: 163- 172.
Weiss, E.A., 1983. Oilseed Crops. Longman, 660 s., Newyork.
Yusuf, R.I., Bullock, D.G., 1993. Effect of Several Production Factors on Two Varietes of Rapeseed in The Central United States. Journal Of Plant Nutrition. 16 (7): 1279-1288.
Zukalova, H., Vasak, J., Fabry, A. 1985. Changes in the quality characteristics of winter rape cultivars free from erucic asid and glucosinolates. Czechoslovakia 31 (7): 685-692.