ÜRKÇE SÖZLÜK’TEKİ TÜRKÇE KÖKENLİ KUŞ ADLARININ AD BİLİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ
Bu çalışmada; Türkçenin kuş adlandırmasında kullanılan ölçütleri ortaya koyabilmek ve kavramoluştururken kullandığı yöntemleri incelemek hedeflenmiştir. Türk Dil Kurumunun 2019’da onbirinci baskı olarak yayımlamış olduğu Türkçe Sözlük’te yer alan kuş adları tespit edilmiş ve dahasonra adlandırma yöntemlerine göre kuşların; beslenmesi, fiziksel özelliği, çağrılma sesi, davranışı,rengi, yaşam alanı, başka bir hayvana benzemesi ve bir sebebe bağlı olmamasına göre olmak üzeresekiz başlık altında Türkçe kökenli kuş adları tasnif edilmiştir. Tespit edilen kuş adları, hem görünüşhem de işitsel açıdan incelenmiştir. Çalışmada; Türkçe kökenli ve Türkçe kökenli olmayan kuş adlarıayrımına gidilmiş ve inceleme kısmında Türkçe kökenli kuş adları ele alınmıştır. Türkçe Sözlük’tekikuş söz varlığını tam olarak yansıtmak adına çalışmada Türkçe kökenli olmayan kuş adları dalistelenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında; kuş adlandırmasında kullanılan en yaygın adlandırmayöntemlerinden, söz dizimsel açıdan en çok kullanılan adlandırma yöntemlerinden ve köken bilgisiaçısından kuş adlarının köken olarak en çok yer aldığı dillerden bahsedilmiştir.
ANALYSIS OF TURKISH BIRD NAMES IN THE TURKISH DICTIONARY IN TERMS OF ONOMASTICS
In this study; it is aimed to reveal the criteria used in bird naming in Turkish and to examine the methods used in creating concepts. The names of the birds in the Türkçe Sözlük, which was published by the Turkish Language Association in 2019 as the eleventh edition, were determined and later, according to the naming methods; Bird names of Turkish origin were classified under eight headings according to their nutrition, physical characteristics, calling sound, behavior, color, habitat, resemblance to another animal, hunting and not depending on a reason. Identified bird names were examined both in appearance and aural. In the study, Turkish and non-Turkish-origin bird names were distinguished and Turkish-origin bird names were examined in the study. In order to reflect the bird vocabulary in the Türkçe Sözlük fully, the bird names that are not of Turkish origin are also listed in the study. In the conclusion of the study; the most common naming methods used in bird naming, the most used naming methods in terms of syntax and the languages in which bird names are mostly used in terms of etymology were mentioned.
___
- Akalın, L. S. (1993). Türk folklorunda kuşlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Aksan, D. (2018). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Bozkaplan, Ş. A, (1987). Türkiye Türkçesi ağızlarında kuş isimleri ve onların sistematiği. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 35, 43-79.
- Clauson, S. G. (1972). An etimological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. London: Oxford Univesity.
- Doerfer, G. (1967). Türkische und Mongolische elemente im Neupersischen (Vol. II). Wiesbaden.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
- Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Hatipoğlu, V. (1978). Dilbilgisi terimler sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
- İmer, K., Kocaman A. & Özsoy S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Karadoğan, A. (2004). Türk ad biliminde renk kültü. Millî Folklor, 8 (62), s. 89-99.
- Korkmaz, Z. (2017). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi grameri: Şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Oğurlu İ. ve Ünal Y. (2016). “Bağırtlaklı kuş”. Avrasya Terim Dergisi, 4 (2). s. 54-66.
- Öçalan, M. (2006). Bağırtlak kelimesinin kökenbilimsel açıklamaları üzerine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi. http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/muharrem_ocalan_bagirtlak.pdf (Erişim tarihi 10.12.2020)
- Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Suomalais-Ugrilainen Seura.
- Räsänen, M. & Kecskeméti, I. (1971). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen II Wortregeister. Suomalais-Ugrilainen Seura.
- Sakaoğlu, S. (2001). Türk ad bilimi I giriş, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tekin, T. (1995). Türk dillerinde birincil uzun ünlüler. Ankara: Simurg Yayınları.
- Tietze, A. (2016). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (A-L). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tietze, A. (2017). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (M-N). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tietze, A. (2018). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (O-R). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Türk Dil Kurumu. (2019). Tarama sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (2019). Derleme sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. (2019). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türktaş, M. (2017). Anadolu’da anlatılan kuş efsaneleri. E. Gürsoy Naskali ve A. Şeker (Ed.). Kuş Kitabı (s. 27-37). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
- Zülfikar, H. (1995). Türkçede ses yansımalı kelimeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Elektronik Kaynaklar
- https://www.kuslar.gen.tr [Erişim Tarihi 29.04.2020].
- https://www.nisanyansozluk.com [Erişim Tarihi 29.04.2020].
- https://www.trakus.org [Erişim Tarihi 29.04.2020].
- https://www.trthaber.com/haber/yasam/yeni-bir-kus-turu-bulundu-129493.html [Erişim Tarihi 29.04.2020]
- ISSN: 1300-5766
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Selçuk Üniversitesi