Türklerin Suriye'ye İlk Girişi; Süleymanşah ve Türbe Meselesi

Türklerin kitlesel olarak Orta Doğu’ya geldikleri ve tüm Ön Asya’yı hâkimiyetleri altına aldıkları Selçuklular devri, Türk tarihinin şümulünü gösteren safhalardan birini teşkil eder. Ortaçağ Türk tarihinin Orta Doğu’ya ait bu safhası, Türk tarihinin izlerinin, üç kıtada görü- lebileceği üzere, Ön Asya havzasında da görülen ufkî ve şakulî derinliğinin yansıması olarak dikkati çeker. Selçukluların geldiği sırada bir bölge adı olan ve bugün diplomatik sürecin bir konusu haline gelen Suriye’de vuku bulan gelişmeler, Türk tarihinin bölge üzerindeki tesirinin izlerini ortaya koymayı gerektiriyor. Bu tarihi izler, günümüzde Suriye’de olup biten olaylara ilişkin Türkiye’nin neden ilgisiz kalamadığını gösteren bulgulardır. Suriye havzasındaki Türk tarihinin izlerinin sürülmesi Selçuklular döneminin yanı sıra uzun Osmanlı dönemi için de geçerlidir. Bununla birlikte bu makalede öncelikle Selçuklular devrinde Türklerin Suriye’ye girmeye başladıkları başlangıç safhası ile Suriye bölgesinde oluşan ilk Türk hâkimiyetine ait izler ve nihayet Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleymanşâh’ın Suriye’de oynadığı roller değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Süleymanşâh Türbesi, Selçuklular, Suriye, Türkler

Entering of Turks to Syria and Sulaimanshah

The Seljuqīd era in which the Turks came into the Near East with a mass migration and ruled over to all Middle East constitutes one of the stages that shows extent of Turkish history. This part of Turkish history that is belong to the Near East reflects vertical and horizontal deepness of the Turkish historical traces in the Middle East basin, as it can be seen in the other three continents around Turkey, as well. Syria was a just name of a region, not a state, when Seljūks came to that territory. The Developments in Syria today are subject to diplomatic and political process and need to state the traces of the effects of Turkish history on the region. Nowadays, these historical traces are items that show why Turkey can not be irrelevant to what happens in Syria. It is important to follow the traces of Turkish history in Syria for the Seljuqīd era along with the Ottoman period. In consequence, the beginning of Turkish entrance to Syria, with the first traces of Turkish domination of Syrian land and finally the journey of Sulaimanshāh, the founder of the Rūm Seljūks, in Syria will be evaluated in this article

Keywords:

Syria, Turks, Seljūks, Sulaimanshāh I.,

___

Ahmed bin Mahmud (1977). Selçuk-Nâme I-II,, hzl: E. Merçilİstanbul: Ter- cüman Yay.
Anna Komnena (1996). Alexiad, Malazgirt’in Sonrası, çev: Bilge Umar, İstan- bul: İnkılâp Kitabevi.
Ateş, Ahmet (1965). “Yabgulular Meselesi”, Belleten, XXIX/115: 517-525.
Azimî, Azimî Tarihi (1988). çev. A. Sevim, Ankara: TTK.
Al-Bondarî (1999). Zubdat al-Nusra ve Nuhbat al-Usra, Türkçe çev. K. Burs- lan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara: TTK.
Gök, H. İbrahim (1995). Mir’âtü’z-Zaman’a Göre Büyük Selçuklu İmparatorluğu Sultan Alp Arslan Devri, (Ankara Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılma- mış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus) (1987). Abû’l-Farac Tarihi, çev: Ö. R. Doğrul, I-II, , Ankara: TTK.
İbnü’l-Adîm, Kemâleddin (1976). Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb (Selçuklularla İlgili Haltercümeleri), Neşr: A. Sevim, , Ankara: TTK.
İbnü’l-Adîm, Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb (Seçmeler)- Biyografilerle Selçuklu- lar Tarihi, Çev: Ali Sevim, TTK, Ankara 1989.
İbnü’l-Adîm, Kemaleddin (1951). Zübdetü’l-Haleb min Tarihi Haleb, Neşr: Sami Dehhan, Dımaşk.
İbnü’l-Esîr (1987). el-Kâmil fi’t-tarih Tercümesi İslâm Tarihi, Türkçe terc: A.Özaydın, Bahar Yay., I-XII, İstanbul.
İbnü’l-Ezrak el-Fârıkî (1974). Tarihu’l-Fârıkî, Neşr: Bedevi Abdullatif Avad, Beyrut.
İbnü’l-Ezrak (1992). Meyyâfârikîn ve Âmid Tarihi (Artuklular Kısmı), çev: A. Savran, Erzurum.
İbnü’l-Kalânisî (1907). Zeyl-ü Tarih-i Dımaşk, Neşr: H.F. Amedroz, Leyden.
KAFESOĞLU, İbrahim( 1953). Sultan Melikşâh Devrinde Büyük Selçuklu İmpa- ratorluğu, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay.
KÖYMEN, M. Altay (1992). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, C. III, Alp Arslan ve Zamanı, Ankara TTK.
MERÇİL, E. (1988). “Sultanların Ata Mezarlarını Ziyareti”, IX. Türk Tarih Kongresi, (Ankara 21-25 Eylül 1981), Bildiriler, II. C., Ankara: TTK, s, 657-665.
Sadreddîn Ebu’l-Hasan Ali ibn Nâsır ibn Ali el-Hüseynî (1943). Ahbârü’dDevleti’s-Selçukiyye, bTürkçe terc. Necati Lügal, , Ankara: TTK.
SEVİM, Ali (1962). ““Artukluların Soyu ve Artuk Bey’in Siyasi Faaliyetleri”, Belleten, XXVI/101: 121-146. ; (1990). Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara: TTK. ; (1988). “Sultan Melikşâh’ın Kuzey-Suriye Seferi ve Sonuçları”, IX. Türk Tarih Kongresi, (Ankara 21-25 Eylül 1981), Bildiriler, II. C., Ankara: TTK, 703-709. ; “İbnü’l-Adîm’in Zübdetü’l-Haleb Min Tarihi Haleb Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler”, Belgeler, XXI/25, 1-84. ; (2011). Mir’âtü’z-Zamân fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular, Sıbt İbnü’l-Cevzî, , Ankara: TTK. ; (2008). “İbnü’l-Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler I. (H.436-500=1044/45-1106/07), Belgeler, C.: XXIX, S. 33: 1-42
SÜMER, Faruk (1963). “Çukur-ova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihten XVI. Yüzyılın ikinci yarısına kadar)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, I/1: 1- 108. ; (1999). Oğuzlar (Türkmenler), Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları, İstanbul.
TURAN, Osman (1980). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul: Boğaziçi Yay., 4. Baskı Tıpkı basımı, (t.y.). ; (1996). Selçuklular Zamanında Türkiye, , İstanbul: Boğaziçi Yay. ; (1993). Doğu Anadolu Türk Devletleri Târihi, İstanbul: Boğaziçi Yay. ; (1993). “Süleyman-Şah I”, İA, , İstanbul: MEB, C. XI: 201-219.
Tarih-i Al-i Selçuk (Anonim Selçuknâme) (2014). Terc: H. İbrahim Gök-F. Coş- guner, Ankara.
YİNANÇ, M. Halil (2013). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, hzl: Refet Yinanç, Ankara: TTK.
Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162) (1987). Türkçe çev:. H. Andreasyan, Notlar: E. Dulaurer, Notları çev: M. Halil Yinanç,, Ankara: TTK.