İbnü Cinnî’nin El-Hasâis ve Suyûtî’nin El-Müzhir Fî Ulûmi’lLuga Adlı Eserlerinin Metod ve İçerik Yönünden Karşılaştırılması

İbnü Cinnî’nin el-Hasâis ve Suyûtî’nin el-Müzhir adlıeserleri Arap dilinin önde gelen iki önemli kaynağıdır. Her iki eser de Arap dilinin her hangi bir alanında çalışma yapan bir kişinin yararlanmasıgerektiği eserlerdendir. el-Hasâis’de daha çok Arap gramerine ait konulara ağırlık verilmiş, özellikle gramerdeki illet sebep, gerekçe konusu detaylıbir şekilde işlenmiştir. elMüzhir’de ise ağırlıklıolarak dil ve edebiyat konularıişlenmiştir. Bu yüzden ikisinin ortak ele aldığıkonu sayısıoldukça sınırlıdır. İbnü Cinnî daha çok hocasıEbû Ali el-Fârisî’nin görüşlerini ön plana çıkarmışve en çok rivayeti ondan yapmıştır. Genel itibariyle naklettiği rivayetlerin ve görüşlerin doğruluğunu tartışmışve beğendiklerini öne çıkarmıştır. Onların yanısıra kendi görüşlerine de yer vermiştir. Bazen bir konuyla ilgili sadece kendi görüşünü belirttiği de olmuştur. Yüz altmışcivarında bölümden oluşan elHasâis’de Arap dilinin temel pek çok konusuna yer verilmiştir. el-Müzhir’de ise Suyûtî daha çok başkalarının görüşlerini nakletmiş, ancak görüşünü naklettiği müellifin adınıve eserini vermeyi ihmal etmemiştir. Başka eserlerden aktardığırivayetler bazen birkaç sayfayıbulmakta, bazen de birkaç kısa cümleden oluşmaktadır. Elli bölümden oluşan ve çoğunluğu derleme olan eserde müellif daha çok kendinden önce yazılmışolan sözlüklerden yararlanmış, değişik anlamlara gelen kelimelerin anlamlarınıda nakletmiştir. Ayrıca tarih, tabakât, şiir ve ahbâr kitaplarından da nakillerde bulunmuştur. Ancak Suyûtî başka eserlerden naklettiği bilgileri titiz bir ayıklamaya tabi tuttuktansonra eserine almışve kısaltmalar yapmıştır. Bu çalışmada iki eserin karşılaştırmasıyapılmış, birlikte ele aldıklarıkonular, her birinin ayrıayrıele aldığıkonular belirlenerek adlarıve içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Konu başlıklarından birebir örtüşenler ve bazıkelime değişiklikleriyle ayrışanlar belirtilmiştir. Çalışmada ayrıca her iki müellifin hayatıve hocalarıhakkında da bilgi verilmiş, önemli eserlerinin – özellikle Arap diline ait olanların – isimlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İbnü Cinnî, Hasâis, Suyûtî, Müzhir, Arap dili, edebiyat, gramer, mukayese, bâblar, neviler.

Compared Of Al-Hasais By Ibnu Cinni And Al-Muzhir’s Fi Ulumi’l-Ga By Suyuti In Term’s Of Method And Contend

The Works of Ibnu Cinnî el-Hasâis and the works of Suyûtî al-Muzhir are the leading sources of Arabic language. Both works are worth getting use of them for the researchers in any fields of Arabic language. al-Hasais mostly deals with grammer, especially the topic of illet reson and requirement stuied in detail. As for, al-Muzhir it mainly deals with the topics of the language and literature. Therefore, the common points studied are very limited in deed. Ibnu Cinni mostly mentioned his teacher’s Abu Ali elFârisî’s views, mainly and most of the relations from him. Genarally, he discussed the authenticity of the views and relations which he narrated and gave the ones he favored priority. Beside those, he replaced his own views as well. Sometimes, on some topics, he remarked only his own opinions. He dealt with lots of basic topics of Arabic language in al-Hasais, which consists of nearly 160 parts. As for in al-Muzhir, Suyuti narrated others’ thouhts, but he did not omit to remark the author’s name and his work he quoted from. The narrations which he quoted out of other works sometimes took several pages, and sometimes contained a few short sentences. Within the work which consists of fifty parts, the writer mainly got use of the dictionaries written former and repotted the meaning of the words that mean different meanings. In addition to this, he also related from books of history, categories tabaqat , poetry and news akhbar . However, Suyuti did not put the knowledge quoted from other works before he had carefully investigated them. He also shortened them. In this study the two works have been compared. The same and different subjects the authors studied were pointed out by notifying the names and contents of them in each book. Intimately same topics and the ones differing ones with some word changes were remarked for one another. Within this study, the bibliography of both writers and information about their teachers were also presented. The book titles of outstanding works, especially the topics related with the language of Arabic were mentioned

Keywords:

Ibn Cinni, Suyuti, al-Hasais, al-Müzhir, Language of Arabic, literature, grammar, compore, topic, types,

___

Abdu’l-Hayy b. Ahmed b. Muhammed, (1985), Şezarâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, Dâr-u İbn-i Kesîr, Dımaşk
Bağdâdî, Hatîb Ebû Bekr Ahmed b. Ali, (ts.),Târîh-u Bağdâd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut
Bilmen, Ö. Nasuhi, (1974), Büyük Tefsir Tarihi, Bilmen Yayıynevi, İstanbul
Edward, F. (1986), İktifâu’l-kunâ bimâ huve matbû, Dâru sâdır, Beyrut
Esnevî, Ahmed b. Muhammed, (1971), Tabkâtu’l-müfessirîn, Mektebetü’l-ulûm, Rıyad Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb, (1986), el-Bulga fî terâcimi eimmeti’n-nahv ve’l-luga, Ihyâu’t-turâsi’l-islâmî, Kuveyt
İbnü Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân, (ts.), el-Hasâis, Beyrut
İbnü Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer,(ts.),el-Bidâye ve’n-nihâye, Mektebetülmaârif, Beyrut
Kaysî, Şemsu’d-dîn Muhammed b. Abdullah, (1993), Tavzîhu’l-müştebeh fî zabtı esmâi’r-ruvât ve ensâbihim ve elkâbihim ve künâhum, Müessesetü’r-risâle, Beyrut
Safedî, Salâhu’d-dîn Halil b. Aybek, (2000), el-Vâfî bi’l-vefayât, Dâr-u ıhyâi’t-turâs, Beyrut
Sahâvî, Muhammed b. Abdurrahmân, (1992), ed-Dav’ul-lâmi, Dâru’l-cîl, Beyrut
Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân, (1987), el-Müzhir fî ulûmi’l-luga ve envâihâ, el-Mektebetü’l-asrıyye, Beyrut
Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, (ts.),Hüsnü’l-muhâdara,Dâr ıhyâi’l-kütübi’l-arabiyye, Mısır
Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân, (1988), et-Teşvîh ala’l-câmii’s-sahîh, Beyrut
Şevkânî, Muhammed b. Ali (ts.), el-Bedru’t-tâli, Dâru’l-ma’rife, Beyrut
Yavuz Mehmet, İbnü Cinnî, (1999), TDV İslam Ansik. XIX, İstanbul
Yavuz, Mehmet, el-Hasâis, (1996), TDV İslam Ansik. XVI, İstanbul
Zehebî, Şemseddîn Mahmûd b. Ahmed b. Osmân, (1987), Târîhu’l-islâm ve vefayâtu’l-meşâhîr ve’l- a’lâm, Dâru’l-kitâbi’l-arabî, Beyrut
Zehebî, Şemseddîn Mahmûd b. Ahmed b. Osmân, (ts.), el-Ibar fî haber-i men gabar, Dâru’l-kutubi’l- ilmiyye, Beyrut
Ziriklî, Hayreddîn Mahmûd b. Muhammed, (2002), el-A’lâm, Dâru’l-ilm lilmelâyîn, Beyrut