MELİK MUHAMMED (1134-1142)

Dânişmendliler Beyliği, Anadolu’nun Türkler tarafından fethi ve yurt edinilmesinde önemli rolü olan beyliklerden biridir. Beyliğin kurucusu olan Dânişmend Gazi’nin torunu Melik Muhammed Dönemi, Türkiye Selçuklu Devleti, Bizans İmparatorluğu, Ermeniler ve Haçlılar ile yaşanan ilişkiler bakımından önemlidir. Melik Muhammed, babası Emîr Gazi ve dedesi Dânişmend Gümüştegin Ahmed Gazi kadar olmasa bile yine de çok başarılı bir hükümdar olmuştur. Çünkü babasının ölümü ile ortaya çıkan karışıklıklara son vermiş, Bizans İmparatorluğu’nun zapt ettiği Batı Karadeniz topraklarını geri almış, İmparator Ioannes Komnenos’un Niksar önünden eli boş olarak dönmesini sağlamış, Ermeni ve Haçlılara karşı başarı ile mücadele etmiştir. Eniştesi olan Türkiye Selçuklu Sultanı I. Mesud ile kurduğu ittifak sayesinde Anadolu savunmasını güçlendirmiştir. Süryanî Mikhail’in kayıtlarından anlaşıldığına göre Melik Muhammed, İslâm Hukuku’nu uygulayan, içki içmeyen, Müslüman halka saygı gösteren, adaletle hükmeden, tedbirli ve ileri görüşlü bir hükümdar idi. Bu yüzden Melik Muhammed dindarlığı ve hayırseverliği ile ün salmıştı. Kayseri şehrini imar ettikten sonra devamlı bu şehirde yaşamış ve burayı başkent edinmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Melik Muhammed, , Dânişmendliler, , Anadolu, Bizans İmparatorluğu,

MELİK MUHAMMED (1134-1142)

The Danishmendids is one of the Turcoman emirates that played an important role in the conquest of Anatolia and the acquisition of Anatolia as a homeland by the Turks. The period of Malik Muhammad who was a grandson of the founder of the Danishmend Emirates, is important in terms of relations with Turkey Saljuk State, Byzantine Empire, Armenians and the Crusaders. Although Malik Muhammad was not as successful his father Amîr Ghazi and his grandfather Danishmend Gümüshtigin Ahmad Ghazi as, he was a very successful ruler. Because he put an end the turmoils after his father’s death, he took back the Western Black Sea lands invaded by the Byzantine Empire and he made Emperor Ioannes Komnneos to return empty-handed from Neocaesarea, and he also successfully challenged against Armenians and the Crusaders. He strengthened the defense of Anatolia thanks to the alliance with his brother-in-law Sultan Mas‘ud I of the Turkey Saljuk State. According to records of Assyrian Michael, it was understood that Malik Muhammad was a ruler who imposed Islamic Law, abstained from alcoholic drink, respected the Muslim people, ruled with justice, and was precautionary and farsighted. For this reason, Malik Muhammad was famous for his piety and charity. After reconstructing the city of Caesarea, he lived in this city and he got the capital here.

Keywords:

Malik Muhammad Danishmendids, Anatolia, Byzantine Empire, Neocaesarea, Caesarea, Turkey Saljuk State, ,

PDF

___

ANONİM SELÇUKNÂME, nşr. ve trc. Feridun Nafiz Uzluk, Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III, Ankara 1952.
AZÎMÎ, Azîmî Tarihi,yay. Ali Sevim, Azimî Tarihi Selçuklularla İlgili Bölümler,Ankara 1988.
EBU’L-FEREC (Bar Hebraeus), Abû’l-Farac Tarihi, II, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara 1987.
EBÛ’L-FİDÂ, el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer, II, İstanbul 1286; nşr. Edib Arif ez-Zeyyin, el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer, I-VII, Beyrut 1375-81/1956-61.
IOANNES KİNNAMOS, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), trc. Işın Demirkent, Ankara 2001.
İBNÜ’L-ESÎR, İzzeddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebû’l-Kerem Muhammed b. Abdulkerim b. Abdulvâhid eş-Şeybanî, el-Kâmil fî’t-târîh, nşr. C. J. Tornberg, Beyrut 1979, trc. Abdülkerim Özaydın, İstanbul 1987, X-XI.
KADI AHMED (NİĞDELİ), el-Veledü’ş-şefîk, Süleymaniye Ktp., Fatih nr. 4518; Niğdeli Kadı Ahmed’in el-Veledü’ş-Şefîk ve’l-Hâfidü’l-Halîk’ı, I, trc. Ali Ertuğrul, Ankara 2015.
MÜNECCİMBAŞI, Câmi’ü’d-düvel, nşr. ve trc. Ali Öngül, Müneccimbaşı Ahmed Dede Efendi’nin Câmi’ü’d-Düvel’inin Tenkitli Metin Neşri ve Tercümesi (Selçuklular ve Anadolu Beylikleri), II, İzmir 2001.
NİKETAS KHONİATES, Historia, (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. Fikret Işıltan, Ankara 1995.
SÜRYANİ MİKHAİL, Khronik, nşr. Ve trc. J. B. Chabot, Chronique de Michel le Syrien Patriarche jacobite d’Antioche (1116-99), Paris 1899-1924, III, xvı, 1, trc. Hrant D. Andreasyan, Süryanî Partik Mihail’in Vekayinâmesi 1042-1195), Ankara 1954, (Türk Tarih Kurumunda Yayımlanmamış Tercüme).
TEVHİD, Ahmed, Meskûkât-ı Kadîme-i İslâmiyye Kataloğu, IV, İstanbul 1321.
URFALI MATEOS, Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, trc. Hrant D. Andreasyan, Ankara 1987.
ARTUK, İbrahim-Artuk, Cevriye, “Dânişmend Sikkelerine Genel Bir Bakış”, Niksar’ın Fethi ve Dânişmendliler Döneminde Niksar Bilgi Şöleni Tebliğleri, (Niksar, 8 Haziran 1996), Tokat 1996, s. 100-102.
CHALANDON, Les Comnene, Jean II Comnene et Manuel I Comnene, II, Paris 1912.
DARKOT, Besim, “ Harput “, İA, V / 1, İstanbul 1987, s. 296-299.
DEMİRKENT, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi, II, TTK Yayınları, Ankara 1987.
ERSAN, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadoluda Ermeniler, TTK Yayınları, Ankara 2007.
FİNLAY, George, History of The Byzantine and Greek Empires,London 1854.
GÜNAYDIN, Ahmet Necip, Millî Mücadelede 108 Gün, Sivas 2009.
HONİGMANN, Ernst, Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, trc. Fikret Işıltan, İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
KESİK, Muharrem, Dânişmendliler (1085-1178), Orta Anadolu’nun Fatihleri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2017.
___________, “Melik Arab”, İÜEF. Tarih Dergisi,S. 38, İstanbul 2003, s.17-26.
___________, “Türkiye Selçukluları-Dânişmendliler İlişkilerinde Siyasî Evlilikler ve Hatunların İdaredeki Rolleri”, Prof. Dr. Erdoğan Merçil’e Armağan, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2013, s. 183-199.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleriyle Niğde-Aksaray Tarihi, I, Fatih Yayınevi, İstanbul 1974.
LE BEAU, Charles, Historie Du Bas-Empire, XVI, Paris 1924-1836.
MELİKOF, Irene, “ Danishmendids” , EI.2, II, 110-111.
MERÇİL, Erdoğan, “Bizans’ta Selçuklu Hanedan Mensupları”, XI. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1994, s. 709-721.
_________,Müslüman Türk Devletleri Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1993.
ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Danişmendliler”, Siyasi-Dini-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, VIII, İstanbul 1994, s. 49-70.
RUNCİMAN,Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, II, çev. Fikret Işıltan, Ankara 1992.
SEVİM, Ali, “Timurtaş”, İA, XII / 1, 370-372.
TREADGOLD, Warren, A History of The Byzantine State and Society, Stanford Universty Press, Stanford Califrnia 1997.
TURAN, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1993.
_________,Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1993.
UMAR, Bilge, Türkiyedeki Tarihsel Adlar, İstanbul 1993.
YİNANÇ, Mükrimin Halil, “Dânişmendliler”, İA, III, 468-479.