Nadire ÖZEL, Serdar KALAYCI, Mehmet F. SEVİMLİ, MERAL BÜYÜKYILDIZ

Sakarya nehri havzası aylık akım verilerinin parametrik olmayan yöntemlerle trend analizi

Bu çalışmada Sakarya havzasında bulunan ve EİE tarafından işletilen 11 adet akım gözlem istasyonunun aylık ortalama akım verileri kullanılmıştır. Aylık akım verilerinin lineer trendlerini tespit etmek için, parametrik olmayan üç farklı metot (Spearman'ın Rho, Sen'in T ve Mevsimsel Mann-Kendall testleri) kullanılmıştır: Trendlerin lineer eğimleri, Sen tarafından geliştirilen ve parametrik olmayan bir metot olan Sen'in trend eğim metodu kullanılarak hesaplanmıştır. Trend başlangıç yılları parametrik almayan Mann-Kendall Mertebe Korelasyon testi ile belirlenmiştir. Ayrıca, Van Belle ve Hughes tarafından geliştirilen bir metot kullanılarak, aylık trendlerdeki homojenlikler kontrol edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda incelenen ,11 istasyona ait toplam 132 ayın %64'ünde 0.05 önem seviyesinde anlamlı trendler tespit edilmiştir. Trend tespit edilen aylardaki değişim genellikle azalan yönde olmuştur. 1221 ve 1243 numaralı istasyonlar azalan yönde değişimin en fazla olduğu istasyonlardır ve bu istasyonlar havzanın kuzey batı kısmında yer almaktadır. 1216 ve 1226 numaralı istasyonlar dışındaki diğer bütün istasyonların maksimum negatif eğimleri Mart ayında tespit edilmiştir. Mart ayı 10 istasyonla en fazla trend tespit edilen ay olmuştur ve trendlerin hepsi azalan yöndedir. Aynı zamanda Mart ayı maksimum eğimin de en fazla gözlendiği ay olmuştur. 5 istasyonla Nisan ayı en az trend tespit edilen aydır. 1980'li yıllar trend başlangıç yılı olarak en fazla gözlenen yıllar olmuştur. Van Belle ve Hughes Homojenlik testi sonuçlarına göre ise havzada global bir trende rastlanamamıştır.

Trend analysis of monthly streamflow data by using nonparametric methods in Sakarya river basin

In this study, monthly streamflow data of eleven stations operated by EIE (Electrical Power Resources Survey and Development Administration) located at Sakarya river basin were investigated. Three different non-parametric trend tests (Sen's T, the Spearman's Rho and the Seasonal Kendall tests) were selected to determine linear trends of monthly flow data. The linear slopes of trends were calculated by using a non-parametrie estimator developed by Sen. The beginning of trends was determined by using:the Mann-Kendall rank correlation test. In addition, homogeneities in monthly trends were tested by using: a method developed by Van Belle and Hughes. According to the analyses carried out; meaningfull trends are determined (at the 0.05 significance level) in 64% of total 132 month of 11 stations. Generally; the determined changes are in decreasing trend. The decreasing trend is maximum in the stations: 1221 and 1243 and they are located in northwest of the basin. Maximum negative slopes are determined in March for all stations except for stations 1216 and 1226. March is the one in which maximum number of trend is determined (10 station) and all of trends are downward. Also March is the month in which maximum slope is observed. April is the month in which least trend is determined (5 station). The beginning of trends was observed in the early 1980's. According to the Van Belle;and Hughes Homogeneity test, there is no global trend in the basin.

___

Akyürek, M., Önöz, Bv Bayazıt, M., Cığızoğlu, K., 2004, Türkiye Yıllık Ortalama Akımlarının TrendAnalizi; IV Ulusal Hidroloji Kongresi, 21-25 Haziran 2004, İstanbul.
Angi, M., Özkaya M., 2004, Türkiye'de Yüzeysel Akımlar ve Trendleri; IV Ulusal Hidroloji Kongresi, 21-25 Haziran 2004, İstanbul.
Bayazıt, M., Cığızoğlu, K., Önöz, B., 2002, Türkiye Akarsularında. Trend Analizi; Türkiye MühendislikHaberleri, Sayı: 420-421 / 4-5-6.
Douglas, E.M., Vogel, R.M., Kroll, C.N., 2000, Trends in Floods and Low Flows in the United States;Impact of Spatial Correlation; J. Hydrol., 240, 90-105.
Cığızbğlu, H.K., Bayazıt, M., Önöz, B., Yıldız, M., Malkoç, Y., 2004, Türkiye Nehirleri Taşkın, Ortalamave Düşük Akımlarindaki Trendler; IV Ulusal Hidroloji Kongresi, 21-25 Haziran 2004, İstanbul.
EİE, 2000, Su Akımları Aylık Ortalamaları; Ankara.
İçağa, Y., 1994, Analysis of Trends in Water Quality Using Nonparametric Methods; Yüksek Lisans Tezi,Dokuz Eylül Üniversitesi, 143, İzmir.
İçağa, Y., Harmancıoğlu, N., 1995, Yeşikçmajk Havzasında Su Kalitesi Eğilimlerinin Belirlenmesi; Türkiyeİnşaat Mühendisliği XIII. TelşnikKongresi, 20-22 Aralık, Ankara, Türkiye, 482-497.
Kalaycı, S., Kahya, E., 1998, Susurluk Havzası Nehirlerinde Su Kalitesi Trendlerinin Belirlenmesi;TurkishJ.Eng. Env. Sci., 22, 503-514.
Kalaycı, S.,2003, Türkiye'deki Nehir,, pebisi Verilerinin Değişkenlik Analizi; Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi,.124
Lettenmaier, D,P., 1976,. Detection of Trends in Water Qualitiy Data from Records with DependentObservations; Water Resour. Res., 12(5), 1037-1046.
Moraes, J.M., Pellegrino, G.Q., Ballester, M.V., Martinelli, L.A., Victoria, R.L., Krusche, A.V., 1998,Trends in Hydrological Parameters of A Southern Brazilian Watershed and Its Relation toHuman Induced Changes; Water Resour. Manag., 12(4), 295-311.
Sen, P.K., 1968, Estimates of the Regression Coefficient Basend on Kendall's Tao; J. Am. Stat. Assoc, 63,1379-1389.
Sneyers, R., 1990, On the Statistical Analysis of Series of Observations; World MeteorologicalOrganization (WMO), Technical Note: No.415, Geneva.
Van Belle, G., Hughes, J.P., 1984, Nonparametric Tests for Trend in Water Quality; Water Resour. Res.,20(1), 127-136.
Yu, Y.S., Zou, S., Whittemore, D., 1993, Non-parametric Trend Analysis of Water Quality Data of Riversin Kansas; J. Hydrol., 150, 61-80.