ALİ SARI, Saday Azadoğlu ALİYEV, DERYA KOCA

Çakırköy civarı (Gökçesu-Bolu) bitümlü kayaçlarının organik jeokimyasal incelemesi

Gökçesu Havzası Eosen yaşlı tortullarından derlenen bitümlü kayaç örnekleri organik jeokimyasal, organik petrografik, gaz kromatografik ve ince tabaka kromatografik analizlere tabi tutularak hidrokarbon potansiyelleri değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar bitümlü kayaçların sahip oldukları organik madde miktarı, organik madde tipi, olgunlaşma, kaynak kaya litolojisi, çökelme ortamı ve hidrokarbon potansiyeli yönlerinden değerlendirilmiştir. Organik maddeler çoğunlukla petrol ve gaz türetebilecek (Tip I ve Tip II kerojen) tiptedir. Bitümlü kayaçların ısısal olgunlaşmaları piroliz analizleri: Tmax, üretim indeksi (PI) ve spor-renk indeksi (SCI) ile belirlenmiş ve ısısal olgunlaşmaların diyajenetik ve erken olgun petrol türüm evresinde olduğu belirlenmiştir. Gökçesu havzasına ait bitümlü kayaçlar organik karbon yönüyle zayıf-mükemmel kaynak kaya potansiyeline sahiptirler. Ancak incelenen örneklerin ısısal olgunlaşmalarının düşük olması nedeniyle henüz hidrokarbon potansiyelleri bulunmamaktadır.

Organic geochemical investigation of oil rocks from Çakırköy (Gökçesu-Bolu) area

Hydrocarbon potential of oil rock samples collected from the sediments of Gökçesu basin of Eocene age were evaluated through the organic geochemical, organic petrographical, gas chromatographic and iatroscan chromatographic analysis. The results were interpreted according to the amount of organic matter, type of organic matter, organic maturation, lithology of depositional environment and hydrocarbon potential. Organic matters are mostly of oil,and oil/gas prone type Type I and Type II kerogen. The thermal maturation of oil rocks was determined through pyrolysis analysis: Tmax and production index (PI) and spor-colour index (SCI) and it falls into the diagenetic and at the beginning of oil generation zone. Oil rocks of the Tokmaklar formation bears poor to perfect source rock potential in regard to their organic carbon contents. However, thermal maturation of the analyzed samples is low, therefore do not yet have the potential to yield economical hydrocarbon.

___

Abdulselamoğlu, M.S., 1977. The Paleozoic and Mesozoic in the Gebze region, Explanatory text and the excursion guidebook: 4th colloq. On geology of the Aegean region, Excursion 4 : Western Anatolia and Thrace. ÜTÜ, Maden Fac. İstanbul, 16 s.
Ajdukiewicz, Z., Mankiewicz, M., ve Pieniazek,J., 1946. Bolu bitümlü şistleri hakkında nihai rapor. MTA rap.no: 1668.
Blumenthal, M., 1937. Bolu Vilayeti dahilindeki Gökdağ Mıntıkası bitümlü şist sahasının jeolojisi hakkında rapor. MTA rap.no: 269.
Bray, E.E. and Evans, E.D., 1961.Distrubition of n-paraffins as a clue to recognition of source beds. Geochim. et Cosmochim. Acta, v. 22, pp. 2-15.
Carroll,A.R., Brassel,S.C. and Graham, S.A.,1992. Upper Permian lacustrine oil shales, Suthern Jungar Basin, Northwest;China, AAPG Bulletin, vol.76, no.12, pp.1874-1093.
Cerit,O., 1983. Mengen (Bolu) yöresinin jeolojik incelemesi. Hacettepe Üni. Fen Bil.Ens.Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Ankara, 160 s.
Derenne, S., Largeau, C., Berkalof, C., and Peniguel, G., 1991. Ultraminae in lacustrine deposits (Rundle Oil Shale,Green River Shale). Chemical composition, source organisms and mechanism of formation. In: Organic Geochemistry. Advances and Applications in Energy and the Natural Environment. 15th EA Meeting.D.Manning (ed.).pp.354-357.
Erendil,M., Aksay, A., Kuşçu, İ., Oral, A., Tunay, G., ve Temren, A., 1991. Bolu masifi ve çevresinin jeolojisi. MTA rap.no.7998.
Erdem,İ., ve Akalın, L., 1983. Mengen-Salıpazarı-Merkeşler kömür sahası hakkında rapor. MTA rap,no:7421.
Espitalie,J., Madec,M., Tissot,J.,Menning,J. and Leplat, P., 1977.Source rock characterization method for petroleum exploration. Proc.,9th Annual Offshore Technology Conf., v.3, pp.439-448.
Hunt, J. M., 1979. Petroleum Geochemistry and Geology. San Francisco: Freeman. 616 p.
Jackson, K. S., Hawkins, P.J.. and Bennett, A. J. R. 1985. Regional fades and geochemical, evaluation of southern Denison Trough. APEA Jour, v.20, pp.143-158.
Lokman, K., 1939. Bolu (Mengen) bitümlü şistleri. MTA rap. no:268.
Peters, K.E. 1986. Guidelines for evaluating petroleum source rocks using programmed pyrolysis: AAPG Bulletin, v.70, pp.318-329.
Peters, K.E., and Moldowan, J. M., 1993. The biomarker guide, interpreting molecular fossils in petroleum and ancient sediments. Englewood Cliffs, Jersey, Prentice Hall, 363 p.
Robertson,A.H.F. and Dixon, J.E., 1984. Introduction: aspects of geological evoluation of the Eastern Mediterranean, Dixon,J.E. and Robertson, A.H.F., ed., The geological evoluation of the Eastern Mediterranean'da: Geol.soc.London, spec.publ.,v.l7, pp. 1-74
Saner, S., 1980. Mudurnu-Göynük havzasının Jura ve sonrası çökelim nitelikleriyle paleocoğrafya yorumlaması. TJK Bült.,c.23, n.1 s.39-52.
Sarı,A., 1999a. Source rock evaluation of Kabalar Formation in the Göynük Basin, Bolu, Turkey. 19 th International meeting on Organic Geochemistry. 6-10 September, Istanbul, TURKEY, p.231-232.
Sarı, A., Sonel, N., 1995. Kayabaşı (Göynük-Bolu) Yöresinin Bitümlü Şeyi İncelemeleri. Türkiye Jeoloji Bülteni.c. 2, n.2, s.39-49.
Sarı, A., 1999b. Himmetoğlu formasyonu (Göynük-Bolu) bitümlü şeyllerinin organik jeokimyasal incelemesi. 1. Batı Anadolu Enerji Sempozyumu, 8-14 Mart, İZMİR.
Sarı, A., Üzmez, B., Aliyev.S.A.,2004. Mengen (Bolu) Civarı Bitümlü Şeyllerinin Hidrokarbon Potansiyeli. İstanbul Üniv. Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, c.17, n.3.
Sonel, N., Sarı, A., Tozlu, E., 1987. Himmetoğlu (Göynük-BOLU)Yöresinin Jeolojisi ve Linyit Oluşukları.S.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi,c. 2, s.51-67,
Sonel, N., Kayabalı, K., Sarı, A., Tozlu, E., 1987, Ahmetbeyler (Göynük-Bolu) Yöresinin , Jeolojisi ve Yapısal Özellikleri. S.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi.c. 2, s.37-50.
Şengüler,İ., 1999. Seyitomer (Kütahya) yöresi petrollü şeyllerinin ekonomik kullanım olanaklarının araştırılması.A.Ü.Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi,192 s (Yayınlanmamış).
Şengüler,İ, Taka, M., ve Işık, A., 1988. Mengen (Bolu) bitümlü şeyl sahasının jeolojisini ve ekonomik olanaklan.MTA rap.no: 8460.
Şengör, A.M.C., 1984a. Türkiyenin tektonik tarihinin yapısal sınıflaması: TJK Ketin Simpozyumu, s.37-, 62.
Şengör, A.M.C., ve Yılmaz, Y., 1981.Tethyan evaluation of Turkey: A plate tectonic approach:Tectonophysics, v.75, pp.181-241.
Tekin, E., ve Sarı, A., 1999. Kabalar formasyonu (Göynük-Bolu) bitümlü sevilerinin petrografik ve mikrodokusal özellikleri. Yerbilimleri Sempozyumu 20-23 Ekim, ISPARTA.
Tekin, E., ve Sarı, A., 2000. Kabalar formasyonu (Göynük-Bolu) bitümlü şeyllerindeki hidrokarbon damlalarının morfolojileri. Yerbilimleri/Geosound Dergisi, n.36, s 107-121.
Tissot, B., Pelet, R., 1971. New data on the mechanism of formation and migration of petroleum:mathematical simulation and application to prospecting (in French): proc. 8lh World Pet.Cong.v.2, pp.35-46.
Tissot, B. P., and Welte, D. H. 1984. Petroleum formation and occurrence: 2nd ed.: New York, Springer Verlag, 699 p.
Uysalı, H., 1962. Kayaaltı-Sahpazarı-Mengen bölgesi (Bolu) kömür sahasının jeolojik etüdü hakkında rapor. MTA rap.no:2931.
Wehner, H., 1989. Organic-Geochemical studies in the Visayan basin, Philippines. Gol. Jb. V.70, pp.317~348.