Hüseyin KURT, Kerim KOÇAK, Kürşat ASAN, Yusuf Kağan KADIOĞLU, Mustafa KARAKAŞ

Ortoamfibolit ve metagabroların petrolojik ilişkileri: Himmetli köyü kuzeyi (Niğde)

Bu çalışma ile Niğde'nin kuzeydoğusunda yüzeyleyen temele ait ortoamfibolitler ile bunları kesen metagabroik kayaçların mineralojik, jeokimyasal ve petrolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Ortoamfibolitler başlıca aktinolit, magnezyohornblend ve teşermakit, plajiyoklazlar oligoklaz ve andezin (An14-48) minerallerinden oluşurken, bunları kesen metagabrolar çoğunlukla bazik plajiyoklaz (An73-91), diyopsit (W045 En42 FS12) ve enstatitten (W01 En70 FS29) meydana gelmektedir. Jeokimyasal diyagramlar toleyitik kayaçlardan amfibolitlerin karakteristik olarak yay arkası havza bazaltlarını,metagabroların ise toleyitik ada yayı bazaltlarını temsil ettiğini göstermektedir. Elde edilen jeolojik ve jeokimyasal veriler, kayaçların petrolojik gelişiminde olivin ve/veya piroksen fraksiyonel kristalleşmelerinin önemli rol oynadığını, buna karşılık plajiyoklazın eriyikte alıkonulduğuna işaret etmektedir.

Petrological relations of orthoamphibolite and metagabro: North to Himmetli village (Niğde)

This study aimed to find out the mineralogical, geochemical and petrological characteristics of orthoamphibolites of the basement, and intruding metagabbros exposed in northeast to Niğde. Orthoamphibolites are made up of actinolites, magnesiohornblendes and tschermakite while intruding metagabbros are composed mostly of basic plagioclase (An73-91), diopside (W045 En42 Fs12) and enstatite (W01 En70 FS29) minerals. Geochemical diagrams show that tholeiitic amphibolites typically represent back-arc basalts while the metagabbros do tholeiitic island-arc basalts. Geological and geochemical data indicate that olivine and/or pyroxene fractional crystallisation played an important role in petrological evolution of the samples, in contrast plagioclase remained in the melt.

___

Baş, H., Poyraz, N., Jung, D., 1992, Ulukışla - Çamardı (Niğde) magmatitlerinin petrografisi ve jeokimyası, Türkiye Jeoloji Bülteni, 35, 2, 71-89.
Bayhan, H., 1993, Ortaköy granitoyidinin (Tuzgölü doğusu) petrografik ve kimyasal- mineralojik özellikleri, Doğa- Türk Yerbilimleri Dergisi, 2,147-160.
Burns, L.E., 1985. The Border Ranges ultramafic and mafic complex,south-central Alaska: cumulate fractionates of island-arc volcanics, Can. J. Earth Sci., 22,1020-1038.
Erkan, Y., 1980, Amfibolit sorunu ve Orta Anadolu amfibolitlerinin oluşum ve kökenlerinin incelenmesi, H.Ü. Yerbilimleri Dergisi, 5-6, 61-76.
Erkan, Y. ve Ataman, G., 1981, Orta Anadolu masifi (Kırşehir yöresi) metamorfizma yaşı üzerine K / Ar yöntemi ile bir inceleme, H.Ü. Yerbilimleri Dergisi, 8, 27-30.
Göncüoğlu, M.C., 1977, Geologie des Westlichen Niğde Massiv, Ph.D. Thesis, Bonn Univ.
Göncüoğlu, M.C., 1981a, Niğde Masifinin Jeolojisi, İç Anadolunun Jeolojisi Sempozyumu; TJK Yayını,Ankara.
Göncüoğlu, M.C., 1981b, Niğde Masifinde viridinli gnaysın kökeni, T.J..K. Bül., 24,1, 45-50.
Göncüoğlu, M.C., 1982, Niğde Masifi paragnayslarmda zirkon U/Pb yaşları, T.J.K. Bül., 25,1, 61-66.
Göncüoğlu, M.C., 1985, Niğde Masifi batı yarısının jeolojisi, MTA Bölge Müd. Rapor No: 745, Konya.
Göncüoğlu, M.C., 1986, Orta Anadolu Masifinin güney ucundan jeokronolojik yaş bulguları, MTA Dergisi, 105-106, 111-124.
Göncüoğlu, M.C. ve Türeli, T.K., 1993, Orta Anadolu plajiyogranitlerinin petrolojisi ve jeodinamik yorumu (Aksaray- Türkiye), Doğa- Türk Yerbilimleri Dergisi, 2,195- 203.
Göncüoğlu, M.C, Köksal, S., Floyd, P.A., 1997, Post- collisional A-Type magmatism in the Central Anatolian Crystalline Complex: Petrology of the İdiş Dağı Intrusives (Avanos, Turkey), Turk J. Earth Sci., 6, 65-76.
Irvine, T.N., Baragar, W.R.A., 1971, A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks, Can. J. Earth Sci., 8, 523-548.
Jenner, G.J., 1996, Trace element geochemistry of igneous rocks: geochemical and nomenclature and analytical geochemistry. In: Wyman, D.A. (Ed.), Trace Element Geochemistry of Volcanic Rocks: Applications for Massive Sulphide Exploration. Geological Association of Canada Short Course Notes No. 12, 51-78.
Johannes, W., 1978, Melting of plagioclase in the system Ab-An-H2O- and Qz-Ab-An-H2O at $P_H2O$ =5 kbars an equilibrium problem, Contrib. Mineral Petr., 66, 295-303.
Kadıoğlu, Y.K. ve Güleç, N., 1993, Granitoyidler içindeki anklavların kökeni ve Türkiye den örnekler, T.J.K.Bül., 8,113-118.
Kadıoğlu, Y.K. ve Güleç, N., 1997, Ağaçören İntrüzif Takımının Petrolojisi (Aksaray), Çukurova Üniversitesinde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 2O.Yılı Sempozyumu Bidiri Özleri: 30 Nisan- 3 Mayıs, Adana.
Kadıoğlu, Y.K., Kurt, H. ve Arslan, M., 1998, Determination of ophiolitic and nonophiolitic gabbroic rocks in Central Anatolia using the Cr/Si ratio in clinopyroxene, Mineral. Mag., 62 A, 735-736.
Kadıoğlu, Y.K. ve Güleç, N., 1999, Type and genesis of the enclaves in Central Anatolian granitoids, Geol. J., 34, 243-256.
Karataş, M. ve Kurt, H., 1998, Himmetli-Elmalı-Kızılören (Niğde) dolayının jeolojisi, mineralojisi vejeokimyası, Fırat Üniversitesi 20. yıl sempozyumu bildirileri, 369-379.
Karataş, M., 1999, Himmetli-Elmalı-Kızılören (Niğde) Civarı Kayaçlarmm Mineralojisi ve Jeokimyasal Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü ,94 s.
Ketin, İ., 1956, Yozgat Bölgesinin jeolojisi ve Orta Anadolu Masifinin tektonik durumu; TJK Bül., 6,1-40.
Koçak, K., 1993, The petrology and geochemistry of the Ortaköy area, Central Turkey, PhD thesis, Glasgow Uni., Scotland, 280.
Koçak, K. ve Leake, B.E., 1994, The petrology of the Qrtakoy district and its ophiolite at the western edge of the Middle Anatolian Massif, Turkey, J. Asian Earth Sci., 18, 2,163-174.
Koçak K., 2002 , Ortaköy (Aksaray) amfibolit ve tremolit gnayslarının mineralojik ve petrografik özellikleri, Pamukkale Üni., Müh. Fak., Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8, 2, 239-245.
Koçak, K., Işık, F., Arslan, M. and Zedef, V., 2005 Petrological and source region characteristics of ophiolitic hornblende gabbros from the Aksaray and Kayseri regions, Central Anatolian Crystalline complex, Turkey, J. Asian Earth Sci., (baskıda).
Kurt, H., Baş, H ve Arslan, M., 1999, Petrography and geochemistry of the Gümüşler (Niğde) area gneissees and amphibolites, Central Turkey; Geochemistry oft he Earth's surface. A.A.Balkema/ Rotterdam/ Brookfield. 389-391.
Leake, B.E., Woolley, A.R., Arps, C.E.S., Birch, W.D., Gilbert, M.C., Grice, J.D., Hawthorne, F.C., Kato, A., Kisch, H.J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J., Mandaring, J.A., Maresch, W.V., Nickel, E.H., Rock, N.M.S., Schumacher, J.C., Smith, D.C., Stephenson, N.C.N., Ungaretti, L., Whittaker, E.J.W., Youzhi, G., 1997, Nomenclature of amphiboles: report of subcomittee on amphiboles of the International Mineralogical Association, comission on new minerals and mineral names, Can. Mineral., 35,1, 219-246.
Loucks, R.R., 1990, Discrimination of ophiolitic from nonophiolitic ultramafic-mafic allochthons in orogenic belts by the Al/Ti ratio in clinopyroxene, Geology, 18, 346-349.
Morimoto, N., Fabries, J., Ferguson, A.K., Ginzburg, I.V., Ross, M., Seifert, F.A., Zussman, J., Aoki, K., Gottardi, G., 1988, Nomenclature of pyroxenes, Am. Mineral, 73,1123-1133.
Pearce, J.A. ve Cann, J.R., 1973. Tectonic setting of mafic volcanic rocks determined using trace element analysis, Earth Planet Sci. Lett., 19, 290-300.
Pearce, J.A., 1982. Trace element characteristics of lavas from destructive plate boundaries. In: Thorpe,R.S. (Ed.), Andesites, Orogenic Andesites and Related Rocks. Wiley, Chichester, pp. 525-548.
Pearce, J.A., 1983, Role of the Sub-Continental Lithosphere in Magma Genesis at Active Continental Margins; In: Hawkesworth, C.J., Norry, M.J (Eds.), Continental Basalts and Mantle Xenoliths.Shiva, Nantwich, pp. 230-249.
Pearce, J.A., 1996. A user's guide to basalt discrimination diagrams. In: Wyman, D.A. (Ed.), Trace Element Geochemistry of Volcanic Rocks: Applications for Massive Sulphide Exploration. Geological Association of Canada Short Course Notes No. 12, 79-113
Perfit, M.R., Gust, D.A., Bence, E., Arculus, R.J., Taylor, S.R., 1980. Chemical characteristics of island arc basalts: implication for mantle source, Chem. Geol., 30, 256-277.
Schilling, J.G., 1971, Sea-floor evolution; rare-earth evidence, Philos; Trans. R.Soc. London, Ser. A, 268, 663.
Seymen, İ., 1984, Kırşehir Masifi metamorfitlerinin jeolojik evrimi; T.J.K. Ketin Sempozyumu, İstanbul
Sun, S. ve McDonough, W.F., 1989, Chemical and isotopic systematic of oceanic basalts: implications formantle compositions and processes; In: Saunders, A.D., Norry, M.J (Eds.), Magmatism in the Ocean Basins. Geological Society of London Special Puplication 42, pp. 313-345.
Thorton, C.P. ve Tuttle, O.F., 1960, Chemistry of igneous rocks. I. Differantion index, Am. J. Sci., 258, 664-684.
Türeli, T.K., Göncüoğlu, M.C., Akıman, O., 1993, Ekecikdağ. granitodinin petrolojisi ve kökeni (Orta Anadolu Kristalen Kütlesinin batısı), M.T.A. Dergisi, 115,15-28.
Villemant, B., Jaffrezic, H., Joron, J.L., Treuil, M.,1981, Distribution coefficient of major and trace elements; fractional crystallisation in the alkali basalt series of Chaine des Puys (Masif Central France), Geochim. Cosmochim. Ac, 45,1997-2016.
Whitney, D.L. ve Dilek, Y. 1997, Core complex development in central Anatolia, Geology, 25,1023-1026.
Whitney, D.L. ve Dilek, Y. 1998, Metamorphism during crustal thickening and extension in central Anatolia: the Nigde metamorphic core complex, J. Petrol., 39,1385-1403.
Winchester, J.A. ve Floyd, P.A., 1977. Geochemical discrimination of different magma series and their differentiation products using immobile elements. Chem. Geol., 20, 325-343.
Winchester, J.A., Park, R.G. and Holland, J.G., 1980, The geochemistry of Lewisian semipelitic schists from the gairloch district, Wester Ross, Scot. J. Geol., 16,165-179.
Winkler, H.G.F., 1979, Petrogenesis of Metamorphic Rocks, 2.nd ed., Springer- Verlag, Berlin.
Wilson, M., 1989. Igneous Petrogenesis. Unwin Hyman, London, 457pp.