OSMANLI CEZA MUHAKEMESİNDE SULH (UZLAŞTIRMA)

İslam hukukunda yaptırımı naslarla belirlenmiş altı suç tipi vardır. Bunlardan kişilere karşı işlenen kasten öldürme ve yaralama suçlarında kısas cezası verilebilmesi için kısas talebi olmalıdır. Bu talepten önce veya sonra (infazın tamamlanmasına kadar) uzlaşma ve kısas talebinden vazgeçilmesi halinde kısas cezası düşer. Hem topluma hem de kişilere karşı işlenen ancak kişi haklarının baskın olduğu suç tipleri olan kazif ve hırsızlık suçlarının takibi de şikayete bağlıdır. Bu suçlarda uzlaşma/şikayetten vazgeçme hükmün verilmesine kadar mümkündür ve asli cezayı düşürür. Topluma karşı işlenen hırabe ve zina suçlarında resen takibat yapılır ve uzlaşmanın asli cezanın verilmesine etkisi olmaz. Tazir suçlarından devlete yönelik olan ridde ve bağy suçları ile kamu sağlığına yönelik olan şürb suçunda da takibat resen yapılır ve uzlaşma düşünülemez. Kişilere karşı işlenen çocuk düşürme, taksirle öldürme ve taksirle yaralamada takibat şikayete bağlıdır, uzlaşma cezayı düşürebilir. Osmanlı ceza muhakemesinde İslam hukukunun esaslarına bağlı kalınmış, uzlaşma kapsamındaki suçların çoğu uzlaşma ile sonuçlanmıştır.

CONCILIATION IN OTTOMAN CRIMINAL PROCEDURE LAW

In Islamic law there are 6 types of crimes sanctioned by nass. There must be a kısas request for the kısas penalty for intentional manslaughter and wounding offenses. Before or after this request (until the execution is completed), if the compromise and shortage is waived, the penalty is reduced. Crimes of theft and kazif which are commited against both public and persons but in which the individual rights are dominant, depends on complaint. In this crimes comprimise / call of complaints is possible until the verdict is decided and this may reduce the original punishment. Prosecution is carried out on offenses like adultery and hirabe and in this crimes comprimise is not effectable to the main punishment. In tazir crimes state-oriented ridde and bagy and public health-oriented şürb crimes there is public prosecution and no think of comprimise. Crimes commited against persons like miscarriage, negligent killing and hurting the prosecution depends on complaint and comprimise may reduce the punishment. Ottoman criminal procedure is connected to the principles of the Islamic Law thus in the crimes which comprimise is doable the disagrement have resulted with comprimise.

PDF

___

AKMAN, Mehmet, Osmanlı Devletinde Ceza Yargılaması, İst.2004.
AKŞİT, M. Cevat, İslâm Ceza Hukuku ve İnsanî Esasları, İst.1976.
ARMAĞAN, Mustafa, Osmanlı İnsanlığın Son Adası, İst.2003. ATAR, Fahrettin, İslam Adliye Teşkilatı, Ank.1991.
ATAR, Fahrettin, İslam Yargılama Hukukunun Esasları, İst.2017.
AVVA, M. Selim, Fî Usûli'n-Nizâmi'l-Cinâiyyi'l-İslâmî, Kahire, 1983.
AYNİ, Bedreddin, Umdetü'l-Kârî Şerhi Sahihi'l-Buhari, Mısır, 1970.
BEROJE, Sahip, Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından İslam İspat Hukuku, Ank.2007.
BİLMEN, Ö. Nasuhi (ö.1971): Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, İst.1975.
CANSEL, Erol-ÖZEL, Çağlar-YÜKSEL, Mehmet, Hukuk Başlangıcı Hukukun Temel Kavram ve Kuramları, Ank.2015.
DAVUDOĞLU, Ahmet (ö.1983) Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, İst.1977.
DEHLEVİ, Şah Veliyyullah, Huccetullahi'l-Baliğa, Beyrut, 1992.
DEHLEVİ, Şah Veliyyullah, Huccetullahi'l-Baliğa, Beyrut, 1992.
DEMİR, Abdullah, Medeni Yargılama Hukuku Osmanlı Mahkemesi, İst.2010.
DÖNMEZER, Sulhi-ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, İst.1994.
DÖNMEZER, Sulhi-ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, İst.1994.
DÖRTOK ABACI, Zeynep, "Bir Sorun Çözme Yöntemi olarak Sulh: 18. Yüzyıl Bursa Kadı Sicillerinden Örnekler ve Düşündürdükleri" http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1335/15455. pdf (E.T. 03.05.2017).
Dürrizade Mehmed Arif Efendi, Neticetü'l-Fetava, İst.1265. EBU ZEHRA, Muhammed, el-Ukube, Kahire, Ty. No:239.
EREM-DANIŞMAN-ARTUK, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ank.1997.
FERRA, Kadı Ebu Ya'lâ Muhammed b. Hüseyin (ö.1065): elAhkâmu's-Sultaniyye, Mısır, 1987.
FUDAYLAT, Cebr Mahmud, Sukûtu'l-Ukûbât fi'l-Fıkhi'l- İslâmî, Amman, 1987.
İBN FERHUN, Burhâneddîn Ebü'l-Vefâ İbrâhîm İbnü'l- İmâm Şemseddîn Ebî Abdillah Muhammed (ö.1397):
Tabsıratü'l-Hukkâm fî Usûli'l-Akdiyeti ve Menâhici'lAhkâm, Beyrut, 1995.
İBN KAYYİM, el-Cevziye Ebu Abdullah Şemseddin (ö.1350), et-Turuku'l-Hukmiyye, Kahire, 1977.
İBN TEYMİYE, Takıyyuddin Ahmed (ö.1327), Siyaset, (Çev: V. Akyüz) İst.1985.
İÇEL-SOKULLU-AKINCI-ÖZGENÇ-SÖZÜERMAHMUTOĞLU-ÜNVER, İçel Yaptırım Teorisi, İst.2000.
KASANİ, Alaeddin Ebubekir b. Mes'ud (ö.1191), Bedâiu'sSanâi fi Tertibi'ş-Şerai', Mısır, 1327.
KILINÇ, Ahmet, "Osmanlı Devletinde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi Olarak Muslihun: Osmanlı Arabuluculuğu" II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, C:II, İst.2016.
Konyalı Mehmed Vehbi, Büyük Kur'an Tefsiri, Üçdal Neşriyat: C:13, s.5494-5495.
KURTUBİ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (ö.1273): el-Câmiu li-Ahkâmi'l-Kur'an, Beyrut, 1988.
MEVSILİ, Abdullah b. Mahmud (ö.1284), el-İhtiyâr fî Ta'lîli'lMuhtâr, Beyrut, 1975.
MOLLA HÜSREV, Muhammed b. Feramuz (ö.1480), Dureru'l-Hukkâm fî Şerhi Ğureri'l-Ahkâm, İst.1978.
OKUR GÜMRÜKÇÜOĞLU, Saliha, Şikayet Defterleri Işığında Osmanlı Hukuku ve Uygulaması, MÜSBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, İst.2010.
SALMAN, Yüksel, İslam Ceza Hukukunda Af, SÜSBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2005.
SCHACHT, Joseph, İslâm Hukukuna Giriş, (Çev. M. Dağ-A. Şener), Ank.1986.
SERAHSİ, Ebubekir Muhammed b. Ahmed (ö.1090), elMebsût, Beyrut, 1986.
Seyyid Ömer b. İdris." Akt. BAYINDIR, Abdülaziz, İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), İst.1986.
SLADE, Adolphus, Kaptan Paşa (Çev: O. Öndeş) İst.1973. ŞEN, Yusuf, "İslam Hukukunda Arabuluculuk" Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/2, C:11, S:22, s.106.
Şeyh Bedreddin, Letaifü'l-İşarat (Editör: Hacı Yunus Apaydın) İst.2012.
ŞİŞMAN, Cengiz, "Osmanlı Milletlerinin Girift İlişkileri: 17. Yüzyıl Hasköy Şer'iye Sicillerinde Kaydedilen Bir Cinayet Öyküsü", Osmanlı Araştırmaları XX, İst.2000.
TAMDOĞAN, Işık, "XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Üsküdar'da Sulh Anlaşmaları ve Bunların Ardındaki Sosyal İlişkiler", in: Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V Bildirileri, 1-5 Kasım 2007, C:I, s.51.
UDEH, Abdülkadir (ö.1954), et-Teşrîu'l-Cinâiyyi'l-İslâmi Mukarinen bi'l-Kanuni'l-Vad'i, Beyrut, Ty, II.
YAZIR, M. Hamdi (ö.1942), Hak Dini Kur'an Dili, İst.Ty. III/1692.
ZEYLAİ, Cemaleddîn Abdullah b. Yusuf, Nasbu'r-Râye li Ehâdîsi'l-Hidâye, Yy. 1973.