Latîfî Tezkiresini Derkenardan Okumak: Tezkirenin Râşid Efendi Nüshasındaki Notlar Üzerine Bir İnceleme

Türk tezkirecilik geleneğinin önemli metinlerinden sayılan Latîfî Tezkiresi kaleme alındığı ilk yıllardan itibaren bazı eleştirilerin hedefi olmuştur. Tezkirenin Kayseri Râşid Efendi nüshasındaki kayıtlardan anlaşıldığına göre Latîfî’ye dair bu eleştiriler kendi döneminde de sözde kalmamış ve tezkireyi çeşitli açılardan tamamlayıcı “notlar” olarak Râşid Efendi nüshasının derkenarlarına işlenmiştir. Bahsi geçen notlar tezkirenin bütününe yayılmış vaziyettedir. Mahiyet itibarıyla ise bu notlarda ya Latîfî tarafından tezkiredeki şairlerin tespit edilemeyen şiirlerinden örnekler verilmekte ya da çeşitli şairlere dair kimi zaman magazinsel bir tarafı da olan satır arası bilgiler sunulmaktadır. Râşid Efendi’nin derkenarlarına kaydedilmiş bu notları kimin tuttuğu kesin olarak belli değildir. Ancak tezkirenin ilk versiyonu sayılan bu nüsha üzerindeki bazı çalışmalarda notları düşen kişinin Latîfî olabileceği iddia edilmiştir. Bu yazıda Râşid Efendi nüshasındaki notlar mahiyet, muhteva, güvenilirlik, kim tarafından ve niçin tutulduğu gibi noktalarda ele alınmış ve bunlarla Latîfî Tezkiresi arasında organik bir bağ olup olmadığı hususu tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Latîfî Tezkiresi, okuyucu notları, sahh kayıtları, Kayseri Râşid Efendi nüshası, Deh Murg

Reading the Tezkere of Latifi from Its Apostil: An Evaluation on the Notes in the Tezkere’s Copy of Rashid Efendi

The Tezkere of Latifi, which is regarded as one of the most important texts of Turkish tezkeres, has been the target of some criticism since it was appeared. According to the records in the copy of Kayseri Rashid Efendi, these criticisms about Latifi did not remain in their own time either and were written in the copy of Rashid Efendi as complementary “notes” in various aspects. The aforementioned notes are spread over the entire text. In terms of nature, he either gives examples of the poems of the poets in the controversy by Latifi, or provides inline information about various poets, sometimes including their private life information. It is not entirely clear who kept these notes that were recorded in the copy of Rashid Efendi. However, some studies on this copy, which is considered as the first version of the tezkere, claimed that the person whose notes were down may be Latifi himself. In this article, the notes in the copy of Rashid Efendi are discussed in terms of nature, content, reliability, by whom and why they were written, and whether there is an organic connection between them and the Tezkere of Latifi.

Keywords:

Tezkere of Latifi, reader notes, sahh records, copy of Kayseri Rashid Efendi, Deh Murg,

PDF

___

Ahmed Cevdet (1314). Âsâr-ı eslâfdan tezkire-yi Latîfî. Dersaâdet: İkdâm Matbaası.
Andrews, W. G. & Dalyan, A. (2019). İki farklı Latifi Tezkiresi ve nüshaları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN, 68, 49-68. doi: 10.32925/tday.2019.30.
Andrews, W. G. (1970). The tezkere-i şuarâ of Latîfî as a source for the critical evaluation of Ottoman poetry (Yayımlanmamış doktora tezi). University of Michigan, Michigan.
Andrews, W. G. (1996). Metin nerede? Hangi metin? Kimin metni?. Varlık, 1062, 46-50.
Andrews, W. G. (2015). Osmanlı metin çalışmaları: Geçmişe meydan okuma, geleceği tasarlama. (Veysel Öztürk, Çev.). H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu, S. S. Kuru & A. E. Özyıldırım (Haz.), Eski Metinlere Yeni Bağlamlar: Osmanlı Edebiyatı Çalışmalarında Yeni Yönelimler içinde (s. 36-58). İstanbul: Klasik Yay.
Canım, R. (2000). Latîfî tezkiretü’ş-şuʻarâ ve tabsıratü’n-nuzamâ: İnceleme-metin. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Dalyan, A. (2020, 2 Şubat). Latifi projesi ve Latîfî Tezkiresinin iki farklı yazmasında Mihrî ile Zeyneb maddelerinin karşılaştırılması. Erişim adresi: https://www.academia.edu/39902796/LAT%C4%B0F%C4%B0_PROJES%C4%B0VE_LA%E1%B9%AC%C4%AAF%C4%AATEZK%C4%B0RES%C4%B0N%C4%B0N_%C4%B0K%C4%B0_FARKLI_YAZMASINDA_M%C4%B0HR%C4%AA_%C4%B0LE_ZEYNEB_MADDELER%C4%B0N%C4%B0N_KAR%C5%9EILA%C5%9ETIRILMASI.
Değirmenci, T. (2011). Bir kitabı kaç kişi okur? Osmanlı’da okurlar ve okuma biçimleri üzerine bazı gözlemler. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 13, 7-43.
İpekten H., Kut, G., İsen, M., Atay, H. & Karabey, T. (2017). Sehî Beg heşt bihişt. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hestbihistpdf.pdf?0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=128EED3CA597181B3BC837ADF08564A36D698D0D973D489829C80B43861853D2. Erişim tarihi: 02.02.2020.
İsen, M. (1994). Künhü’l-ahbârın tezkire kısmı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
İsen, M. (1999). Latîfî Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kaplan, M. (2003). Deh murg-ı Şemsî: İnceleme-metin-sözlük. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yükseköğrenim Vakfı Yay.
Kılıç, F. (2010). Âşık Çelebi meşâʻirü’ş-şuʻarâ: İnceleme-metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Kutluk, İ. (1989). Kınalı-zade Hasan Çelebi tezkiretü’ş-şuarâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Latîfî. Tezkiretü’ş-şuʻarâ. Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi. 1160.
Latîfî. Tezkiretü’ş-şuʻarâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Hâlet Efendi, 342.
Latîfî. Tezkiretü’ş-şuʻarâ. Süleymaniye Kütüphanesi. Kılıç Ali Paşa, 780.
Solmaz, S. (2005). Ahdî ve gülşen-i şuʻarâsı: İnceleme-metin. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şuʻarâ. https://ekitap.ktb. gov.tr/TR-194494/kinalizade-hasan-celebi-tezkiretus-s-uara.html. Erişim tarihi: 02.02.2020.
Şemsî-yi Dervîş. Deh murgân. Bibliotheque Nationale Suplement Turc. 393.