DİNDARLIĞIN ÖLÇÜLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNE GELİŞTİRİLEN DİNDARLIK ÖLÇEKLERİ

Din, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren sosyologların dikkatini çekmeye başlamıştır ve bu alanda detaylı çalışmaların ise yirminci yüzyıla denk geldiği görülür. Yapılan çalışmalarda birçok din tanımı olması yansıra dinin evrensel bir tanımının yapılamamış olması, ona bağımlı olarak yapılabilecek bir dindarlık tanımlaması yapmayı da oldukça güç hale getirecektir. Ayrıca, tek tip bir dindarlıktan söz etmenin mümkün olamadığı gibi ampirik yöntemlerle bilgi toplayarak dindarlığı ölçmek de hiç kolay olmamaktadır. Literatürde sadece dindarlığın nasıl ölçüleceği değil, ölçülüp ölçülemeyeceği konusu üzerine bile tartışmalar yapıldığı görülmektedir. 1960’lardan sonra dindarlık çok boyutlu bir fenomen olarak görülmeye başlanmış ve dindarlığı çok boyutlu ölçen ölçekler geliştirilmiştir. Bu yıldan sonra dinin ölçülmesi ile ilgili yapılan çalışmalarda dinin tek boyutlu, homojen bir yapıda olmadığını görülür. Bunlara bağlı olarak bu çalışma kapsamında; dindarlığın ölçülebilirliği tartışmaları ile beraber oluşturulan çok boyutlu dindarlık ölçeklerine yer verilmiştir. Bunu yaparken ülkemizde yapılan dindarlık ölçme çalışmaları da incelenerek dindarlığın farklı boyutlarının kimler tarafından nasıl oluşturulduğu da incelenmiştir. Ayrıca; dindarlık ölçme çalışmalarının zorluğu ile beraber dindarlığın bundan sonra da ölçülmeye devam edeceğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Din, dindarlık, çok boyutlu dindarlık, dindarlık ölçümü

THE RELIGIOSITY SCALES DEVELOPED ON THE MEASURABILTY OF RELIGIOSITY

Religion has drawn attention of sociologists since in the second half of the 19th century, and it is observed that detailed studies in this field also began in the 20th century. This is because there is no widely accepted and agreed definition on religion, and since definition of religiosity would depend on the former, religiosity has not been universally defined yet. However, it is clear that it is impossible to talk about a single type of religiosity. Measuring an individual’s religiosity by collecting data via empirical methods is not very easy. Not only how religiosity would be measured, but also the issue of whether it could ever be measured has been discussed widely as well, and is still being discussed. After 1960s, religiosity has started to be regarded as a multi-dimensional phenomenon and scales measuring religiosity on multidimensional basis have been developed. When examining the studies on measuring religiosity, it could be seen that religion does not have a uni-dimensional, homogeneous structure. Multidimensional religiousity scales, which were formulated after being discussed in relation with the probability of measuring religiousity, were described and analyzed within this study. While analysing and describing religiousity scales, studies about religiousity scales in Turkey were reviewed. Moreover, how and by whom different dimensions of religiousity were formulated were identified. At this point, it can be assumed that religiousity will continue to be measured even if studies of religiousity are hard to be formulated

Keywords:

Religion, religiosity, multi-dimensional religiosity, measuring religiosity,

PDF

___

ALLPORT, W. Gordon - ROSS, J. Michael (1967). “Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal for the Scientific Study of Religion 5 (4): 432-443.
ALLPORT, W. Gordon (2004). Birey ve Dini / The Individual and His Religion. çev. Bilal Sambur. Ankara: Elis Yay.
ALTUNSU SÖNMEZ, Özlem (2012). Religiosity, Self-monitoring and Political Participation: A Research on University Students. Doktora Tezi. Ankara: ODTÜ.
ARSLAN, Mustafa (2003). “Popüler Dindarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3 (1): 97-116.
CORNWALL, Maria - ALBRECHT, L. Stan, etc. (1998). “The Dimensions of Religiosity: A Conceptual Model with an Empirical Test”. Latter-day Saint Social Life: Social Research on the LDS Church and its Members ed. by James T. Duke Volume Twelve in the Religious Studies Center Specialized Monograph Series, Brigham Young University, Provo, Utah: 203–230.
COŞTU, Yakup (2009). Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım “Bir Dinî Yönelim Ölçeği Denemesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (15): 119-139.
DE JONG, F. Gordon - FAULKNER, E. Joseph etc. (1976). “Dimensions of Religiosity Reconsidered: Evidence from a Cross-Cultural Study”. Social Forces 54 (4): 866-889.
DIENER, W. Paul (1997). Religion and Morality: An Introduction. Louisville: Westminster John Knox Press.
DURKHEIM, Emile (1915). The Elementary Forms of the Religious Life. London: Allen and Unwin.
FAUKLNER, E. Joseph - DE JONG, F. Gordon (1966). “Religiosity in 5-D: An Empirical Analysis”. Social Forces 45 (2): 246-254.
FROMM, Erich (1997). Sahip olmak ya da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi.
FURSETH, Inger - REPSTAD, Pal (2006). An Introduction to the Sociology of Religion Classical and Contemprary Perspectives. Aldershot: Ashgate Publishing Limited.
GÜNAY, Ünver (1999). Erzurum ve Çevre Köylerinde Dinî Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
GÜNAY, Ünver (2006). Dindarlığın Sosyolojisi. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay-Celaleddin Çelik. Adana: Karahan Kitabevi. 1-59.
GÜNAY, Ünver (2011). Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları. 10 bs.
HILL, C. Peter - HOOD, W. Ralph (1999). Measures of Religiosity. Birmingham, Alabama: Religious Education Press.
HIMMELFARB, S. Harold (1975). “Measuring Religious Involvement”. Social Forces 53 (4): 606-618.
HOOD, W. Ralph - HILL, C. Peter etc. (2009). The Psychology of Religion: An Empirical Approach, New York: The Guilford Press. 4 ed.
HÖKELEKLİ, Hayati (2010). Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yay.
KARAŞAHİN, Hakkı (2007). “Türkiye Kırsal Dindarlığı Üzerine Bir Pilot Araştırma (Gördes ve Çevre Köyleri Örneği”. Dinî Araştırmalar 10 (4): 105-117.
KAYIKLIK, Hasan (2006). “Bireysel Dindarlığın Boyutları ve İnanç-Davranış Etkileşimi. İslami Araştırmalar Dergisi 19 (3): 491-499.
KAYIKLIK, Hasan (2011). Din Psikolojisi: Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi.
KING, B. Morton - HUNT, A. Richard (1969). “Measuring the Religious Variable: Amended Findings”. Journal for the Scientific Study of Religion 8 (2): 321-323.
KING, B. Morton - HUNT, A. Richard (1975). “Measuring the Religious Variable National Replication”. Journal for the Scientific Study of Religion. 14(1): 13-22.
KING, B. Morton (1967). “Measuring the Religious Variable: Nine Proposed Dimensions”. Journal for the Scientific Study of Religion 6 (2): 173-190.
KÖKTAŞ, E. Mehmet (1993). Türkiye’de Dinî Hayat. İstanbul: İşaret Yay.
KUNIN, D. Seth (2003). Religon: The Modern Theories. Edinburgh: Edinburg University Press.
LENSKI, E. Gerhard (1963). The Religious Factor; A Sociological Study of Religion's Impact on Politics, Economics and Family Life. Garden City, New York: Anchor Books.
MARSHALLl, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
MEHMEDOĞLU, U. Ali (2006). “Dindarlığın Peşinde: Din Psikolojisinde Araştırma, Ölçme ve Yorumlama Üzerine”. İslami Araştırmalar Dergisi 19 (3): 465-478.
MUELLER, H. Gert (1980). “The Dimensions of Religiosity”. Sociological Analysis 41 (1): 1-24.
MUTLU, Kayhan (1989). “Bir Dindarlik Ölçeği: Sosyoloji’de Yöntem Üzerine Bir Tartışma”. İslami Arastırmalar 3 (4): 194-199.
OKUMUŞ, Ejder (2005). Gösterişçi Dindarlık. İstanbul: Özgü Yay.
OKUMUŞ, Ejder. (2006). “Gösterişçi Dindarlık”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6 (2): 17-35.
ONAY, Ahmet (2001). “Dindarlık Ölçme Çalışmaları: Dindarlık Ölçümünde Üç Farklı Yaklaşım ve Ölçmenin Esasları”. İslami Araştırmalar Dergisi 14 (3-4): 439-449.
ONAY, Ahmet (2004). Dindarlık, Etkileşim ve Değişim Üniversite Öğrencileri Örneklemi. İstanbul: Dem Yay.
ÖZDALGA, Elisabeth (1989). “Din Din Midir Yoksa Başka Bir Şey Midir? Fenomenleri İndirgeyici (Reduksiyonist) Yaklaşımların Bir Ön Eleştirisi”. İslami Araştırmalar 3 (2): 29-39.
SEYHAN, Y. Beyazıt (2015). Dinî Şuur Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Ekev Akademi Dergisi 19 (61): 399-413.
SPILKA, Bernard - HOOD, W. Ralph etc. (1985). The Psychology of Religion: An empirical Approach. New Jersey: Prentice-Hall Inc. Englewood Cliffs.
TAŞ, Kemaleddin (2006). “Dindarlığın Kriterleri Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay-Celaleddin Çelik. Adana: Karaha Kitabevi.
UYSAL, Veysel (1995). “İslami Dindarlık Ölçeği Üzerine Bir Pilot Çalışma”. İslami Araştırmalar. 8 (3-4): 263-271.
UYSAL, Veysel (1996). “Din Psikolojisi Açısından Dinî Tutum Davranış ve Şahsiyet Özellikleri”. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay.
VERMON, M. Glen (1962). “Measuring Religion: Two Methods Compared”. Review of Religious Research. 3 (4): 159-165.
WEBER, Max (1964). The Sociology of Religion. Boston: Beacon Press.
WEBER, Max (1998). Sosyoloji Yazıları. çev. Taha Parla. İstanbul: İletişim Yay. 2 bs.
YAPICI, Asım-KAYIKLIK, Hasan (2005). “Dinsel Eğilimle Ön Yargı ve Hoşgörüsüzlük Arasındaki İlişkiler Üzerine Psikolojik Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (1): 413-426.
YINGER, J. Milton (1967). “Pluralism, Religion, and Secularism”. Journal for the Scientific Study of Religion. 6 (1): 17-28.