VECİZE EDEBİYATI VE SOSYAL ÖĞRETİ ÖRNEĞİ OLARAK RAİF NECDET KESTELLİ'NİN SÜZME SÖZLER'İ

Vecize, bir duygu veya düşünceyi, bir ilkeyi mümkün olduğu kadar kısa, öz ve kesin bir biçimde anlatan bilgece ifadelerdir. Türk Edebiyatında özellikle Tanzimat’tan sonra çeşitli eserlerde dağınık olarak yer alan, kimi zaman bütünüyle bağımsız kitap halinde örneklerine de rastlanan vecizeler, manzum veya mensur biçimde varlık göstermiş özlü sözlerdir. Vecizeler, yaşanan olaylara ve yapılan keskin gözlemlere dayanılarak oluşmuş, Türk edebiyatında bilhassa Tanzimat'tan sonra giderek geniş bir yer tutmaya başlamıştır. Servet-i Fünûn döneminde de bu türün önemli ürünlerine rastlanmaktadır. Pek çok aydın entelektüel zümrenin, ilim adamının ve düşün insanının eşyaya, hayata ve olaylara yönelik bakış açılarını özetleyen vecizelerin evrensel boyutu öne çıksa da millî hassasiyetleri kuvvetle barındırdığı görülür. Edebiyatımızda bu türün teorik esasları, ilk olarak Cenap Şahabettin'in (1870-1934) yazdığı "Vecize Edebiyatı" başlıklı yazısıyla belirlenmiştir. Yine onun Tiryaki Sözleri, bizde türün Tanzimat'tan sonra müstakil kitap halinde neşredilmiş ilk örneği sayılır. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de veciz sözler yazmaya pek çok alim, devlet adamı, şair ve yazarın ilgi duyduğu bilinmektedir. Bu dönemlerde Türk edebiyatına kazandırdığı değişik türlerden eserleriyle tanınan Raif Necdet Kestelli de mezkûr vadiye Süzme Sözler (1935) adlı eseriyle katılmıştır. Bu çalışmada genel olarak özdeyişlerin özelde Süzme Sözler'in Türk edebiyatına mal olmuş anlatılar arasındaki yerini belirlemek amaçlanmıştır. Yöntem olarak Kestelli'nin Süzme Sözler'inde yer alan veciz deyişleri tarama, okuma, tematik açıdan tasnif etme ve metin odaklı bir analize tabi tutma yöntemi kullanılacaktır. Anahtar Kelimeler: Vecize Edebiyatı, Raif Necdet Kestelli, Süzme Sözler

Anahtar Kelimeler:

vec, ede, rai, süz, söz

PDF

___

Kaynakça Akay, Hasan, Servet-i Fünûn Şiir Estetiği, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1998.
Akdaş, Gülsüm, Raif Necdet Kestelli'nin Hayatı ve Eserleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1995, "Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi", s.56.
Andı, Fatih , "Arif Nihat Asya'nın Kısa Nesirleri", İlmî Araştırmalar, 2004, S: 18, ss.7-16.
Cenap Şahabeddin, "Evrâk-ı Eyyam", Dersaâdet, Kanaat Matbaası, İstanbul, (1331/1915).
Cenap Şahabeddin, (1927). “Vecize Edebiyatı”, Servet-i Fünun, C:61, No:1600/126, 14 Nisan 1927, ss.335-339.
Cenap Şahabeddin, Tiryaki Sözleri, (Haz.:Dr. Orhan F. Köprülü- Dr. Reyan Erben), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, 1978. s.207.
Cenab Şehabeddin, "Serseri Fikirler", Servet-i Fünûn, 5 Şubat 1341 (5 Şubat 1925), nr. 12 -1486.
Cenap Şahabettin, Tiryaki Sözleri, (Haz: Adem Ceyhan), Nesil Yayınevi, İstanbul, 2013.
Cenap Şahabettin, Cenab Şahabeddin ve Vecizeleri (Haz: Mehmet Saka- Vasfi Şensözen), Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1959.
Enginün, İnci, Cenap Şahabettin, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
Egun, Sadeddin Nüzhet, Cenap Şehabeddin, Hayatı, Seçme Şiirleri, Yeni Şark, İst.,1935.
Erol, Kemal, Raif Necdet Kestelli - Üç Perdelik Hissî ve İctimaî Piyes: Tîrâje , Birleşik Dağıtım, Ankara, 2013.
Kerimoğlu, Caner, “Hakan Günday Romanlarında Aforizmalar”, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/1Winter 2010, p.1148.
Kestelli, Raif Necdet, Süzme Sözler, Akşam Matbaası, İstanbul, 1935.
Mehmet Cemil, Vecizeler, Evkâf-ı İslâmiye Matbaası, İstanbul, 1336/1920.
Oktürk, Şerif, Konuşma Sanatı ve Özdeyişlerin Antolojisi, Kastaş Yay., İstanbul, 2006.
Olgun, Tahirül Mevlevi, Edebiyat Lügati, (Haz. Kemal Edib Kürkçüoğlu), Enderun Kitabevi, İstanbul, 1973.
Özsever, Hüseyin Sîret, "Manzum Sözler", Sevet-i Fünûn, 9 Nisan 1341 (9 Nisan 1925), C.57, nr:21-1495, ss 327-330.
(Kestelli), Raif Necdet, "Sevda-yı Masum", Hisler ve Fikirler, Matbaa-ı Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul,1910, ss.234-247.
(Kestelli), Raif Necdet, Hayat-ı Edebiyye, Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1922.
Şemsettin Sami, Emsâl, (Doğu-Batı Filozof ve Edebiyatçılarından Özdeyişler: Haz: İbrahim Öztürkçü), Selis Yayınevi, İstanbul, 1878/2013.
Tarakçı, Celâl, Cenâb Şehabeddin’de Tenkid, Eser Matbaası, Samsun, 1986.
Tarakçı, Celal, "Cenap Şahabettin", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7, İstanbul, 1993, ss.346-349.
TDK , Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
Törenek, Mehmet, "Yazar Eser İlişkisi Bağlamında Cenap Şahabettin ve Tiryaki Sözleri", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016, Yıl: 4, S.: 24, ss. 1-13.
Yağar, Ali Sait, "Aforizma Yazarı Olarak Midhat Cemal Kuntay", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2016, S. 8, ss. 281-295.