SALÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ ve RÂŞİDÜDDÎN SİNÂN: NİZÂRÎ FEDÂÎLER ve SUİKASTLER

1160’lı yılların başında Suriye’deki Nizârîlerin başına geçen İranlı dâî Râşidüddîn Sinân, Nizârîleri örgütleyerek Nizârî davetin merkezi olan Alamut karşısında bağımsız bir pozisyon elde etti. Nizârî tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul edilen Râşidüddîn, Nizârîleri yeniden organize ederek savunma ve saldırı kabiliyetlilerini takviye etti. Nitelikli ve özverili adamlarından seçtiği fedâîleri aracılığıyla düşmanlarına karşı suikast girişimlerine başlayan Râşidüddîn’in hedef seçtiği seçkin simaların başında Salâhaddîn-i Eyyûbî gelmektedir. Salâhaddîn, kendisine karşı iki başarısız suikast girişiminde bulunan Râşidüddîn’in ikâmet ettiği Misyaf Kalesi’ni kuşatarak Râşiddîn’i bunaltmışsa da Hama sahibi ve dayısı Şihâbeddîn Mahmûd b. Tekeş’in araya girmesiyle kuşatmayı kaldırmıştır. Misyaf kuşatmasından sonra Salâhaddîn’e karşı giriştiği suikast faaliyetlerine son vermek zorunda kalan Râşidüddîn Sinân, sultanla karşı karşıya gelmemeye dikkat etmiştir. Salâhaddîn ise, 1192’de İngiltere kralı Richard ile imzaladığı barış anlaşmasına Sinan’ın kontrolündeki Nizârî bölgeleri de dâhil ederek şahsiyetinin en belirgin özelliği olan adalet ve merhametini bir kez daha göstermiştir. Salâhaddîn’i Eyyûbî ile Suriye’deki Nizârî toplumunun ilişkisini ela aldığımız bu makalede Nizârî davetin kuruluş aşaması kısaca ele alındıktan sonra Fâtımî devletini ortadan kaldırırken Salâhaddîn’e karşı kurulan komplolar ve Salâhaddîn’in Râşidüddîn Sinan’la ilişkileri değerlendirilmiştir. Salâhaddîn’e düzenlenen suikastların nedenlerine ve Misyaf kuşatmasına dair tarihî ve mitolojik kayıtların değerlendirildiği makale, konu hakkındaki rivayetlerin otantikliğini sorgulamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Salâhaddîn, Râşidüddîn, Nizârî, Fedâî, Suikast, Misyaf

SALÂH al-DÎN al-AYYÛBÎ and RÂSHID al-DÎN SINÂN: NIZÂRÎ FIDÂÎS and ASSASSINATIONS

In the beginning of the 1160s, Iranian dai Râshid al-Dîn Sinan became the leader of Nizârîs in Syria, organized them and achieved an independent position against Alamut. Recognized as one of the most influential names in Nizârî history, Râşidüddîn reorganized the Nizârîs and reinforced their defensive and offensive capabilities. Salâh al-dîn al-Ayyûbî was one of the significant targets chosen by Râshid al-dîn, who started his assassination attempts against his enemies by assasins he selected from his qualified and dedicated men. Although Salâh al-dîn sieged the Misyaf Fortress, which was the residence of Râshi al-dîn, who had attempted two unsuccessful assassinations against him, and overwhelmed Râshîd al-din, he terminated the siege after the mediation initiatives of the Hama owner and his uncle Shihâb al-dîn Mahmd b. Taksh. Râshid al-dîn Sinân, who had to end the assassination attempts against Salahaddîn after the siege of Misyaf, was careful not to confront the Sultan. Salahaddîn once again demonstrated his justice and compassion, the most prominent features of his personality, by including the Nizârî regions under Sinan's control to the peace agreement he signed with the Richard, king of England in 1192. In the present article on the association between Salâh al-dîn al-Ayyûbî and the Nizârî community in Syria, initially the foundation process of Nizârî da‘wa was briefly discussed, and then the conspiracies against Salâh al-dîn and relations between Salahaddîn and Râshid al-dîn Sinan were scrutinized. The aim of the present article that assesses the reasons of assassination attempts against Salâh al-dîn and historical and mythological records about Misyaf siege is to question the authenticity of the accounts about the topic.

Keywords:

Salâh al-dîn, Râshid al-dîn, Nizârî, Fidâ’î, Assassination, Misyaf,

PDF

___

Anne-Marie, Eddé, “Ayyubids”, EI Three, Leiden-Boston 2007, ss. 191-204.
Bundârî, Kıvâmüddîn, Sena’l-Berkı’ş-Şâmî, Thk. Ramazan Şeşen, IRCICA, İstanbul 2004.
Chamberlain, Michael, “The Crusader Era and the Ayyûbid Dynasty”, (ed. Carl F. Petry), The Cambridge History of Egypt, Cambridge University Press, New York, 1998.
Daftary Farhad, Ismailis in Medieval Muslim Societies, I.B. Publishers, London 2005.
------------, The İsmâ‘îlîs Their History and Doctrines, Cambridge University Press, Newyork 2007.
------------, Alamut Efsaneleri, Çev. Özgür Çelebi,Yurt Kitap-Yayın, Ankara 2008.
------------, “Assassins”, Encyclopedia Islamica, Leiden 2011, III, ss. 911-912.
------------, “Rashid al-Dîn Sinân”, EI2, Leiden 1995, VIII, ss. 442-443.
------------, “Gazzâlî ve İsmâiliyye”, Çev. Naim Döner, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 8 (1), 2016, s. 535.
Dihhudâ, Ali Ekber, Lüğatnâme-i Dihhudâ, Müessese-i İntişârat ve Çap-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran 1377.
Ebû Şâme, el-Makdisî, er-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn: en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye, Thk. İbrahim Şemseddîn, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
el-İsfahânî, İmâdeddîn, el-Fethü’l-Kussî fi’l-Fethi’l-Kudsî, Dârü’l-Menâr, Kahire 2004.
Fazlullah, Reşidüddîn, Câmi‘u’t-Tevârîh: İsmâîliyân, Mîrâs-ı Mektûb, Tahran 1386.
Gâlib, Mustafa, Târîhü’d-Da‘veti’l-İsmâîliye, Dârü’l-Endülüs, Beyrut 1965.
Guillaume de Tyre, “Histoire des Croisades”, Collection es Memoires Relatifs a l’Histoire de France, (ed. M. Guizot), Paris 1825.
Hodgson, Marshall G. S., The Order of Assassins The Struggle of the Early Nizârî İsmâ‘îlîs Against the İslamic World, Mouton&Co, The Hague 1955.
Huart, Cl., “Fidâ’î”, EI² , Leiden 1991, II, ss. 882.
Tahsin Yazıcı, “Fidâî”, DİA, İstanbul 1996, XIII, ss. 53.
Humphreys, R. Stephen, From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193-1260, SUNY Press, Albany 1977.
İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-A‘yân ve Enbâ’ü Ebnâi’z-Zamân, Thk. İhsân Abbas, Dâru Sadr, Beyrut 1968.
İbn Şeddâd, Bahâeddîn, en-Nevâdirü’s-Sultâniyye ve’l-Mehâsinü’l-Yûsufiyye, Mektebetü’l-Hancî, Kahire 1375.
İbn Vâsıl, Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb, Thk. Cemâleddîn eş-Şeyyâl, Kahire 1953.
İbnü’l-‘Adîm, Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb, Thk. Sâmî ed-Dehhân, el-Ma‘hedü’l-Frensî bi-Dımaşk, Dımaşk 1968.
İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârihi’l-A‘yân, Thk. İbrahim ez-Zeybek, Dârü’-Risâleti’l-‘Âlemiyye, Dımaşk 2009.
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-Târîh, Thk. M. Yusuf ed-Dekâke, Dârü’l-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 2003.
------------, et-Târîhu’l-Bâhir fi’d-Devleti’l-Atâbekiyye, thk. Abdülkâdir Ahmed Telîmât, Kâhire 1963.
J. O’neal, Michael, The Crusades Almanac, Thomson Gale Publishing, USA 2005.
Joseph F. Michaud, Michaud’s History of the Crusades, Trans. W. Robson, London 1852.
Lewis, Bernard, Haşhaşîler İslâm’da Radikal Bir Tarikat, Çev. Kemal Sarısözen, Kapı Yayınları, İstanbul 2014.
---------------, “Hashîshiyya”, EI2, Leiden 1986, III, 267-268.
---------------, “Kamâl al-Din’s Biography of Râsaid al-Dîn Sinân”, Arabica, C. 13, ss. 225-267.
---------------, “Saladin and the Assassins”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, C. 15, s. 239-245.
---------------, “The İsmailities and the Assassins”, (ed. K. M. Setton-Marshall W. Baldwin), A History of the Crusades, University of Wisconsin Press, Madison 1969.
Makrîzî, es-Sülûk li-Ma‘rifeti Düveli’l-Mülûk, Thk. M. Abdülkadir ‘Atâ, Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1997.
Margoliouth, D. S., “Assassins”, Encylopaedia of Religion and Ethics, Edinburgh 1910, II, ss. 138-141.
Mirza, Nasseh Ahmed, Syrian Ismailism: The Ever Living Line of the Imamate, Curzon Press, Richmond 1997.
Nâsırî, Abdullah, “Râşidüddîn Sinân: Pîşevâ-yi Buzurg-i İsmâîliyân-i Şâm der ‘Asr-i Salîbî”, Târîh-i İslâm”, C. 7, ss. 137-167.
Nowell, Charles E., “The Old Man of the Mountain”, Speculum, C. 22, ss. 497-519.
Polo, Marco, The Book of Ser Marco Polo, Çev. Ve Ed. Henri Cordier, London 1903.
Runciman, Steven, A History of the Crusades: The Kingdom of Acre and The Later Crusades, Cambridge University Press, New York 1995.
Slack, Corliss K., Historical Dictionary of the Crusades, The Scarecrow Press, Lanham 2003.
Şeşen, Ramazan, Salâhaddîn Eyyûbî ve Devri, İsar Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
-------, “Eyyûbîler”, DİA, İstanbul 1995, XII, ss. 20-31.
Tritton, A.S., “Sidelights on Muslim History”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, C. 21, S. !/3, ss. 464-471.
Willey, Peter, Eagle’s Nest Ismaili Castles in Iran and Syria, I. B. Tauris& Co Ltd, London 2005.
Williams, Patrick A., “The Assassination of Conrad of Montferrat: Another Suspect?”, Traditio, C. 26, ss. 381-389.
Yaacov Lev, “Saladin in Egypt”, (Ed. M. Whitby-P. Magdalino-D. Abulafia-B. Arbel), The Medieval Mediterranean: Peoples, Economies and Cultures 400-1453, Brill 1999.
Yaltkaya, M. Şerefettin, “Karâmita ve Sinân Râşidüddîn”, DİFM, C. 2, S. 7, ss. 45-80.