LATİN DOĞULU TARİH YAZARI WILLERMUS TYRENSIS’İN (1130-1185) HISTORIASI VE ZEYİLLERİ/LEVANTINE HISTORIAN WILLIAM OF TYRE (1130-1185)’S HISTORIA AND ITS CONTINUATIONS

Öz: 12. yüzyılda Latin Doğulu tarihçi Willermus Tyrensis’in Latince olarak kaleme almış olduğu Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum adlı büyük eseri, Haçlı Seferleri tarihinin en önemli kaynakları arasındadır. 1095-1184 yılları arasındaki olayları ihtiva eden Historia, 13. yüzyılda Latinceden Fransızcaya çevrildikten sonra büyük şöhret kazanmıştır. L’Estoire d’Eracles adıyla anılan bu çalışma, Willermus’un sadece tercümesi olmayıp mütercim tarafından eklenen ve başka kaynaklarda olmayan bilgileri de ihtiva etmekte, olayların destansı tarzda farklı bir versiyonunu sunmaktadır. Bu tercümenin birçok yazmasının sonuna daha sonra çeşitli ilaveler yapılmak suretiyle eser genişletilmiş ve 1184 yılından sonraki dönemi konu alan çeşitli zeyiller oluşmuştur. Birbiriyle çok bağlantılı olan yazmaların benzerliği sebebiyle hangisinin orijinal olduğunu söylemek mümkün görünmese de Willermus’un eserinin bu zeyilleri 13. yüzyılda Doğu’ya düzenlenen Haçlı Seferleri ve Latin Doğu tarihi hakkında en önemli tarihi kaynaklardır.Anahtar Kelimeler: Willermus Tyrensis, Estoire d’Eracles, Haçlı Seferleri, Ernoul. Abstract: 12th century Levantine historian William of Tyre’s Historia is one of the best important sources of history of the Crusades. Historia covering the events between the years 1095-1184 has gained great fame after being translated from Latin into old French around the year 1223. This old French translation called Estoire d’Eracles is not just a translation of Historia, it also provides a different version of the events in an epic style and some new information added by the translator. Afterwards several anonymous additions covering the period after the year 1184 were made to it in the 13th century. Due to the similarity of all surviving manuscripts it doesn’t seem possible to tell which one is the original but the Continuations of William’s Historia are the most important historical sources about the Latin East history for the 13th century.Keywords: William of Tyre, Estoire d’Eracles, Crusades, Ernoul.

Anahtar Kelimeler:

Willermus Tyrensis, Estoire d’Eracles, Haçlı Seferleri, Ernoul

PDF

___

B. Hamilton, “The Old French Translation of William of Tyre as an Historical Source”, The Experience of Crusading, II, Cambridge 2003, s. 93-112.
Chronique d’Ernoul et de Bernard le Trésorier, ed. by L. de Mas-Latrie, Paris 1871.
Estoire de Eracles Empereur et la Conqueste de la Terre d’Outremer, RHC occ., II, Paris 1859.
J. Pryor , “The Eracles and William of Tyre: An interim report”, The Horns of Hattin, ed. B. Z. Kedar, Jerusalem 1992, s. 270-293.
J. Shirley, Crusader Syria in the Thirteenth Century. The Rothelin Con- tinuation of the History of William of Tyre with part of the Eracles or Acre Text, Aldershot 1999.
La Continuation de Guillaume de Tyr (1184–1192), ed. by M. R. Morgan, Paris 1982.
M. R. Morgan, The Chronicle of Ernoul and the Continuations of William of Tyre, Oxford 1973.
P. W. Edbury - J. G. Rowe, William of Tyre, Historian of Latin East, Camb- ridge 1988.
P. W. Edbury, “The French Translation of William of Tyre’s Historia: The Manuscript Tradition”, Crusades, 6 (2007), s. 69-105.
P. W. Edbury, The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade (Texts in Translation), Aldershot 1996.
P.W. Edbury, “The Lyon Eracles and the Old French Continuations of William of Tyre”, Montjoie. Studies in Crusade History in Honour of H. E. Mayer, ed., B.Z. Kedar, Aldershot 1997, s. 139-153.
Ph. D. Handyside, The Old French Translation of William of Tyre, Yayım- lanmamış Doktora Tezi, (Cardiff 2012).
Rothelin Continuation, RHC occ., II, Paris 1859, s. 489-639.
St. Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, II, terc. F. Işıltan, Ankara 1987.
Wilhelm von Tyrus, Die Lateinische Fortsetzung (Latince Zeyil), neşr. M. Salloch, Leipzig 1934.
Willermus Tyrensis, Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum, RHC occ., I; İng. terc. E. A. Babcock - A. C. Krey, A History of Deeds Done Beyond the Sea by William Archbishop of Tyre, 2 cilt, New York 1943; Trk. terc. E. Ayan, Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği (1143-1163), Ankara 2009; E. Altan, Willermus Tyrensis’in Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum (Deniz Aşırı Bölgelere Yapılan Seferlerin Tarihi) Adlı Eserinin XI. ve XII. Kitaplarının Türkçe Çevirisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (İstanbul 1995).