Ali Muhammed Afgânî’nin “Bir İdam Mahkûmu” ve Aziz Nesin’in “Surnâme” Adlı Eserlerinde İdam Cezası

Bu çalışmada çağdaş Türk edebiyatının önemli yazarlarından Aziz Nesin’in Surnâme adlı romanı ve çağdaş İran edebiyatının önde gelen yazarlarından Ali Muhammed Afgânî’nin Bir İdam Mahkûmu isimli hikâyesi üzerine karşılaştırmalı bir inceleme yapılmıştır. Her iki yazar ele aldığımız eserlerde bir idam mahkûmunun son anlarını, insanın zaman içerisindeki değişim ve gelişimini ve idam hakkında düşüncelerini eserleri yoluyla aktarmıştır. İdam meselesine ve insana yaklaşımları birbirlerine benzeyen bu iki yazar; eserlerinde bu konuyu edebi olarak iki farklı şekilde ele almıştır. Biri roman diğeri hikâye olan bu iki eserin ortak özelliği kültürel açıdan içerdikleri bilgilerdir. İdam, farklı suçlara verilen bir ceza türü olarak yıllar boyunca hem İran, hem Türk toplumunda tartışmalara yol açmıştır. Ayrıca kadınlar; eserlerin ana karakterleri arasında yer almazsa bile, iki yazarın eserlerinde kadınların toplumdaki durumu ve meselelerine değinilmiş; kadına karşı şiddet, kadın hakları ve idamın aile üzerine etkisi eleştirilmiştir. Ülkelerinde sosyal gerçeklilik alanında eser veren ve bu yüzden toplumsal meselelere dikkat eden her iki yazarın eserlerini karşılaştırarak aslında her iki toplumun büyük bir kısmının bu iki konu üzerine düşüncelerini karşılaştırmış oluruz. Çalışmamızda eserler üzerine incelemeler yaptıktan sonra yazarların başka eserleri ve hayata bakışları üzerine yazılmış olan araştırmaları da dâhil ederek karşılaştırmalı bir sonuca varılmıştır. .

Anahtar Kelimeler:

Aziz Nesin, Ali Mohammad Afghani, Karşılaştırmalı Edebiyat, İdam, Suç ve Çevre, Kadın Meselesi

The Death Penalty in Ali Mohammad Afghani’s “ Sentenced To Death “ and Aziz Nesin’s “Surname”

This study performs a comparative analysis between the novel Surname by Aziz Nesin (2021), an important writer in contemporary Turkish literature, and the story Sentenced to Death by Ali Mohammad Afghani (2000), one of the leading writers of contemporary Iranian literature. The study discussed how both authors in their works convey the last moments of a death row prisoner, the change and development of human beings over time, and their thoughts on capital punishment. These two writers have similar approaches to the issue of death and human beings yet dealt with these subjects in two different ways in their works. The two common features of these two works are the cultural information they contain. Capital punishment is a type of punishment given to various crimes and has led to debates in both Iranian and Turkish society over the years. In addition, the status and issues of women in society are mentioned in these two authors’ works, despite not being among the main characters. These works criticize violence against women, women’s rights, and the effect of capital punishment on the family. By comparing the works of Aziz Nesin and Ali Mohammad Afghani as two authors who’ve both written work in the field of social reality in their countries and therefore have paid attention to social issues, this article actually compares the thoughts of a large part of both communities regarding these subjects. After examining the works, the study arrives at a comparative conclusion by including the research that has been written on other works from these authors, as well as their perspectives on life..

Keywords:

Aziz Nesin Ali Mohammad Afghani, Comparative Literature, Capital Punishment, Crime and the Environment, Women’s Issues, Death Penalty,

PDF

___

Afgânî, ʿAli Muḥammed. Maḥkûm be İʿdâm. Tahran: İntişârât-i Negâh, hş. 1378/2000.
Ak, Aliye. “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de İdam Cezası Tartışmaları (1999-2017)”. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2019.
Aktoy, Ferhan. “Türkı̇ ye Cumhurı̇ yetı̇ ’nde Ölüm Cezaları ve İ nfazına Daı̇ r Tartışmalar (1923-1950)”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2020.
Atay, Rıfat ve Kesenci Merve. “Aziz Nesin’in Düşüncesinde Ateizmin Yansımaları”. Türkçe Akademik Araştırmalar Dergisi 4, (2020): 521-535.
Aşkın, Ahmet Cevdet. “Bir İ ktidar Gösterisi Olarak Halka Açık İ nfazlar”. İletişim Dergisi 4 (2019): 35-48. Aytaç, Gürsel. Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 1999.
Balaban, Fatma. “Azı̇ z Nesı̇ n’ı̇ n Hı̇ kâyelerı̇ nde Yapı ve Tema”. Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar: 2006.
Harandî, Muḥammed Caʿferi. “Nigareş-i Bi Mücâzât-ı İʿdâm Der İslâm”. Neşrîye-yi Fıḳıh ve Mabâni-i Huḳuḳ 8 (hş. 1386/2007): 222-235.
İdem, Tekin. “Cumhuriyet Döneminde Kadın Mahkûmlara Verilen İ dam Cezaları”. Manas Sosyal Araştırmaları Dergisi 11/2 (2022): 728-743.
İspir, Engin. “Aziz Nesin’in Romanları Üzerine Bir İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
Ḫazaî, Yaḳub ve ḪAZAÎ, Şîrzâd. “Taḥavvol Der Ayînhâ-yi İʿdâm Der Goẕar ez Dovre-i Ḳâçâr Bi Meşrûṭiyet ve Pehlevî”. Neşrîye-yi Pajûheşhâ-yı Tarîḫî-yi Îrân ve İslâm 23 (hş. 1397/ 2000): 83-104.
Kiân, Seyyed Muḥammed. “Taṭbîḳ-i Meşrûʿiyyat-i Ḳıṣâṣ-i Nefs Der Niẓâm-i Cezâyi-yi İrân ve İslâm Bâ Meṣleḥet-i İctimâʿî”. Faṣlnâme-yi Ḳânun-i Yâr-i Pâîz 3 (hş. 1396/ 2017): 119-124.
Kılınç, Ahmet. “İdam Cezasının Tanzimat Döneminde Osmanlı Hukukundaki Görünümüne İlişkin Birkaç Kaynak ve Bu Kaynakların Tahlili”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi 11 (2011): 33-62.
Köroğlu, Mehmet. “İ slam Hukukunda Ölüm Cezasını Gerektiren Suçlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015): 214-238.
Murâdî, Gilâre, Naẓarîyânî, ʿAbdulnâzer ve ʿAbidînîyâ, Muḥammed Amîn. “Barresî-yi Mafâhîm-i Ġanâyî Der Român-ı Şovhar-i Âhû Ḫânûm”. Neşrîye-yi Zabân ve Edebîyât-i Fârsî-i Dânişgâh-i Azâd-i Senendec 13/48 (hş. 1400/2020): 325-366.
Nesin, Aziz. Surnâme. İstanbul: Nesin Yayınları, 2021.
Nûrpûr, Muhsin ve Saʿadatî, Muḥammed Cevâd. “Müṭâlaʿa-yi Câmiʿe Şinâḫt’i-yi Taḥavvulât-i İʿdâm Der Malaʿ-i ʿÂm Der Câmiʿe-yi Pasâ-İnḳilâb-i İrân”. Neşrîye-yi Pajûheşhâ-yi Ḥukûkî-i Cezâ ve Curm 9/17 (hş. 1400/2020) :160-210.
Raḥmânî, Zehrâ. “Naḳd-i Edebî İctimâʿî-yi Âs̱ âr-i Muḥammed ʿAlî Afgânî”. Gird-i Hamâî-yi Encumen-i Gosteriş-i Zabân ve Edebiyyât-i Fârsî-i Îrân (hş. 1395/2016): 220-238.
Sa’adetî, Muḥammed Cevâd, Necefî, ʿAlî Ḥuseyinî ve Nevbahâr, Raḥim. “Tabârşenâsî-yi Peyvand-i Keyfar va Ḳudret Der Niẓâm-i Ḥuḳûḳî-yi Îrân”. Neşrîye-yi Mutalaʿat-i Huḳuḳ-i Keyfarî ve Curm-şinâsî 4/1 (hş.1396/2017): 38-64.
Âjâns-ı Ḫaberi-yi İSNA. https://www.isna.ir/news/1401033121663/-شرتوگ-یاعدا-هب-ناریا-رشب-قوقح-داتس-شنکاو مادعا-تازاجم-هرابرد (Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2021).