Sanat Tarihinden Sanat Sosyolojisine: Biçimci ve Bağlamsal Yaklaşımlar Arasındaki Bölünmeyi Aşmak

Sanat incelemelerinde, biçimci ve bağlamsal, içsel ve dışsal, hümanist ve bilimsel yaklaşımlar arasında ezeli bir bölünme vardır. Bu yazıda, “iki kültür” arasında bir diyalog tesis etmenin ve biçimci-bağlamsal bölünmesini aşmanın mümkün olduğunu göstermeyi deniyorum. Aslında, sanat tarihinin önde gelen araştırmacılarının hiçbir zaman salt biçimci ve içsel bir incelemeyle yetinmediğini; Hegel’in tarih felsefesi çerçevesinde, bir dönemin tinsel birliğini ya da Zeitgeist’ını tespit etmek için farklı sosyokültürel alanlar arasındaki benzeşimleri araştırdıklarını ve böylece incelemelerine bağlamsal ve tarihsel bir yönelim kazandırdıklarını açığa seriyorum. Aynı şekilde, sosyo-tarihsel inceleme kutbunun temsilcileri, söz gelimi Batı Marksizminin üyeleri, hiçbir şekilde sanatsal biçimi görmezden gelen ya da kendi dışındaki bir şeye indirgeyen dar görüşlü bağlamcılar olmamışlardır. Son olarak, sanat sosyolojisinin, yapı-faillik problematiği çerçevesinde geliştirdiği kavrayışla, başta biçimcilik- bağlamcılık bölünmesi olmak üzere sanat incelemelerindeki kimi müzmin açmazlara çare olabileceğini ileri sürüyorum. Sonuç olarak, başından beri bir yanlış anlamaya dayanan biçimci-bağlamsal bölünmesinin, beşeri ve sosyal bilimlerin geldiği noktada hiçbir teorik ve metodolojik dayanağının kalmadığı ortaya çıkmış oluyor.

Anahtar Kelimeler:

Sanat tarihi, tarih felsefesi, sanat sosyolojisi, biçimci ve bağlamsal yaklaşımlar, sanat alanı

From the History of Art to the Sociology of Art: Overcoming the Divide Between Formalist and Contextual Approaches

There is an old division between formal and contextual approaches in art studies. I argue that it is possible to overcome this divide. Leading researchers in art history have never been content with purely formal analysis; within the framework of Hegel’s philosophy of history, they explore the analogies between different sociocultural fields to reach the spiritual unity of a period or Zeitgeist. Thus, they give their analysis a contextual orientation. Likewise, the spokesmen of the contextual pole, the members of Western Marxism for example, have not been narrow minded contextualists who ignore or reduce artistic forms to something outside themselves. They sought to discover non-reductionist analogies between artistic forms and other sociocultural fields. Finally, I argue that the sociology of art can offer solutions to chronic dilemmas in art studies. For example, Bourdieu developed a sociology of cultural forms that synthesizes formalism and contextualism. As a result, it is understood that the formalist-contextualist division, which was based on a misunderstanding from the beginning, has no theoretical and methodological basis at the point where the humanities and social sciences have reached today.

Keywords:

Art history, philosophy of history, sociology of art, intrinsic and extrinsic approaches, field of art,

PDF

___

Adorno, T. W. (2002). Aesthetic Theory. (R. Hullot-Kentor, Çev.) Londra: Continuum.
Adorno, T. W. (2012). Edebiyat Yazıları (3. b.). (S. Yücesoy, & O. Koçak, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Adorno, T. W. (2015). Sahicilik Jargonu. Alman İdeolojisi Üzerine 1962-1964 (2. b.). (Ş. Öztürk, Çev.) İstanbul: Metis.
Althusser, L. (2015). Marx İçin (1. b.). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
Beiser, F. (2019). Hegel (1. b.). (S. Bayazit, Çev.) İstanbul: Alfa Yayınları.
Benjamin, W. (2001). Pasajlar (3. b.). (A. Cemal, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Benjamin, W. (2012). Son Bakışta Aşk (6. b.). (N. Gürbilek, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Bloom, H. (2008). Etkilenme Endişesi. Bir Şiir Teorisi (1. b.). (F. B. Aydar ve E. Ayhan, Çev.) İstanbul: Metis Yayıncılık.
Bourdieu, P. (2006). Sanatın Kuralları. Yazınsal Alanın Oluşumu ve Yapısı (2. b.). (N. K. Sevil, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri (2. b.). (F. Öztürk, B. Uçar, M. Gültekin ve A. Sümer, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
Bourdieu, P. (2018). Heidegger’in Politik Ontolojisi (1. b.). (A. Sümer, Çev.) İstanbul: MonoKL Yayınları.
Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2017). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar (2. b.). (N. Ökten, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Dilthey, W. (1999). Hermeneutik ve Tin Bilimleri (1. b.). (D. Özlem, Çev.) İstanbul: Paradigma Yayınları.
Eagleton, T. (2004). Edebiyat Kuramı. Giriş (2. b.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Escarpit, R. (2012). Edebiyat Sosyolojisi. K. Alver (Ed.), Edebiyat Sosyolojisi içinde (s. 65-82). Ankara: Hece Yayınları.
Eyhenbaum, B. (2010). ‘Biçimsel Yöntem’in Kuramı. T. Todorov (Ed.), Yazın Kuramı. Rus Biçimcilerinin Metinleri içinde (s. 31-70). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Giddens, A. (1999). Toplumun Kuruluşu. (H. Özel, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat.
Goldmann, L. (2005). Roman Sosyolojisi (1. b.). (A. Erkay, Çev.) Ankara: Birleşik Yayınevi.
Gombrich, E. H. (1984). ‘The Father of Art History’: A Reading of the Lectures on Aesthetics of G. W. F. Hegel (1770-1831). E. H. Gombrich, Tributes. Interpreters of Our Cultural Tradition içinde (s. 51-69). New York: Cornell University Press. https://doi.org/10.1111/j.1467-8365.1984. tb00138.x
Gombrich, E. H. (2015). İmge ve Göz. Görsel Temsil Psikolojisi Üzerine Yeni İncelemeler (1. b.). (K. Atakay, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gombrich, E. H. (2015b). Sanat ve Yanılsama. Resim Yoluyla Betimlemenin Psikolojisi (2. b.). (A. Cemal, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
Harris, J. (2013). Yeni Sanat Tarihi. Eleştirel Bir Giriş (1. b.). (E. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
Heinich, N. (2013). Sanat Sosyolojisi (1. b.). (T. Arnas, Çev.) İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Holly, M. A. (2012). Panofsky ve Sanat Tarihinin Kökleri. İstanbul: Dedalus Kitap.
Jameson, F. (2013). Dil Hapishanesi. Yapısalcılığın ve Rus Biçimciliğinin Eleştirel Öyküsü (3. b.). (M. H. Doğan, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Lee, R. E. ve Wallerstein, I. (2007). İki Kültürü Aşmak. Modern Dünya Sisteminde Fen Bilimleri ile Beşeri Bilimler Ayrılığı (1. b.). (A. Babacan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Lepenies, W. (1992). Between Literature and Science: the Rise of Sociology. (R. J. Hollingdale, Çev.) New York: Cambridge University Press.
Levine, C. (2017). Biçimler. Bütün, Ritim, Hiyerarşi, Ağ (1. b.). (D. Dinçsoy, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Lukács, G. (2000). Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı (5. b.). (C. Çapan, Çev.) İstanbul: Payel Yayınları.
Lukács, G. (2014). Roman Kuramı (4. b.). (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Minor, V. H. (2013). Sanat Tarihinin Tarihi (1. b.). (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Moretti, F. (2005). Mucizevi Göstergeler. Edebi Biçimlerin Sosyolojisi Üzerine (1. b.). (Z. Altok, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Panofsky, E. (1995). Gotik Mimarlık ve Skolastik Felsefe. Ortaçağda Sanat, Felsefe ve Din Arasındaki Benzerliklerin İncelenmesi (2. b.). (E. Akyürek, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Panofsky, E. (2013). Perspektif. Simgesel Bir Biçim (1. b.). (Y. Tükel, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Propp, V. (2010). Olağanüstü Masalların Dönüşümleri. T. Todorov (Ed.), Yazın Kuramı. Rus Biçimcilerinin Metinleri içinde (s. 220-246). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ringer, F. (2006). Weber’in Metodolojisi. Kültür Bilimleri ile Sosyal Bilimlerin Birleşimi (2. b.). (M. Küçük, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Stremlin, B. (2007). Otoritenin Kuruluşu: Modern Dünyada Bilimin Yükselişi. R. E. Lee ve I. Wallerstein (Ed.), İki Kültürü Aşmak. Modern Dünya Sisteminde Fen Bilimleri ile Beşeri Bilimler Ayrılığı içinde (s. 17-49). İstanbul: Metis Yayınları.
Swingewood, A. (2012). Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar. K. Alver (Ed.), Edebiyat Sosyolojisi içinde (s. 101-113). Ankara: Hece Yayınları.
Şklovski, V. (2010). Teknik Olarak Sanat. T. Todorov (Ed.), Yazın Kuramı. Rus Biçimcilerinin Metinleri içinde (s. 71-90). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Vandenberghe, F. (2016). Alman Sosyolojisinin Felsefi Tarihi. (V. S. Öğütle, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Wellek, R. ve Warren, A. (2013). Edebiyat Teorisi (2. b.). (Ö. F. Huyugüzel, Çev.) İstanbul: Dergah Yayınları.
Wolff, J. (2000). Sanatın Toplumsal Üretimi (1. b.). (A. Demir, Çev.) İstanbul: Özne Yayınları.
Wölfflin, H. (2000). Sanat Tarihinin Temel Kavramları (5. b.). (H. Örs, Çev.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
Wölfflin, H. (2009). Rönesans ve Barok. İtalya’daki Barok Üslubun Özü ve Ortaya Çıkışı Üzerine Bir İnceleme (1. b.). (A. Tümertekin ve N. Ülner, Çev.) İstanbul: Janus Yayıncılık.
Zolberg, V. L. (2013). Bir Sanat Sosyolojisi Oluşturmak (1. b.). (B. O. Özbay, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.