Beste ve İcra İlişkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz: İki Sûzinâk Şarkı

Türk Müziğinde, özellikle saz müziği bestekârlarının eserleri ele alınarak, bestecilik yaklaşımları üzerine kapsamlı çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışmaların ortak özelliği, bir bestekârın yaşam öyküsü ve bestelerinin ele alınıp monografi niteliğinde irdelenmesidir. Ancak aynı dönemde eser vermiş olan bestecilerin üretimlerindeki ortaklıklar, Türk Müziğinde teorik çalışmalar kapsamında yoğunlukla incelenmemiştir. Beste ve icra ilişkisi üzerine böyle bir karşılaştırma yapmak amacıyla bu çalışmada 20. yüzyıl şarkı besteciliğine odaklanılmıştır. Yaşam öyküleri paralellikler barındıran iki bestekâr olan Sadettin Kaynak ve Gavsi Baykara’nın birbirine müzikal yapı itibarıyla çok benzeyen, ancak biri çok sık icra edilirken biri nadiren icra edilen, Sûzinâk makamındaki iki eseri karşılaştırılmıştır. Form, usûl ve anlatı boyutlarıyla gerçekleştirilen analiz, benzer eserlerin farklı icra tercihlerine maruz kalmasını teorik açıdan değerlendirmektedir. Ele alınan dar örneklemin bulguları ışığında, Türk Müziğinde bestecilik yaklaşımlarının incelenmesine yönelik daha geniş kapsamlı analizlerde dikkate alınabilecek öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bestecilik, Analiz, Sûzinâk, Sadettin Kaynak, Gavsi Baykara

A Comparative Analysis on the Relationship Between Composition and Performance: Two Songs in Makam Sûzi̇nâk

In Turkish Music, there are comprehensive studies on approaches to composition especially regarding the instrumental compositions. These studies usually dig into a composer’s biography and his works like a monography. However, the similarities between the works of contemporary composers have not been frequently analyzed. This study focuses on composition of songs in the 20th century to make a comparison of the relationship between composition and performance. Two songs in makam Sûzinâk from Sadettin Kaynak and Gavsi Baykara, whose life stories share common turning points, are comparatively analyzed resting on the fact that one is frequently performed while the other is neglected. The analysis on form, usûl and narration finds a theoretical ground for the different performance preferences for similar songs, and offers suggestions for more comprehensive analyses of approaches to composition in Turkish music.

Keywords:

Composition, Analysis, Sûzinâk, Sadettin Kaynak, Gavsi Baykara,

PDF

___

Akgün, E. (2011). Alâeddin Yavaşça’ya Ait TRT Repertuvarında Yer Alan Kürdîlihicazkâr Makamındaki Sözlü Eserlerin Makamsal Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Arel, H. S. (1991). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri. Onur Akdoğu, haz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Başer, F. A. (2013). Türk Mûsikîsinde Abdülbâkî Nâsır Dede. İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları.
Berki, T. (2016). Analiz Atölyesi-4. Ankara Devlet Konservatuvarı’nda yürütülen atölye çalışması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Çolakoğlu, G. (2006). Alman Gebrauchsmusik Akımı, Türk Müziği ve Selâhattin İçli, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (16), 37-49. http://dergipark.gov.tr/esosder (Erişim tarihi: 12.03.2018)
Dikici, R. (2011). Cumhuriyet’in Divası Müzeyyen Senar: Türk Musikisinin 75 Yıllık Hikâyesi (4. Baskı). İstanbul: Everest Yayınları.
Erdoğan, M. (2003). Meşrutiyetten Cumhuriyete Bir Mevlevî Şeyhi Abdülbâkî Baykara Dede: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Şiirleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Eruzun-Özel, A. (2010). Kemençe ile Eser İcralarından Hareketle Tanburi Cemil Bey’in Tavır Özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (11), 283-298.
Ezgi, S. (1933). Nazarî ve Amelî Türk Musikisi, Cilt 1. İstanbul: Millî Mecmua Matbaası. Ezgi, S. (1937). Nazarî ve Amelî Türk Musikisi, Cilt 3. İstanbul: Bankalar Basımevi.
Gidiş, V. (2014). Sadeddin Kaynak’ın Hicaz Makamında 14 Eserinin İncelenmesi. Sanatta Yeterlik Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
Göktürk, H. (1969). Gavsi Baykara. R. E. Koçu ve M. A. Akbay, der. İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 4. (s. 2277). İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyad Kollektif Şirketi.
İrden, S. (2012). Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi’nin Mevlevî Âyinleri’ndeki Makam ve Form Anlayışının Türk Din Mûsikîsine Etkileri, İdil Dergisi, 1(4), 60-83. Karadeniz, E. (2013). Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Karaosmanoğlu, M. K. ve Özel, Ö. (2018). Türk Makam Müziği Eserleri için Popülerlik ile Ezgisel Özgünlük/Öngörülebilirlik İlintisi, TUMAC. 9 Mart 2018. http://tumac.org/turk- makam-muzigi-eserleri-icin-populerlik-ile-ezgisel-ozgunluk- ongorulebilirlik-ilintisi/ (Erişim tarihi: 02.04.2018)
Kaynak, G. ve Özcan, N. (2002). Sadettin Kaynak. İslam Ansiklopedisi, Cilt 25. (s. 85-87). Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
Köprek, G. E. (1996). Fehmi Tokay’ın Hayatı, Eserleri ve Musikimize Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Özdemir, S. (2009). Popülerleşme Sürecinde Türk Müziği ve Bu Süreçte Bir Bestekâr: Sadettin Kaynak. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Özeke, A. D. (2000). Neyzenler Kahvesi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Özen, E. ve Baysal, O. (2017). Mevlevî Ayinlerinde Söz-Boyama İzleri, Porte Akademik, 16, 52-70.
Özkan, İ. H. (2016). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri – Kudüm Velveleleri (16. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Popescu-Judetz, E. (2010). A Summary Catalogue of the Turkish Makams. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Şen, H. O. (2003). Sadeddin Kaynak. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
Tanrıkorur, C. (2014). Türk Müzik Kimliği (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Yahya, G. (2002). Ünlü Virtüöz Yorgo Bacanos’un Ud Taksimleri: Taksim Notaları, Analiz ve Yorumlar. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Yamaner-Yamak, H. (2003). Neşet Ertaş’ın Hayatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir. Yavaşça, A. (2002). Türk Mûsıkîsi’nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
Yavuz, Ş. (1994). Münir Nurettin Selçuk’un İcracı Olarak Türk Musikisindeki Yeri ve Önemi. Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Zeybek, Ö. (2013). Türk Makam Müziği’nde Üslûp-Tavır Görüşleri Doğrultusunda Münir Nurettin Selçuk, Alâeddin Yavaşça ve Bekir Sıdkı Sezgin İcrâlarının Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
http-1: http://www.sanatmuziginotalari.com (Erişim tarihi: 10.02.2018) http-2: http://www.youtube.com (Erişim tarihi: 12.02.2018, 31.05.2018)