Mimarların Kendi Evleri: Raimondo D’Aronco Örneği

Raimondo D’Aronco geç Osmanlı Dönemi ve modern İtalyan mimarisinin şekillenmesinde önemli katkıları olan bir figürdür. Mimarın gerek Osmanlı Devleti’nde gerekse İtalya’da tasarladığı yapılar pek çok araştırmanın konusu olurken özel yaşam alanları genellikle bu kapsamın dışında kalmıştır. Bu makale onun İstanbul yıllarında, Arnavutköy’de restore edip yaşadığı köşk ve Torino’da kendisi ve ailesi için tasarladığı evin mimari açıdan incelenmesine odaklanmaktadır. Söz konusu özel yaşam alanları “mimarların kendi evleri” kavramının ortaya çıkışı ve gelişimiyle ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Bu kapsamda yazıda, 19. yüzyıl sonundan 20. yüzyılın ilk yarısına kadar olan süreçte, Batı’dan ve Osmanlı dünyasından örneklerle mimarların kendi evlerini şekillendiren bireysel yaklaşımlara yer verilmiştir. Çağının mimari dönüşümlerine duyarlı bir mimar olarak D’Aronco Torino’da, 1903-1906 arasında inşa edilen, Javelli-D’Aronco olarak anılan evini İngiltere’den, Orta Avrupa kaynaklı mimari eğilimlerden ve Osmanlı topraklarından aldığı ilhamlarla tasarlamıştır. 1900’lerin başından itibaren Arnavutköy’de yaşadığı köşkün de içinde olduğu, Osmanlı konut geleneği bu biçimlenmede önemli bir yer tutmuştur. Mimar İstanbul’daki tasarımlarıyla paralel olarak, Viyana Secession üslubunu bu yapıda da benimsemiştir. İç dekorasyonda ise Art Deco’nun habercisi olan bazı kompozisyonlara yer vermiştir. Bütün bu özellikleriyle mimarın Torino’daki kendi evi onun Doğu ve Batı arasında geçiş yapan üslup araştırmalarının bir sentezini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Raimondo D’Aronco, Geç Dönem Osmanlı Mimarisi, Arnavutköy, Torino, Art Nouveau

Architects’ Own Houses: The Case of Raimondo D’Aronco

Raimondo D’Aronco was a figure who made valuable contributions to shaping the late Ottoman Period and modern Italian architecture. While the buildings this architect designed in both the Ottoman Empire and Italy have been the subject of much research, his own private living spaces have generally been excluded from these studies. This article focuses on the architectural analysis of a mansion in Arnavutköy that D’Aronco restored and lived in during his Istanbul years, as well as the house he designed for himself and his family in Turin. This article evaluates these private living spaces in relation to the emergence and development of the concept of “architects’ own houses”. In this context, the article involves the individual approaches of architects who shaped their own houses, taking examples from the Western world and the Ottoman Empire during the period from the end of the 19th century to the first half of the 20th century. As an architect who was sensitive to the architectural transformations of his age, D’Aronco designed his house in Turin with inspiration from architectural trends originating in England, Central Europe and Ottoman lands; this house was known as Javelli-D’Aronco and was built between 1903-1906. The Ottoman housing tradition includes the mansion in which D’Aronco had lived in Arnavutköy since the early 1900s and also had an important place in his architectural formation. In parallel with his designs in Istanbul, the architect also adopted the Vienna Secession style for this building. He included some compositions in the interior decoration that would be precursors to the Art Deco style. With all these features, the architect’s own house in Turin represented a synthesis of his stylistic research reflecting a transition between East and West.

Keywords:

Raimondo D’Aronco, Late Ottoman Architecture, Arnavutköy, Turin, Art Nouveau,

PDF

___

Adıgüzel, Hatice. “19. Yüzyıl Sonu İstanbul’unda Bir “Arka Plan” Mimarı: Annibale Rigotti.” Sanat Tarihi Dergisi 30/1(2021): 623-659. google scholar
Adıgüzel, Hatice. “Raimondo D’Aronco’nun İstanbul Art Nouveau Mimarisine Katkıları.” İstanbul Art Nouveau’su, hazırlayan Müjde Dila Gümüş içinde 117-169. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık A.Ş., 2023. google scholar
Akçan, Esra. “Bruno Taut’un Küresel Adalet ve İklim Adaleti Açısından Önemi. ” İstanbul Günlüğü: 10.11.1936 google scholar
13.12.1938 (Bruno Taut), hazırlayan Bahar Demirhan içinde 49-80. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2021. google scholar
Akın, Günkut. “Uzak Yankılar: Estetik Hareket ve Osmanlı Dünyası.” Sanat Tarihi Defterleri 18 (2020):1-53. google scholar
Aktüre, Zeynep. “Padavra Üslubu (The Shingle Style).” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi .3: 1417-1418. İstanbul: YEM Yayın, 1997. google scholar
Albanese, Roberto.“Raimondo D’Aronco e il Dibattito sulla Figura dell’Architetto-Artista, tra Otto e Novecento a Torino.” Casa Javelli-D'Aronco tra Torino e Costantinopoli, hazırlayan Roberto Albanese içinde 18-51. Torino: Studio Livio, 2007. google scholar
Albanese, Roberto. “Dal Bosforo alle rive del Po: progettazione e vicende costruttive di Casa D’Aronco.” Casa Javelli-D’Aronco tra Torino e Costantinopoli, hazırlayan Roberto Albanese içinde 55-95.Torino: Studio Livio, 2007. google scholar
Albanese, Roberto. “Casa Javelli-D’Aronco a Torino.” Raimondo D’Aronco: La casa dell’architetto:Idee e progetti per Casa D’Aronco a Torino, hazırlayan Roberto Albanese ve Isabella Reale içinde 11-30. Udine: Gamud, 2007. google scholar
Albanese, Roberto. “Casa D’Aronco a Arnavutkoy.” Raimondo D’Aronco: La casa dell’architetto:Idee e progetti per Casa D’Aronco a Torino, hazırlayan Roberto Albanese ve Isabella Reale içinde 31-38. Udine: Gamud, 2007. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1896. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1898. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1901. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1902. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1903. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1904. google scholar
Annuaire Oriental du Commerce de L ’industrie, de L ’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1909. google scholar
Anonim. “Mimar Behçet Ünsal.” ArredamentoDekorasyon 32 (1991): 126-133. google scholar
Ardizzola, Paola. “Architectural Practice and Theory: the Case of Bruno Taut’s House in Berlin-Dahlewitz.” Vitruvio-International Journal of Architectural Technology andSustainability 2/1 (2017): 45-56. google scholar
Barillari, Diana. Raimondo D’Aronco. Roma-Bari: Editori Laterza,1995. google scholar
Barillari, Diana ve Ezio Godoli. İstanbul 1900: Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1997. google scholar
Barillari, Diana. “Modern Kozmopolit Mimariler: Raimondo D’Aronco’nun İstanbul’daki Eserleri.” “Osmanlı Mimarı ” D’Aronco 1893-1909İstanbul Projeleri Restorasyonlar, Projeler, Kitaplar içinde. 32-123.İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. google scholar
Batur, Afife, hazırlayan. M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003. google scholar
Batur, Afife. “Balyan Ailesi.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 2: 35-41.İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1994. google scholar
Batur, Afife. “Vedat Tek Evi.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 7:372. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1994. google scholar
Batur, Afife. “Mimar Raimondo D’Aronco ve Milli Saraylar’daki Çalışmaları.” Milli SaraylarSanat-Tarih-Mimarlık Dergisi 12 (2014): 139-171. google scholar
Baydar, Gülsüm. Osmanlı-TürkMimarlarındaMeslekleşme. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, 2012. google scholar
Berkant, Cenk. “Geç Osmanlı Dönemi’nde Venedik Güzel Sanatlar Akademisi’ne Eğitim Almaya Giden Öğrenciler Üzerine Bir Araştırma.” Sanat Tarihi Dergisi 30/2 (2021):1421-1443. google scholar
Bornovalı, Sedat. “İstanbul’daki İtalyanların 150 Yılına Sanat Eserleri ve Belgelerle Tanıklık: Başkonsolosluk Societa’ Operaia Garibaldi Galerisi.” Sanat Tarihi Yıllığı 24 (2015):25-59. google scholar
Bossaglia, Rossana. “Raimondo D’Araneo e le linee di tendenza del Liberty italiano.” Atti del Congresso Internazionale di Studi su Raimondo D’Aronco e il suo Tempo (1-3 Haziran 1981), hazırlayan Electa Quargnal içinde 201-211.Udine: Istituto per I’Enciclopedia del Friuli Venezia Giulia, 1982. google scholar
Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşaası: Erken Cumhuriyet Türkiye ’sinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2020. google scholar
Bradbury, Dominic. The Iconic House: ArchitecturalMasterworks Since 1900. London: Thames & Hudson Ltd, 2018. google scholar
Can, Cengiz. İstanbul’un Yabancı ve Levanten Mimarları. İstanbul: Arketon, 2020. google scholar
Candoni Risoldi, Gina. In Ricordo di Albino Candoni. Tolmezzo: Tipografia Artigiana, 1991. google scholar
Cuff, Dana. Architecture: the Story of Practice. Cambridge: MIT Press, 1991. google scholar
Çinici, Damla. “Başkent Ankara’nın İnşasında Etkin Bir Mimar: Giulio Mongeri ve Yaşam Öyküsü.” Ankara Araştırmaları Dergisi 3/1(2015): 13-41. google scholar
Davies, Colin. A New History of Modern Architecture. London: Laurence King Publishing, 2017. google scholar
Di Donato, Marzia.“Bir Mimar ve Kitapları: D’Aronco Kitaplığı’nın Başına Gelenler.” “Osmanlı Mimarı” D’Aronco 1893-1909İstanbul Projeleri Restorasyonlar, Projeler, Kitaplar içinde 124-176.İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010. google scholar
Ekrem, Selma. Unveiled: The Autobiography of a Turkish Girl. New York: Ives Weshburn Publishers, 1930. google scholar
Eldem, Sedad Hakkı. Boğaziçi Anıları/ Reminiscences of the Bosphorus. İstanbul: Aletaş Alarko Eğitim Tesisleri, 1979. google scholar
Eldem, Sedad Hakkı. Boğaziçi Yalıları: Rumeli Yakası/The Yalis of the Bosphorus, European Side. 1. cilt. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 1993. google scholar
Erten, Özlem İnay. Şişli’de Bir Konak ve Mimar Giulio Mongeri/A Mansion in Şişli and Architect Giulio Mongeri. İstanbul: Bozlu Art Project, 2016. google scholar
Frank Lloyd Wright Foundation. “Oak Park Home & Studio.” Erişim 23 Ocak 2023. https://franklloydwright. org/site/oak-park-home-studio/ google scholar
Freni, Vera ve Carla Varnier. Raimondo D’Aronco L’Opera Completa. Padova: Centro Grafico Editoriale, 1983. google scholar
Garuzzo, Valeria. L’Esposizione del 1902 a Torino. Torino: Testo & Immagine, 1999. google scholar
Gebhard, David. “A Note on the Chicago Fair of 1893 and Frank Lloyd Wright.” Journal of the Society of Architectural Historians 18/2 (1959): 63-65. google scholar
Gümüş, Müjde Dila. “Kemaleddin Bey, Kyriakides, Yenidünya ve Karakaş Kardeşlerin Art Nouveau Eserleri Üzerine Bir Yakin Okuma.” İstanbul Art Nouveau'su, hazırlayan Müjde Dila Gümüş içinde 173-221. İstanbul: Albaraka Kültür Sanat ve Yayıncılık A.Ş., 2023. google scholar
Horvat Pintaric, Vera. Vienna 1900: The Architecture of Otto Wagner. London: Studio Editions, 1989. google scholar
Kostof, Spiro, hazırlayan. The Architect: Chapters in the History of the Profession. New York: Oxford University Press, 1977. google scholar
Kuban, Doğan. “Toplum Açısından Mimarlığın Tarihsel Gelişimi ve Toplumsal Yapı Değişikliklerinin Mimarlığın Evrimine Etkileri.” Mimarlık Semineri (15-18 Aralık 1969), hazırlayan Abdullah Kuran içinde 295-310, 327-333. Ankara: TMMOB Mimarlar Odasi, t.y. google scholar
Kuruyazıcı, Hasan. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar: Arif Hikmet Koyunoğlu: Anılar, Yazılar, Mektuplar,Belgeler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008. google scholar
Kut, Günay ve Edhem Eldem. Rumelihisarı Şehitlik Dergâhı Mezar Taşları. İstanbul:Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2010. google scholar
Lahure, Annie. “Belçika, Art Nouveau’nun Başkenti.” Avrupa’dan İstanbul’a Yeni Sanat, 1890-1930/Art Nouveau from Europe to Istanbul, 1890-1930, hazırlayan Yıldız Salman içinde 17-24.İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2005. google scholar
Lupo, Giovanni Maria, hazırlayan. GliArchitetti delAccademiaAlbertina: L’insegnamento e laProfessione dell’Architettura fra Ottocento e Novecento. Torino: Umberto Allemandi & C., 1996. google scholar
Masini, Lara Vinca. Art Nouveau. London: Thames and Hudson, 1984. google scholar
Nicoletti, Manfredi. D’Aronco eL’ArchitetturaLiberty. Roma-Bari: Laterza, 1982. google scholar
Nicoletti, Manfredi, Electa Quargnal ve Giorgio Rigotti, hazırlayan. Raimondo D’Aronco: Lettere di un Architetto. Udine: Del Bianco Editore, 1982. google scholar
Öztürk, Yüksel. “Mimarların Kendi Evleri.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2006. google scholar
Quargnal, Electa. “Premessa.” Raimondo D’Aronco: Lettere di un Architetto, hazırlayan Manfredi Nicoletti, Electa Quargnal ve Giorgio Rigotti içinde VII-XVI. Udine: Del Bianco Editore, 1982. google scholar
Ragon, Michel. Modern Mimarlık ve Şehircilik Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2010. google scholar
Rigotti, Giorgiomaria. “Raimondo D’Aronco e Annibale Rigotti.”Atti del CongressoInternazionale di Studi su Raimondo D’Aronco e il suo Tempo (1-3 Giugno 1981), hazırlayan Electa Quargnal içinde 70-92. Udine: Istituto I’Enciclopedia del Friuli Venezia Giulia, 1982. google scholar
Roth, Leland M. Mimarlığın Öyküsü. Çeviren Ergün Akça. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2014. google scholar
Sezer, Yavuz. “The Perception of Traditional Ottoman Domestic Architecture as a Category of Historic Heritage and a Source of Inspiration for Architectural Practice (1909-1931).” Yüksek Lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2005. google scholar
Tanyeli, Uğur. “Mimarların Kendi Evleri ya da Gecikmiş Aydının Evcilik Oyunu.” Arredamento Mimarlık10 (2001): 68-85. google scholar
Tanyeli, Uğur. Mimarlığın Aktörleri Türkiye 1900-2000. İstanbul: Garanti Galeri, 2007. google scholar
Tanju, Bülent. “Bir Osmanlı’nın Mimar Olarak Portresi: Vedat Tek.” M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar, hazırlayan Afife Batur içinde 243-260. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları, 2003. google scholar
Özkan, Suha ve A. Nihad Vedad Tek. “Mimar M. Vedad Bey Konağı.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 5/2 (1979): 157-183. google scholar
Tuğlacı, Pars. Osmanlı Mimarlığında Balyan Ailesi’nin Rolü. İstanbul:Yeni Çığır Kitabevi,1993. google scholar
Uras, Büke. Balyanlar: Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi. İstanbul: Korpus Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2020. google scholar
Ünsal, Behçet. “Mimarlığımız 1923-1950.” Mimarlık 2 (1973):19-62. google scholar
Webb, Michael. Architects’Houses. London: Thames and Hudson, 2018. google scholar
Weston, Richard. The House in the Twentieth Century. London: Laurence King Publishing, 2002. google scholar
Yavuz, Yıldırım. Mimar A. Kemalettin: İmparatorluktan Cumhuriyet’e. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2009. google scholar
Archivio Edilizio di Torino, No: 369, 22 Luglio 1903. google scholar
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Taltifat (İ.TAL.),31/19, 12 Rebiulevvel 1311/ 11 Eylül 1309( 23 Eylül 1893). google scholar
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Taltifat (İ.TAL.), 453/10, 15 Cemâziyelâhir 1326/ 1 Temmuz 1324 (14 Temmuz 1908). google scholar
İstanbul, Beşiktaş, Arnavutköy, 1291 Ada/1 Parsel’de bulunan Celal Paşa Köşkü’nün İstanbul III Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nde bulunan dosyası. google scholar
İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, 90965/9. google scholar