Menderes Dönemi Hükümet Programlarında Sanatın Yeri: 1950-1960 Arası Kısa Dönem Analizi
Türkiye, 1946-1960 yılları arasında, siyasi açıdan bir değişim yaşamaktaydı. 1945 yılında çok partili hayata geçiş, 1946 yılında Demokrat Parti’nin kurulması, Türkiye’nin politik hayatında önemli dönemeçlerdir. 1950 seçimlerinde 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı yerini Demokrat Parti’ye bırakmıştır. Bu tarihten sonra ülke yönetiminde artık yeni aktörler işbaşındadır. Bu değişim sadece bir kadro değişimi olarak kalmaz ve ülkede siyasetten ekonomiye, eğitimden sanata, sosyal hayatın her kademesinde değişimler kendini göstermeye başlar. Bu çalışmada temel amaç, 1950-1960 yılları arasında kurulan hükümetlerin kültür politikalarının ve bu politikaların sanatı nasıl etkilediğinin dönemin gazete ve dergilerinde yapılan arşiv çalışması sonucu araştırılmasıdır. Çalışma yapılırken hükümet programları için Resmi Gazete’ye başvurulmuş, ardından hükümet programlarında yer alan sanat konusunun hükümet icraatlarına ne kadar yansıdığının araştırılması için ise 1950-1960 yılları arasında yayınlanan 4 adet gazete ve 33 adet dergi incelenmiştir. Çalışmanın başlığında belirtilen karşılaştırmalı analizden kasıt; sanatın hükümet programlarındaki yeri ile gazete ve dergilere yansımalarının karşılaştırmasıdır.Karşılaştırmalı analizin ilk kısmında öncelikle 1950-1951 tarihleri arasında görevde olan I. Menderes Hükümeti’nin programı ele alınmış, program dahilinde kültür ve sanata ne kadar yer verildiği incelenmiş ve icraatların yazılı basında nasıl yer bulduğu araştırılmıştır. Ardından 1951-1954 tarihleri arasında görevde olan 2. Menderes Hükümeti, 1954-1955 tarihleri arasında görevde olan 3. Menderes Hükümeti, 1955-1957 tarihleri arasında görevde olan 4. Menderes Hükümeti ve son olarak 1957-1960 tarihleri arasında görevde olan 5. Menderes Hükümeti’nin resmi programında sanat konusuna verilen yer araştırılarak, I. Menderes Hükümeti için yapılan analiz tekrarlanmıştır. Hükümet programları ve dönemin gazete ve dergilerinin karşılastırılmasıyla yapılan inceleme sonucu ortaya çıkan bulgular eşliğinde, 1950-1960 yılları arasında hükümet programlarında sanatın yerinin karşılaştırmalı bir analizinin sunulması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Demokrat Parti, kültür ve sanat, hükümet programları, kültür politikaları
The Arts in Government Programs During the Menderes Era: An Analysis of the Period between 1950 and 1960
The Republic of Turkey, between 1946-1960, experienced a shift in political power. Transitions to multi-party democracy in 1945, establishment of Democratic Party in 1946 were important critical turning points for the young Republic’s political life. In the elections of 1950, Republican People's Party (CHP) was replaced by the Democratic Party. During the period, new political figures were in charge to govern Turkey, who made their presence felt in all arenas and levels of social life including economy, education and the arts. Main purpose of this paper is to inquire the political moves in the field of culture and arts, and the effects of these maneuvers on arts through printed media including newspapers and magazines of the period. The Official Journals (Resmi Gazete) were the major source of data to track policies, whereas four nationwide newspapers and thirty-three magazines were informative for followıng the reflections of these policies on arts during 1950s. The paper aims at presenting an analysis by studying arts-related articles in governments’ official programs and in newspapers and magazines. In the first part of analysis, the program of the first government (1950-1951), led by Adnan Menderes, was analyzed in terms of the approaches to culture and arts. The analysis is taken further by studying the reflections of these policies in public press. Then, a similar analysis –involving an examination of government programs and public press- is repeated for the periods of the Second Menderes Government (1951-1954), the Third Menderes Government (1954-1955), the Fourth Menderes Government (1955-1957), and finally the Fifth Menderes Government. The paper concludes with an evaluation of the analysis coming out of the comparison between government programs and the newspapers and magazines of the period of 1950-1960.
___
- TBMM Zabıt Cerideleri,C.6, B:58 30.3.1951 O:1, s.65.
- TBMM Zabıt Cerideleri,C.6, B:58 30.3.1951 O:1, s.65.
- T.C. Resmi Gazete, 3 Haziran 1950, Sayı. 7523, s. 18581-18582.
- T.C. Resmi Gazete, 27 Mayıs 1954, Sayı. 8717, s. 9525.
- T.C. Resmi Gazete, 27 Mayıs 1954, Sayı. 8717, s. 9525.
- T.C. Resmi Gazete, 17 Aralık 1955, Sayı. 9183, s. 13194-13195.
- Ahmad, F. (2007), Demokrasi Sürecinde Türkiye ( 1945-1980 ), Hil Yayınları, İstanbul.
- Andak, S. (25 Nisan 1955), “Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisi”, Cumhuriyet, s. 6.
- Andak, S. (27 Mayıs 1960), “Fotoğraf Yarışması”, Cumhuriyet, s. 5.
- Anıl, M. (6 Ocak 1955), “Kültür Ocaklarının Hedef ve Gayeleri”, Zafer, s.2
- “Atatürk Üniversitesinin Temeli Atıldı”, Zafer, 24 Temmuz 1957, s. 1.
- Balkan, A. (23 Aralık 1953), “Paris Mektupları”, Cumhuriyet, s. 5.
- “Bir Komünistlik Propagandası Tahkikatı”, Ulus, 13 Mayıs 1952 s. 2.
- “1955 Bütçesi”, Zafer, 19 Şubat 1955, s. 11.
- Demokrat Parti Tüzük ve Program, Ankara, 1946, s. 26-27.
- “Devlet Tiyatrosu”, Zafer, 30 Eylül 1950, s. 2.
- “Devlet Tiyatrosunde Halk Geceleri”, Zafer, 27 Kasım 1950, s. 2.
- “Devlet Tiyatrosu ve Talebeye Tenzilat”, Zafer, 28 Mart 1952, s. 5.
- Dülger, B. (4 Ocak 1952), “Türk Kültür Eserleri”, Zafer, s. 2.
- Ecevit, B. (10 Mayıs 1956)“Bizim ‘Zdanof’lar ve Modern Sanat”,Ulus,s.3
- Elvan, N. (2005), “‘İş ve İstihsal’ 1954 Yapı Kredi Resim Yarışması”, Resim Tarihimizden “İş ve İstihsal” Yapı Kredi Resim Yarışması, YKY, İstanbul.
- Erol, T. (1984), Günümüz Türk Resminin Oluşum Sürecinde Bedri Rahmi Eyüboğlu, İstanbul.
- “İngiliz Kültür Haftası”, Ulus, 31 Mart 1957, s. 4;
- “İngiliz Kültür Haftasının 4. Günü”, Ulus, 12 Nisan 1957, s. 1-5
- “Konservatuarda Folklor ve Etnografya Enstitüsü”, Ulus, 20 Kasım 1951, s. 1.
- “Milli Oyunlar Festivali”, Cumhuriyet, 11 Mayıs 1956, s. 4.
- Musee des arts decoratifs: Splendeur de l’art Turc. Fevrier-April 1953, Paris, 1953.
- Mülayim,S. (1998), Cumhuriyet’in Kültür ve Sanat Kronolojisi, İstanbul.
- Özkoçak, V. (3 Şubat 1957), “Topkapı Sarayında Yeni Sergiler Açılacak”, Cumhuriyet, s. 5.
- Şahin, M. (1996), Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Uygulamalarında Yabancı Uzmanların Yeri ( 1923-1960 ), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, İzmir.
- Taşer, S. (13 Ocak 1956), “Ankarada 3üncü Devlet Tiyatrosu”, Cumhuriyet, s. 5.
- Taşer, S. (25 Eylül 1956), “Konyada Devlet Tiyatrosu”, Cumhuriyet, s. 5.
- Taşer, S. (22 Ekim 1956), “Tiyatro Seferberliği”, Cumhuriyet, s. 4.
- “Türk Kültür Ocakları Şubesi Dün Açıldı”, Cumhuriyet, 20 Ocak 1956, s. 7.
- “Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu Dün Açıldı”, Cumhuriyet, 26 Ekim 1957, s. 1-5.
- Topuz, H. (1998), Dünyada ve Türkiye’de Kültür Politikaları, Adam Yayınları, İstanbul.
- Torun, E. (2002), II. Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimlere Yol Açan İç ve Dış Etkenler (1945-1960 ), Ankara Üniversitesi Türk Inkılap Tarihi Enstitüsü, yayınlanmamış doktora tezi, Ankara.
- http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP23.htm (Erişim: 25.01.2009 15:00 )
- ISSN: 1300-5707
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1982
- Yayıncı: Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi