Enis Harun BAŞER, Emin KILINÇ

Küresel Sosyal Sorumluluk Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması*

Günümüzde karşı karşıya kalınan çevre kirliliği, ozon tabakasının incelmesi, küresel ısınma, nükleer facialar, savaş ve çatışmalar gibi küresel sorunların çoğu insan kaynaklı problemlerdir. Sadece insanları değil tüm doğayı ve canlıları etkileyen bu tür sorunların hem kaynağı hem de çözümü insandır. Bireyleri küresel sorunların çözümüne yöneltecek ve bu doğrultuda harekete geçirecek unsurlardan en önemlisi, bireylerin kendilerini bu durumdan sorumlu hissetmeleridir. Bu bağlamda bu araştırmada sorumluluk küresel bir bağlamda ele alınacaktır. Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel sosyal sorumluluk düzeylerini ölçmeye yönelik geliştirilen ölçeğin geçerlik ve güvenirliğini incelemektir. Küresel sosyal sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi amacıyla öncelikle ilgili literatür (Berkowitz ve Lutterman, 1968; Ercan, 2009; Nakamura ve WatanabeMuraoka, 2006; Öcal, Demirkaya ve Altınok, 2013; Önal, 2005; Starret, 1996) taranmış ardından sosyal sorumluluğu küresel boyuta taşıyacak evrensel değerler (Braithwaite ve Law 1985; Akt: Starret, 1996; Eisenberg 1986; Akt: Starret, 1996; Schwartz, 1992) göz önüne alınarak ölçek maddeleri oluşturulmuştur. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucu ölçeğin dört boyutlu bir yapı sergilediği bulunmuştur. Ölçeğin güvenirliğine ilişkin bulgular için Cronbach Alfa katsayıları hesaplanmış ve ölçeğin tamamında .89, ilk alt boyutunda (Eyleme Dönük Sorumluluk) .88, ikinci alt boyutunda (Ekolojik Sorumluluk) .74, üçüncü alt boyutunda (Özgeci Sorumluluk) .77 ve dördüncü alt boyutunda (Ulusal Sorumluluk) ise .73 bulunmuştur.

Global Social Responsibility Scale: Validity and Reliability Study

Today, global issues such as environmental pollution, destruction of ozone layer, global warming, nuclear disasters, wars and conflicts are all man-made problems. Both the reasons and the solutions of these problems which have been affecting mankind, nature and other creatures are in the hands of people. The most important factor that will canalize and impel people about the solution of global problems is to feel responsible as individuals. So, in this study responsibility will be discussed globally. The purpose of this study is to examine validity and reliability of the scale which has been developed to evaluate social responsibility levels of social studies prospective teachers. Firstly, related books and articles (Berkowitz and Lutterman, 1968; Ercan, 2009; Nakamura and WatanabeMuraoka, 2006; Öcal, Demirkaya and Altınok, 2013; Önal, 2005; Starret, 1996) are studied in order to develop the social responsibility scale and then the scale items are created according to universal values (Braithwaite and Law 1985; Akt: Starret, 1996; Eisenberg 1986; Akt: Starret, 1996; Schwartz, 1992) which provide to examine social responsibility globally. In accordance with the results of exploratory factor analysis, it is concluded that the scale has a four-dimensional form. Cronbach Alpha coefficients are calculated for the findings related to the reliability of scale and it is .89 for the whole scale, .88 for the first sub-dimension (Action Oriented Responsibility), .74 for the second subdimension (Ecological Responsibility), .77 for the third sub-dimension (Altruist Responsibility), .73 for the fourth sub-dimension (National Responsibility).

PDF

___

Berkowitz, L. ve Lutterman, K. G. (1968). The traditional socially responsible personality. The Public Opinion Quarterly, 32 (2), 169-185.
Berman, S. (1990). Educating for social responsibility. Educational Leadership, 48 (3), 75-80.
Bozkurt. S. (2009). Toplumsal sorumluluk ve bilinçlendirme kampanyaları: TEMA vakfı örneği (Yayın- lanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı:İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Çelik, A. (2007). İşletmelerin sosyal sorumlulukları. İçinde C. C. Aktan (Ed) Kurumsal sosyal sorumlu- luk, işletmeler ve sosyal sorumluluk (s. 61-85). İstanbul: İgiad Yayınları.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve lisrel uygulamaları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Dökmen. Ü. (2000). Yarına kim kalacak? Evrenle uyumlaşma sürecinde varolmak gelişmek uzlaşmak (12. Baskı). İstanbul: Sistem Yayınları.
Duman, A. (2014). Okulların sosyal sorumluluk görevlerini yerine getirebilme yeterliliği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Eraslan, L. (2011). Bireysel sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik ça- lışması. Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 7 (24), 81-91.
Ercan, B. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin sosyal sorumluluk anlayış ve uygulamaları: Antalya örneği (Ya- yınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Eren, S. (2011). İlköğretim velilerinin okul yöneticilerinden sosyal sorumluluk görevlerine ilişkin beklentileri (Bağcılar ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Güngör, C. R. (2010). Kurumsal sosyal sorumluluk kampanyalarının işletmeye olan katkıları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Hull, D. L. (2002). The social responsibility of Professional societies. Metaphilosophy. 33 (5), 552-565. ISSN: 0026-1068.
İşseveroğlu, G. (2001). İşletmelerde sosyal sorumluluk ve etik. Yönetim ve Ekonomi, 8 (2), 55-67.
Kayış, A. (2014). Güvenilirlik analizi (reliability analysis). İçinde Ş. Kalaycı (Ed.) SPSS uygulamalı çok değişken- li istatistik teknikleri (s. 403-419). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
Nakamura, M. ve Watanabe-Muraoka, A. M. (2006). Global social responsibility: developing a scale for senior high school students in Japan. International Journal for the Advancement of Counselling, 213- 226.
Öcal, A., Demirkaya, H. ve Altınok, A. (2013). İlköğretim öğrencilerine yönelik sosyal duyarlılık ölçeği- nin geliştirilmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3 (1), 67-76.
Önal, Ş. H. (2005). Bir sorumluluk eğitim programının lise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin sorumluluk düzeyle- rine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bur- sa.
Özen, Y. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kişisel ve sosyal sorumluluk yordayıcılarının incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Öztürk, M. (2003). Fonksiyonları açısından işletme ve yönetim. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Pelit, E., Keleş, Y. ve Çakır, M. (2009). Otel işletmelerinde sosyal sorumluluk uygulamalarının belirlen- mesine yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 19-30.
Richardson, P. (2012). Teaching with a global perspective. Inquiry: The Journal of the Virginia Community Colleges, 17 (1), 43-50.
Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empi- rical tests in 20 countries. Advances in experimental social psychology, 25 (1), 1-65.
Sert, N. Y. (2012). Türkiye'de özel sektörün kurumsal sosyal sorumluk anlayışına ilişkin yarar algısı: Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin duyurulmasında web sitelerinin kullanılması. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 3 (9), 31-50. ISSN: 1309-1581.
Sezer, T. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Starret, R. H. (1996). Assessment of global social responsibility. Psychological reports, 535-554.
Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Şirin, H. (2005). Öğrencilerin sosyal sorumluluklarının geliştirilmesinde öğretmenlerin rolü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 301-316.
Tam, T. S. ve Yeung, S. (1999). Altruism, social responsibility, and government support for social welfa- re. Asia Pacific Journal of Social Work and Development, 79-95.
TDK. ( 2014, 8 Aralık). Güncel Türkçe Sözlük. ttp://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama =gts&guid=TDK.GTS.5485750e017cd6.12226534 adresinden erişilmiştir.
Torlak, Ö. (2003). Pazarlama ahlakı. (2. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
Torlak, Ö. (2007). Pazarlama ahlakı : Sosyal sorumluluklar ekseninde pazarlama kararları ve tüketici davranışla- rının analizi (4 Baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.
Vural, Z. B. ve Coşkun, G. (2011). Kurumsal sosyal sorumluluk ve etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1 (1), 61-87. ISSN: 2146-3301.
Wildowicz-Giegiel, A. (2014). The evolution and The New frontiers of social responsibility accounting. Problems Of Management In The 21st Century, 9 (1), 95-102. ISSN:2029-6932.
Yavuzer, H. (1995). Ana-Baba ve Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yılmaz, K. (2006). Örgütlerin sosyal sorumlulukları: Kavramsal bir çözümleme. Mehmet Akif Ersoy Üni- versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 65-79. ISSN:1302-8944.
Yılmaz, K. (2011). Egitim fakültelerinin sosyal sorumlulugu ve topluma hizmet uygulamaları dersi: Nitel bir araştırma. Kuramsal Eğitimbilim, 4 (2), 86-108.